– Vi veit at vi alle truleg blir eksponerte for mikroplast. Men vi veit ikkje kor mykje, frå kva kjelder plasten kjem, eller kva effekt han kan ha, seier Martin Wagner. Han er førsteamanuensis i biologi ved NTNU, og har mikroplast som spesialfelt.

– Til no har det stort sett blitt forska på mikroplast i sjømat. Men vi får stadig ny kunnskap om mikroplast i lufta, både i atmosfæren og innandørs. Truleg får vi i oss ein god del mikro- og nanoplast ved å inhalere det, men vi veit ikkje kor mykje, og vi veit ikkje kva effekten er. Derimot veit vi at andre typar små partiklar i lufta kan ha svært skadeleg effekt på menneske, først og fremst partiklar som er mindre enn 2,5 mikrometer. (Ein mikrometer er ein tusendels millimeter, red.merk.)

– Er det grunn til å tru at plastpartiklar i lufta verkar annleis enn partiklar av same storleik frå til dømes vegtrafikk?

– Det er vanskeleg å seie. Plastpartiklar har ein annan kjemisk samansetnad, men vi veit ikkje kva rolle det kan spele. Det finst ingen studiar som samanliknar mikroplast med andre typar luftureining. Det finst òg andre typar fiber i lufta rundt oss, til dømes frå bomull. Vi veit ikkje noko om effekten av dei heller, seier Wagner.

– Når det gjeld plast i maten, er best case-scenariet er at vi skil han ut raskt gjennom fordøyingssystemet. Spørsmålet er kor mykje plast som blir verande i kroppen. Nanoplast er svært små partiklar, og dei er vanskelege å finne. Det vi veit, er at mange helseskadelege kjemikaliar som finst i plast, også finst i kroppen vår, til dømes bisfenol A.

(Bisfenol A er ein såkalla hormonhermar, og blir brukt som tilsetjingsstoff i fleire typar plast, red.merk.)

– Til no har plasten i havet og i sjømat fått mest merksemd. Men for menneske er truleg plast på land vel så viktig?

– Ja. Dei plastmengdene vi får i oss frå sjømat, er etter alt å døme små samanlikna med plast frå andre kjelder. Det finst ein studie som viser kor mykje mikroplast som hamnar i maten berre medan ein lagar og serverer han, og det var mykje fleire plastpartiklar enn det var i råvarene i utgangspunktet.

– Ei rekkje studiar tyder på at mikroplast gjev skadeverknader på fleire typar marine organismar. Har desse overføringsverdi til landdyr som oss?

– Folk trur ofte at vi menneske er heilt spesielle. Men om noko er negativt for ville dyr som fisk, kvifor skulle det vere annleis for oss? Spørsmålet er kor stor eksponeringa er. Vi veit at mikroplast er ein risiko for det marine miljøet når det blir høge nivå. Om vi held fram med å bruke så mykje plast som vi gjer, er det rimeleg å tenkje at det òg kan bli eit problem for oss menneske.

– Ein svensk studie synte at nanoplast kryssa blodbarrieren inn til hjernen hos fisk. Kan det same skje med menneske?

– Det er nok mogleg. Spørsmålet er kor mykje nanoplast vi blir eksponerte for. Kroppen har mekanismar for å bli kvitt framandelement, men vi veit ikkje kor mykje nanoplast vi har i kroppen. Og her er det eit større spørsmål: Forsking går sakte. Treng vi å vente på 20 år til med forsking før vi gjer noko? Bør vi ikkje prøve å redusere plastureininga med ein gong?

– Om vi skal tenkje positivt: Vi har hatt mykje plast rundt oss i mange år, utan at det har ført til dramatiske utslag på folkehelsa. Det kan tyde på at mikroplasten ikkje er så farleg for menneske?

– Vi har ikkje sett effektar av mikroplast på populasjonsnivå. Men det finst studiar som syner at arbeidarar i fabrikkar som lagar PVC-plast, har høgare risiko for å få lungekreft og fleire andre sjukdomar. Og det finst mange studiar som syner at nokre av kjemikaliane som finst i plast, påverkar folkehelsa. Men vi veit ikkje om dette er knytt til inntak av mikroplast eller nanoplast, eller eit resultat av anna eksponering.