Andreas Hompland

hompland@online.no

Det var måndag ettermiddag i den travle og såkalla stille veka. Bilen var fullasta og vel så det, med folk, mat, drikkevarer og bagasje av ymse slag. Skiene stakk langt fram mellom forseta, for det var ein liten og trong bil, på veg til påskeheiene i dalstrøka innafor.

PÅ EIN NY MOTORVEGBIT i 110 gjennom Hoksrud-land kom det ein slags ritsj-lyd, alle varsellamper med skiftenøkkel blinka heftig, motoren slokna og lét seg ikkje vekka. Heldigvis var det ei SOS-lomme å trilla inn i. Eg inspiserte innvendig og utvendig, men konstaterte at det ikkje var noko å gjera. Frå eit bortgøymt hjørne i hjernen kviskra det «registerreim», og då er alt håp ute.

Me ringde «Veihjelp» hos NAF, der eg er medlem. Dei svara straks og peila inn mobilen og bilen, for ettersom dette var på E18, blei det ei hastesak. Etter ein halvtime var eit lokalt bilbergingsfirma på plass med slepebil og ein servicebil til å regulera trafikken. Bilbergaren drog bilen vår opp på lasteplanet, og der sat me. Han ringde og informerte om at han frakta oss til næraste bilverkstad i Bamble, at han skulle ta seg av all rapportering, og at me burde be verkstaden skaffa leigebil.

DÅ BILEN VAR BUKSERT på plass, kom verksmeisteren og brukte mindre enn eit halvt minutt på å stilla diagnosen: totalt motorhavari på bil godt over konfirmasjonsalderen: kan ikkje reparerast, må kondemnerast.

Eg fekk sitta på med den hjelpsame bilbergaren til Porsgrunn, der ein stor og staseleg utleigebil stod og venta, sjølv om det var etter stengetid. Eg signerte nokre papir, drog kortet og køyrde tilbake til verkstaden. Der hadde dei andre tømt den dødsdømde bilen, så omlastinga gjekk raskt. Me var på vegen att eit par timar forsinka, med dotter som sjåfør, for ho hadde tatt lappen tre dagar før og fått førarkort elektronisk frå Statens vegvesen.

Verkstaden hadde stengt, men det var ikkje noko problem, sa verksmeisteren: Det er berre å legga nøkkelen i sprekken i døra. Eg våga ikkje å tru at det kunne vera så enkelt, så eg ringde opp Myrland auto dagen etter: Eg måtte vel innom, skriva under dødsdommen, få fjerna vraket og gjera opp for meg?

Nei då, sa verksmeisteren, som stadfesta dødsdommen. Han skulle kontakta hoggaren, og alt ville gå som smurt, så eg kunne ha ei roleg påske.

TREDJE PÅSKEDAG fekk eg telefon frå dødshjelparen som hadde vore og henta vraket. Nei, det kosta ingenting, for dei skulle hogga det opp og henta ut og selja det som kunne brukast. Han trong berre to opplysningar: personnummer og kontonummer.

Dagen etter fekk eg e-post frå Statens vegvesen – på nynorsk! Etter å ha fått melding frå Skatteetaten om at køyretøy med kjennemerke BD 44194 var levert til godkjend biloppsamlingsplass for vraking, hadde dei gjort vedtak om endeleg avregistrering.

Neste dag fekk eg e-post frå forsikringsselskapet om at forsikringa var avslutta, og at eg ville få att det eg hadde til gode. Då eg same dag fekk beskjed om at det låg ei melding til meg frå Statens innkrevjingssentral på Altinn.no, tenkte eg at nå kjem den sure svien. Men det var det ikkje: Det stod at 3000 kroner i vrakpant ville koma inn på kontoen min neste dag.

Det var ein utruleg lette då eg dagen etter kunne køyra til Porsgrunn, parkera leigebilen, legga nøkkelen i sprekken i døra og venta på faktura. Og Vy var i rute på tilbaketuren.

BILKALAMITETANE fall på plass på ti dagar, inkludert påske. I bilsfæren gjekk det schmack-schmack mellom interesse- og medlemsorganisasjon, diverse private aktørar i bilbransjen, forsikringsselskap og statlege etatar.

Vanlegvis held eg meg til det journalistiske jungelordet: Det er aldri så gale at det ikkje kan bli ei god historie ut av det. Men denne gongen må det heita: Du trur det ikkje før du har opplevd det.

Me høyrer mykje om grandiost mislykka dataprosjekta i Nav og helsevesenet, men forsking viser at ni av ti offentlege IKT-satsingar klarer seg rimeleg bra. Fremst mellom dei er Statens vegvesen, som ennå ikkje kallar seg «Norvegia» eller eit anna tullenamn.

BILVERKSTADMODELLEN var ei merkevare for Framstegspartiet i Carl I. Hagens glanstid, som førebilde for helsevesenet: Få ein autorisert takst på skaden eller skavanken, ta med voucheren til det sjukehuset eller den aldersheimen du vel på den frie marknaden, og staten betaler.

Det er eit par haker ved parallellen, særleg personvern. Og dersom nokon med slag, infarkt eller livstrugande skadar kjem i ambulanse med blålys, er den medisinske utfordringa å redda liv, ikkje å gjera ein kalkyle om det svarer seg best å kondemnera eller prøva å reparera. Dei pårørande har krav på meir enn at vraket blir overlate til sakkunnige, og så få oska i posten med krav om kremasjonsgebyr.

***

RETTINGAR. I Sideblikk 31. mars blei Anders Lange tillagd replikken: «Når man setter ut ei fjøslykt i sommernatta, er det mye rart som kommer flyvende.» Det er feil. Orda er av bonde og nestformann Eivind Eckbo, som rykte opp som formann då Anders Lange døydde brått. Han sa det etter ei sterk oppleving under ALP-landsmøtet på Nøkling pensjonat i Hjelmeland: «Det kom en far og sønn fra Bærum og stilte i hirduniform. Da tenkte jeg: ‘Herregud!’»

Etter masse hurlumhei, der Carl I. Hagen braut ut og skipa det kortliva «Reformpartiet», blei Arve Lønnum partileiar, før Hagen overtok butikken og dreiv Framstegspartiet som privat eigedom i 30 år. Lønnum var ein seriøs og ryddig mann og fekk laga partiprogram. I det sivile var han overlege og professor i medisin. Det var ein ståande spøk at spesialfeltet hans var «holrom i hjernen».

Andreas Hompland er
sosiolog og skribent.