ANDREAS HOMPLAND

hompland@online.no

Sinclair Lewis, med nobelprisen i litteratur i 1930, skreiv i 1935 den dystopiske romanen It Can’t Happen Here. I slagskuggen av Mussolini og Hitler mana Lewis fram demagogen Berzelius «Buzz» Windrip frå det demokratiske partiet. Han feia FDR av banen og blei president på eit program for å gjera Amerika stort og rikt att, med basis i frykt og hat, patriotisme, tradisjonelle verdiar og 5000 dollar i borgarlønn til alle.

Med brei, folkeleg støtte i ryggen og ryggeslause businessfolk og militsen «The Minute Men» i førarsetet utvikla det seg raskt til ei korporativ nyorganisering av samfunnet med konsentrasjonsleirar for motstandarar og minoritetar. Den paramilitære militsen gjekk laus på Kongressen. Nokre opposisjonelle kom seg unna, og visepresidenten rømde til Canada. Det enda med militærkupp og avsett president, invasjon av Mexico, motkupp og borgarkrig.

SÅ ILLE HAR DET IKKJE gått under den mentalt ustabile og fredsprisnominerte narsissisten Trump, som etter eiga utsegn kunne ha stått midt i Fifth Avenue og skote nokon utan å mista veljarar. Erna Solberg fekk inntrykk av han som ein normal mann med sans for humor.

Trump har dobbeltsnakka, talt opphissande og agert som ein samanraska og postmoderne fascist. Resultat: Ord er verksame. Løgn er sanning. Kort veg frå data til gata.

Det er eit retorisk og politisk meisterstykke å ha tent interessene til seg sjølv og andre rikingar, med støtte frå store grupper av depriverte som har vendt seg i hat mot andre som er diskriminerte, har mista fotfestet og er down and out.

SELFIESHOWET på capitol
kunne ha gått mykje verre. Riksdagsbrannen blei avverja. Lincoln blei skoten i eit teater, men Pence og Pelosi blei ikkje hengde i Kongressen. Dei redda seg frå privatpraktiserande og profesjonelle kommandosoldatar som Trollmannen gav ordre om å marsjera mot Kongressen saman med vanlege, sinte folk og læregutar i ein lurvete mobb av covid- og klimafornektarar, sjamanistiske veganarar og anonyme konspirasjonspraktikarar som ville forsvara folket mot den globale og satanistiske pedofiliringen som drikk barneblod for å halda på den djupe statsmakta.

DEI KONSTITUSJONELLE institusjonane har overlevd, og Forvaltninga fungerer, meiner Byråsjefen, men vinterstormen på palasset har synt eit land på kanten av politisk sivilisasjonssamanbrot. Det blir ikkje lett å gjera Amerika greitt igjen. Det amerikanske marerittet lever. Hatet mot elitane vil framleis bli nørt av trua på ein sterk mann som kan rydda opp.

I sumpen vil politikarar som er kjøpte og betalte av oligarkane i olje, våpen og farmasi, tru seg på trygg grunn att. Medan det sosiale limet går i oppløysing, vil dei halda fram med pompøs retorikk om det overlegne og eksepsjonelle amerikanske systemet, demokratiets tempel, «the shining city on the top of the hill».

Biden er ingen velferdsstatleg sosialdemokrat eller ein arvtakar etter Franklin D. Roosevelt som lærte å «look to Norway» av Märtha. Sentrumsregjeringa hans ligg til høgre for midten av Høgre. Sanders og retninga hans er marginaliserte av partitoppen. «Å venda tilbake til det normale» er mest truleg å restaurera ein politikk for sosial og økonomisk urettvise og aukande kløfter mellom fattige og rike.

REALISTAR TRUR Biden får så mykje å gjera på heimebane med å prøva å rydda opp i eit kløyvt samfunn og ein sviktande medisinsk infrastruktur at administrasjonen vil ligga lågt internasjonalt. Det motsette er like sannsynleg: Den kommunistiske og kinesiske agenten Biden kan overgå Trump i å vera tøff mot Russland og Kina og andre ytre fiendar. For det skal Donald Trump ha: Han har vore meir tilbakehalden med militærmakt utanlands enn dei verdspolitihaukane som nå vender tilbake.

HANS BØRLI var mykje meir enn «skogens dikter». Han har to dikt som heiter «Amerika», det første frå Glåmdalen i 1947:

Jeg tror at du, «Guds eget land»,

er villig til å selge deg til djevelen.

Hvorfor dreper du en ung neger

hvis eneste forbrytelse er at han er mørk i huden?

Det andre Amerika-diktet («Isfuglen», 1971) var retta til ein poetisk gråtande Walt Whitman:

Du har drept din framtid, Amerika.

Alt du har tilbake er

en flokk lusete hauker og

en værhane.

DENNE SPALTA er skriven sju dagar før Biden flyttar inn i Det kvite huset. Det er uføreseieleg kva den kjempande despoten i bunkeren kan finna på på veg til den tarpeiske klippa. Det einaste øvstkommanderande med atomknappen skal ha angra, er at han lét seg pressa til å framføra ein forsonande video­snutt før han blei stengd ute frå kommandokanalen Twitter.

Det beste ein kan håpa på, er at dei siste dagars heilage spyttslikkarar klarer å få han til å nøya seg med snakka i telefonen, ta ein skrytetur til Mexico-muren, prøva å skapa alternative sanningar og nådegje seg sjølv; at det er for seint å «stand back and stand up» og lita på «Million Militia March»; at Donald ikkje lenger er i stand til å skyte fra hoften midt i Det Hvite Hus (Børli), men endar som lame duck; at han som ville ri ein tiger, endar i tigerkjeften.

Ein kan håpa, men det er liten grunn til å tru det før ein ser det.

Andreas Hompland er
sosiolog og skribent.