Forleggjaren Mykola Kravtsjenko – som ikkje reiste frå Kyiv – held fram med å arbeide på manuskripta til unge forfattarar. Bror min sit saman med kona og katten Pepin i heimen deira nær Antonov flyfabrikk og lyttar til stilla.

Slik fortalde bror Misja kva dei driv med nett no. Tidlegare høyrde dei eksplosjonar utanfor vindauget døgnet rundt. Etter tre veker med dette, flytta dei til landsbyen, 150 kilometer frå Kyiv. Det var rolegare der, men òg svært forstyrrande. Eksplosjonane var lenger borte, men det verka som dei nærma seg.

Fleire og fleire menneske kjem attende til den ukrainske hovudstaden. Svært få dreg derifrå. Toga går i rute, og det er ledige sete også på dei mest populære strekningane. Ordføraren, Vitalij Klitsjko, har bede folk om å ikkje ha det altfor travelt med å vende attende. Byen treng tid til å løyse problem med matforsyningar, transport og helsestell. Eg veit at det alt er råd å reise til landsbyen vår frå Kyiv med buss. Men ruta går langs dårlege landsens vegar. Berre avgangstida vert opplyst; ingen veit kor lang tid reisa vil ta.

Vener som er komne attende til Kyiv, klagar over at så snart forbodet mot brennevin vart oppheva, braut konfliktane laus i butikkane. Det var tydeleg at ingen hadde bytt ut prislappane i avdelingane for vodka og whisky sidan starten på krigen, da spritforbodet vart innført.

Etterpå har prisane på alle andre varer auka monaleg, og prislappane vart oppdaterte, men brennevinsavdelingane vart ganske enkelt avstengde, og prislappane gløymde. Dagen før forbodet vart oppheva, gjekk prisane opp, men ingen hadde tid til å byte ut prislappane. Og slitne og stressa kundar fekk seg nokre traurige sjokk i kassen.

Det er framleis langt færre bilar i Kyiv-gatene enn før krigen. Det har gjort det mindre farleg for uerfarne unge å ta køyretimar. Mange av dei fekk eit dårleg rykte blant soldatane på militære sjekkpunkt, der alle bilar må stoppe slik at papir og bagasjerom kan kontrollerast. Dei unge sjåførane stoggar bilen på klumsete vis, og kveler ofte motoren, slik at soldatane må hjelpe til med å skuve bilen i gang for å rydde vegen.

Store flyttebilar er eit vanlegare syn på gatene i Kyiv enn det har vore på lenge. Dei er der for å transportere innbu i husværa til folk som har flykta, og som ikkje har planar om å vende attende. Dei plukkar òg opp dyre bilar som er berga i undergrunnsgarasjar.

For meg ser det ut til at di rikare eigarane av bustadene og bilane er, di reddare er dei for å vende attende. Men så har jo dei lettare for å finne seg noko komfortabelt ein annan stad.

Blant dei som betaler for desse «ekstreme flyttetenestene», er den tyske ambassaden i Ukraina. Alt inventaret er teke ut frå den velstelte, grå bygningen. Det ser ikkje ut til at det kjem attende nokon gong. Samstundes finansierer det tyske utanriksdepartementet evakueringa av inventar og eigedelar som høyrer til diplomatkorpset, medan det er slutt på leigekontraktar og bustader leigde av diplomatar.

Men medan Tyskland flyttar ut, vender den tyrkiske ambassaden attende til Kyiv med full styrke.

Eg veit ikkje om det passar seg å snakke om eigedomsmarknaden i Kyiv medan krigen rasar. No blir eigedom noko flyktig, det er noko som ikkje berre mistar verdi, det mistar form, volum og meining.

For ukrainarar er det eit merkeleg samband mellom dei og heimen deira, sjølv blant folk som har fått hus og bustader øydelagde av russiske militære. Den ukrainske gassleverandøren har halde fram med å sende påminningar om målaravlesing og betaling.

Forvirra kundar har stilt spørsmål på nettsidene til offentlege tenester: «Kva om leilegheita ikkje finst lenger?» «Må eg betale sjølv om huset er øydelagt og gassmålaren vart skadd av eksplosjonen?» Selskapa svarer med ein sjeldan grad av fleksibilitet: «Send inn siste målaravlesinga. Gjer så det som situasjonen tilseier.»

Den siste målaravlesinga til eit hus som ikkje lenger finst, er som dødsdatoen til huset. Alle hus har ein ferdigdato – ein fødselsdato. Russland har gjeve dødsdatoen til titusenvis av ukrainske hus og bustader. Da alle målarane stogga: vatn, gass, elektrisitet. Og alt liv stogga.

