Marita Liabø

marita@dagogtid.no

I ein reportasje 25. august slår The Guardian fast at når EU rustar opp grensekontrollane sine, er det fare for at Noregs grenser «blir overfløymde av narkotikaparti».

Kvar veke kjem tusenvis av konteinarar til Oslo, og tollarane som sjekkar dei, «er underfinansierte, underbemanna og underutstyrte».

The Guardian siterer ordførar Anne Lindboe på at «kriminelle, hardbarka gjenger (...) ser sitt snitt til å bruke en litt for dårlig bevokta havn til å smugle svineriet sitt til Norge» (NRK 26. juli). Ein tollbetjent fortel at kriminelle nettverk, som svenske Foxtrot, held auge med trafikken og tollarane frå åssida bak hamna.

I sommar kom det fram at Foxtrot og andre kriminelle nettverk har fått fotfeste i alle politidistrikta i Noreg. På ein pressekonferanse i juni sa politiinspektør Yngve Myrvoll i Tromsø: «Vi vurderer de svenske kriminelle nettverkene som den største kriminalitetstrusselen i Troms politidistrikt.»

Det hjelper ikkje at få land slår Noreg i kokainbruk, ifølge European Drug Report 2024. Også bruken av MDMA, ketamin og crack er aukande, og politi og rusbrukarar varslar om fleire og meir valdelege konfliktar på gata enn før.

I 2023 gjorde det norske tollvesenet 1847 narkotikabeslag – meir enn i dei ti føregåande åra til saman, inkludert 2,3 tonn kokain og 1,9 tonn hasj og marihuana.

Talet er for så vidt lågt samanlikna med tala i Belgia og Nederland. I Antwerpen beslagla tollarane 121 tonn kokain i fjor.

Ifølge EUDA (European Union Drugs Agency) er det nettopp i Antwerpen det blir brukt mest kokain i Europa, følgd av Tarragona i Spania og dei største hamnebyane i Nederland. Det største enkeltbeslaget i fjor blei gjort i Rotterdam: 8 tonn kokain i ei bananlast. Europol melder òg om rekordmange drap, skytingar, kidnappingar og påtenningar i desse byane.

Derfor har styresmaktene i Belgia og Nederland trappa opp, med fleire politi- og tollbetjentar, fleire og betre teknologiske hjelpemiddel – blant anna dronar – og tettare samarbeid med avsendarlanda i Sør-Amerika. Og derfor ser smuglarane seg ut nye hamner og nye metodar.

Ein ny metode er å smugle kokapasta – eit mellomprodukt i omdanningsprosessen frå kokablad til kokain – i staden for kokain. Pastaen er billigare, det vil seie at ein taper mindre om det blir beslaglagt eller borte på vegen.

«Europa kjempar ein kamp som alt er tapt», slo The Economist fast i ein reportasje i april. Berre 1,5 prosent av konteinarane blir sjekka, og «når éi dør blir stengd, opnar ei anna seg».

Ifølge Europol utgjer den beslaglagde narkotikaen berre 10–20 prosent av mengda som er i omløp. Samtidig blir det – ifølge FNs Global Report on Cocaine 2023 – produsert meir kokain enn nokon gong, i takt med med at etterspurnaden veks. I FNs rapport blir det åtvara om at marknaden, som er størst i USA og Europa, vil vekse seg inn i Asia og Afrika.

Og igjen: Etter som marknaden veks, får vi meir korrupsjon og vald i samfunnet. I EU Drug Markets Analysis 2024, utgitt av EUDA og Europol, blir det slått fast at bandane av narkotikakriminelle har blitt meir brutale. Det blir rapportert om tortur ein tidlegare berre har sett i Sør-Amerika, og i tillegg til at uskyldige innbyggarar blir offer, blir fleire og fleire mindreårige rekrutterte. Barn blir væpna og tar liv.

Også hamnearbeidarar har blitt målskiver for dei kriminelle.

Ifølge FNs World Drug Report tronar Australia når det gjeld kokainbruk, godt over Spania, Nederland og USA. Noreg låg på 16. plass på lista i 2021.

Vi kan trøyste oss med at folk flest ikkje bruker kokain. Men The Guardian konkluderer med at det norske tollvesenet kjempar «ein nesten umogleg kamp» mot smuglarane.