ANDREAS HOMPLAND

hompland@online.no

Den omgjengelege og kaffidrikkande Vedum ikjøtar eit antielitært og demokratisk folkestyreparti for småkårsfolk. Det er ei dristig og retorisk bragd å ha gjort den sosialradikale arbeidardemokraten Johan Castberg til ein av Bondepartiets ideologiske føregangsmenn.

Senterpartiet har skapt utkantbølgjer som har spreidd seg som ringar i nasjonale vatn. Nå gjeld det å surfa på dei opprørte kreftene fram mot valet, sitta ganske stille i båten, halda ro i rekkene og styra unna farlege skjer og grunnar. Men ikkje sitta for stille heller, for ringar i vatn legg seg ganske snart til ro og døyr ut.

PÅ DET DIGITALE landsmøtet til helga skal Senterpartiet ha eit ufarleg slalåmløp om vinter-OL. Verre er det for det verdikonservative partiet å ha kome i abortskvis. Eit liberalt mindretal i programkomiteen vil, som Arbeidarpartiet, skrota abortnemndene og utvida den sjølvbestemte grensa frå veke 12 til veke 18.

Dette har sett det ekstreme kompromisspartiet på ein hard prøve. Den fossile nestleiaren Ola Borten Moe vil unngå at abortspørsmålet blir ein del av raudgrøne regjeringstingingar, for den siste oljen er viktigare. Kjersti Toppe og sentralstyret har prøvd seg med ei språkleg vending: å døypa «nemnd» om til «samråd», men det skal ikkje merkast i meir enn i ordi at dei halda arven i stand.

MANGE KADRAR i Senter­partiet har bakgrunn som tillitsvalde bønder og småbrukarar, i faglag og samvirkeorganisasjonar. For dei som ikkje kjem direkte derifrå, ligg det gjerne i slekta. Men spiss interessepolitikk er noko anna enn brei partipolitikk. I politikken må særinteresser omsetjast til allmenninteresser. Mjølkekvote, arealtilskot og subsidiar må koplast til matvaretryggleik og ringverknader som ope kulturlandskap og levande bygder. Landbruksøkonomien er politisk og institusjonell.

Vertinna, som har stått fram som motvillig senterpartiveljar, meiner partiet for all del må unngå landbruks- og matministerposten i ei ny regjering. Dei har jo bygd seg opp på å vera mot upopulær stordrift og sentralisering, men med statsråden for feltet kjem dei til få ansvar for at landbruksutviklinga held fram i same spor. Det blir stadig færre bondekjerneveljarar, og dei har uansett ingen annan stad å gå. Men også ikkje-agrare distriktsveljarar er bondevennlege.

BONDEOPPRØRET er inga enkel sak for Senterpartiet. Dei sympatiserer med både faglaga og opprørarane, men dei kler ikkje å vera systemveltande opprørarar. Dei er eit kulturkonservativt og pragmatisk styringsparti, med stadig større vekt på ein sterk offentleg sektor som skal jamna ut geografiske og sosiale forskjellar i levekår og halda heile landet i hevd.

Som systemtrugent parti må Senterpartiet vera ryddig og halda styr på regimenta, meiner Byråsjefen. Førande prinsipp blir bestemt politisk; den praktiske utøvinga må Forvaltninga ta hand om. Det fører gale av stad dersom Stortinget skal blanda seg inn i prosentar og kroner og øre, om det gjeld landbruk eller Unio.

Når bøndene sa nei til å forhandla, må dei ta til takke med det som var statens tilbod – slik er systemet. Det er like fangande som då den kristelege og bondevennlege Bollestad blei krenkt av at ho ikkje fekk høve til å visa korta ho hadde gøymt i ermet.

SENTERPARTIET NEKTAR for at dei snur kappa etter vindane. Dei har stått med begge beina planta på jorda, medan nærskylde parti er tatt av stadige høgrebølgjer og vindkast frå sør og vest.

Det klassiske grunneigarpartiet, som var djupt planta i privat eigedomsrett, har mutert til eit offentleg sektorparti på landsbygda. På høgre–venstre-aksen har dei derfor flytta seg frå langt ute på det private høgre til at dei i mange saker står til venstre for det offentlege Arbeidarpartiet. Senterpartiet har kriseforlikt seg med seg sjølv.

BYRÅSJEFEN har ikkje dukka djupt ned i bakgrunnstala for meiningsmålingane, men eit overflatisk sideblikk stemmer godt med magekjensla av den politiske temperaturen: Arbeidarpartiet vinn tilbake veljarar frå gjerdet, men også somme som nyleg har flørta med Vedum – utan å ta Bøhler-steget. Derfor har Senterpartiet falle frå dei oppblåste høgdene der dei konkurrerte med Arbeidarpartiet og Høgre om å vera størst. Byråsjefen held seg til det deriverte språket: Toppen er passert, men takta i nedgangen ser ut til å ha bremsa opp, så partiet ligg på eit historisk høgt nivå.

Det viktige er at Senterpartiet ser ut til å halda på protestveljarar i distrikta som dei har kapra frå Framstegspartiet, og som slett ikkje har klimapolitikk som hjartesak. Når det kjem til regjeringsskifte, er det berre Senterpartiet som flyttar veljarar over midtstreken, og som samstundes kan gjera til skamme MDG sin draum om vippeposisjon.

***

RETTINGAR. Dette er eit apropos til skilnaden mellom aviser på papir og nett, som var tema i spalta for to veker sidan.

Andre kvitsunndag gav Aftenposten ut «vanleg» avis, men han blei berre distribuert digitalt og ikkje på papir. Derfor var han utan dødsannonsar, nekrologar og morkne fødselsdagsomtalar av jubilerande gamlingar. Det er farleg å svikta kjernelesarane, dei som les avisa bakfrå.

Andreas Hompland er sosiolog og skribent.