Kyiv har vore etter måten heldig så langt. Men ingen veit om hellet vil vare.

I to år har bror Misja leigd ut husværet til dei avlidne foreldra våre. Leigebuarane – ein ung familie med to små born – passar godt på og betaler alltid til rett tid. Før krigen pla kona i huset ta borna med for å besøke besteforeldre i Donetsk-regionen. No er ho i ein okkupert by, sit i ein kjellar og gøymer seg. Mannen er ved fronten som friviljug og slåst.

Det er ingen i leilegheita. Men mannen held fram med å setje leigesummen inn på kontoen til bror min. Bror min sa han kunne vente med å betale til krigen er over, men leigebuaren vil gjerne halde fram med å bu der etter krigen òg.

Gud signe han. Eg håpar verkeleg at han vil kome attende, og at kona og borna også kjem til Kyiv att. Kan hende kjem ho til å ta foreldra sine med seg inn i bustaden òg? Trongt vil det bli, men som vi alle har lært i det siste, er ikkje det å bu trongt noko å hisse seg opp over.

Og så skal Ukraina konfiskere eigedom som høyrer russiske borgarar og kollaboratørar til. To palass eigde av Viktor Medvedtsjuk, den fremste prorussiske ukrainske politikaren og ven av Putin, har alt blitt synte fram på fjernsynet. På palassområdet, skjult bak tre gjerde, fann dei jernbanespor, og på dei – hans personlege «president»-vogn – mykje meir luksuriøs enn dei på Orientekspressen.

Medvedtsjuk drøymde om å bli president for tjue år sidan. Han innsåg at han aldri ville vinne ved alminneleg val, så han freista endre valsystemet slik at presidenten ikkje vart vald av folket, men av parlamentet. Det gjekk ikkje.

I vogna, som no skal konfiskerast, er det umåteleg kostbart interiør, alt er forgylt. Til te er det krystallglas i haldarar av sølv, og haldarane er dekorerte med dei gylne ørnene med to hovud som symboliserer det russiske imperiet. TV-kamera har sveipa innom alle hallar og rom i palasset til Medvedtsjuk, og eg er slått av det komplette fråværet av bøker. Ikkje éi einaste bokhylle, ikkje eitt einaste bokskåp. Men det er eit eige stort rom til pelsane som kona eig. Oksana Martsjenko, som var TV-vertinne, hadde òg ei samling pelshattar og -luer på mannekengbyster.

På TV har eg sett mange slike palass med liknande kostbart interiør, med svære innandørs symjebasseng og fem meter høge gjerde. Men den tidlegare statsadvokaten Psjenka hadde eit bokskåp på kontoret sitt, og i det, blant andre bøker, var ei av mine.

Eg vart litt småredd over å sjå boka mi der. Eg har absolutt ikkje skrive noka helsing til han i ho, eg har aldri møtt han, og eg kan ikkje skjøne kor han fekk tak i ho. Kan hende var boka der for journalistar, som han av og til inviterte heim til seg, for å syne at han var orientert i moderne ukrainsk litteratur.

Og kva er det som skjer i moderne ukrainsk litteratur no? Det er eit interessant spørsmål som det ikkje er så lett å svare på.

Dei fleste ukrainske forfattarane er flyktningar no, særleg dei som budde i Aust- og Sentral-Ukraina. Somme av dei er flyktningar for andre gong og har forlate Ukraina og kome seg til Polen.

Mykola Semena, ein 70 år gamal journalist og forfattar, drog dit etter at han vart teken frå Krim for to år sidan, da russiske styresmakter ville fengsle han fordi han ikkje var samd i anneksjonen av Krim. No er han i eit framandt land med eit språk han ikkje forstår. Det er òg ein lyrikar frå Luhansk, Iya Kiva, som skriv på Facebook at ho kjenner seg som ein heimlaus hund som ingen har bruk for. Begge er dei medlemer av ukrainske PEN og får økonomisk støtte, men inga økonomisk støtte kan fjerne kjensla av å vere «heimlaus». Og den «heimlause» forfattaren er berar av eit traume som det er svært vanskeleg å bli kvitt.

Dei fleste forfattarar, intellektuelle og kunstnarar har no samla seg i Lviv, ein by som lenge har vore den kulturelle hovudstaden i Ukraina. Der er det bokhandlar i drift, men med få kundar. Krigen har i det store og heile skuva bøker og litteratur i bakgrunnen.

No skriv forfattarar spalter, kringkastar radioprogram og deltek i opplysningsprosjekt. Det er òg dei som har halde seg i Kyiv og skriv derfrå om livet i krigen. Og det er dei som slåst. Og dei som ikkje er lenger – dei som vart drepne ved fronten. Blant dei er lyrikaren og aktivisten Jurij Ruf.

For andre gong på ein månad kom forleggjaren min, Aleksandr Krasovitskyj, for å besøke meg i Transkarpatia. Vi sat og prata om bøker og krigen. Forlaget hans held til i Kharkiv.

Alle vindauga i bygningen vart knuste da tre granatar eksploderte i bakgarden. Det er ingen der no, men datasystemet er oppe og går, og forlagsredaktørar kan kommunisere med nettverket kvar dei enn er. Aleksandr held fram med å førebu bøker til trykking i framtida, slik at dei tilsette kan arbeide og få løn.

I trykkeriet hans er det om lag 60.000 trykte bøker – mange ventar på å bli innbundne. Men det er ikkje tilgjenge til trykkeriet. Det ligg i byen Derhatsji, mellom Kharkiv og den russiske grensa. Byen vert bomba døgnet rundt.

Blant dei ferdige bøkene er det ei av ein russisk historikar, ein politisk emigrant som bur nær Kyiv, Mark Solonin, om den andre sovjet-finske krigen, som er betre kjend som «framhaldskrigen».

Eg veit ingen ting om denne andre krigen, men eg veit mykje om den første sovjet-finske krigen i 1939, da vesle Finland motig forsvarte seg og ikkje lét seg bli okkupert, sjølv om det mista den biten av territoriet sitt som vart sovjetisk Karelen.

På visse måtar minner dagens krig meg om den sovjet-finske. Putins plan om å okkupere Ukraina har slått feil, men slutten på krigen er langt unna, og ingen vil gje seg ut på å føreseie korkje resultatet av krigen eller kva tid han sluttar.

Boka til Mark Solonin kan forgå under bombene til den same armeen som ho handlar om. Dei første ti eksemplara vart sende til han, slik kontrakten seier, men dei andre eksemplara er no under bombing, og kan hende på okkupert territorium. I så fall kjem dei til å bli øydelagde, ettersom historia Mark Solonin fortel i boka, ikkje passar med den offisielle historia til Sovjetunionen.

Før han skreiv boka, studerte han i mange år dei russiske militærarkiva. Men alt som ikkje samsvarer med den offisielle historia i Russland, vert destruert. Så boka hans vil anten bli lesen av ukrainske lesarar etter krigen eller bli øydelagd av fienden.

Eg kan ikkje sjå for meg eit liv utan bøker. Men i Kyiv er bokhandlane framleis stengde. Ein av dei på Lysenko-gata, den som ligg nærast husværet mitt, kunne ha opna, men gjorde det ikkje – av ein underleg grunn. Faktum er at han ligg i kjellaren til eit bustadhus i fem høgder ved sida av Operahuset.

Bebuarar i dette huset, som hugsa korleis russarar bomba teateret i Mariupol, bad bokhandlaren om lov til å vere der om natta. Dei sa at kjellaren i huset opphavleg var bygt som tilfluktsrom. Det var mykje seinare det vart privatisert og selt.

No høyrer kjellaren til bokhandelen, og eigaren nekta folk å søkje ly der. Var han redd for at bøkene skulle forsvinne? Det er underleg. Eg er ven med den tidlegare leiaren og eigaren av Globe Bookstore i Paris, François Dever. Ein gong i tida lét han pengelause emigrantar overnatte i bokhandelen hans i Paris. Dei stal ikkje noko som helst! Men dei hugsa denne bokhandelen resten av livet. Å sove blant bøker er som ei lukke. Det gjer det mogleg å sleppe unna panikk og frykt i det minste ei natt.

I husværet der vi bur i no, er det ikkje ei einaste bok av ein levande forfattar. I bokhyllene her er det sovjetiske klassikarar og verdsklassikarar på russisk.

Eg trur at i framtida vil eg sortere bøkene i biblioteket i landsbyhuset vårt i bøker av «levande» og «døde» forfattarar – berre for å sjå kva som skjer. Sjølvsagt er det ikkje meining skapt i det. Når boka blir lesen, er forfattaren i live. Sjølv om han fysisk døydde for to hundre år sidan.

Andrej Kurkov

Omsett av Lasse H. Takle.