ANDREAS HOMPLAND

hompland@online.no

Lytt til artikkelen

Spaltisten har sjeldan opplevd «deadline» så påtrengande som akkurat nå. Denne teksten er tenkt ut og skriven tidleg i veka, og har så gått gjennom avispapirteknisk produksjon. Når du les dette, kan president Trump har tvitra både eitt og hitt, og mykje dødeleg kan ha hendt.

Så farleg er verda for tida, så farleg er villmannen i Det kvite huset, og så farlege er dei mørke skyene over kruttønna i Midtausten. Me kan vera på veg inn i nye og langvarige persarkrigar. Krigane mellom den zoroastriske stormakta Persia og dei greske bystatane har prega forteljinga om vår vestlege historie og kultur i 2500 år. Det er 1000 år før Muhammed fann opp islam, og 2000 år før kristne og siviliserte europearar fann sjøvegen til Vestindia og det som i det siste knappe hundreåret har vore supermakta Amerikas sameinte statar.

DET ER IKKJE LETT å vita kva det teokratiske og kaotiske styresettet i den islamske republikken Iran kan finna på når dei blir pressa heilt inn i alle sanksjonshjørne. Sjølv om mange iranarar drøymer om Amerika og har eit syskenbån i USA, er det offisielle Amerika-hatet like glødande som under revolusjonen i ayatolla Khomeinis tid.

Mot seg har dei ein vond akse av Bin, Bibi og Bolt: den mordariske kronprins Mohammad bin Salman i Saudi-Arabia, den korrupte statsminister Benjamin Netanyahu i Israel og den krigerske John Bolton som er den nasjonale tryggleiksrådgjevaren i USA. Denne trugande B-gjengen er truande til kva som helst – etter bombemottoet «Nuke them!». Israel har atomvåpen, med god hjelp av innsmugla tungvatn frå Noreg, og dei er klare til å bruka dei mot Iran etter at USA har trekt seg ut av atomavtalen.

DET ER SKREMMANDE å vita at kasuset Donald Trump er øvstkommanderande for dette krigsteatret. Han er sjefen for nasjonalsjåvinistisk aleinegang med forakt for internasjonale køyrereglar og diplomatiske kanalar; han kjem med drakoniske trugsmål og straffetiltak mot uvenner; han hyllar lojale bandittregime; han pressar allierte og venner for å tvinga dei til rævadilting.

Noreg er fanga i dette spelet av to grunnar: 1) Me gjer oss stadig meir avhengige av amerikanske militærbasar og nærvær i nord. 2) Den gode nordmannen Jens Stoltenberg har som jobbinstruks i Nato å vera løpegut og marionett for Pentagon og pengeinnkrevjar for Trump. Han er ikkje eingong i posisjon til å protestera når Trump finn opp rosande sitat om at Stoltenberg er hans største beundrar.

I DENNE SITUASJONEN er det eit merkeleg paradoks at den narsissistiske og ærekjære Trump kan vera ei modererande kraft. Han driv ikkje faktabasert global politikk etter kjende vegkart; han gjer det han meiner han er best til: å vera tøff og uføreseieleg, som i utpressingsspelet han praktiserte med andre eigedomsmagnatar.

Sett frå Washington er sanksjonar og økonomisk terrorisme bra. Amerikanske dronar er også bra; så kan andre ta seg av dritjobbane på bakken. Av valstrategiske grunnar vil golfspelaren unngå full krig med amerikanske soldatlik som kjem heim frå den persiske golfen i plastsekkar.

VERTINNA lurer på kvar Per Sandberg har gjort av seg når me kunne hatt bruk for han. Med iransk kjærast, med nyvekt kjærleik til persisk kultur og folk, med forretningsidear, mobiltelefon, gode kontaktar langt inn i regimet og draum om å bli ambassadør kunne han hjelpt oss med realitetsorientering om «det misforståtte landet». Ja, han kunne kanskje til og med klart å opna ein bakkanal.

Svaret er at Per Sandberg dessverre er ute av offentleg sirkulasjon og i frivillig karantene for tida. Han har flytta inn hos framande makter (TV 2) og er opptatt med å spela inn neste sesong av Farmen kjendis, saman med mellom andre Mímir Kristjánsson, som har permisjon frå rolla som ordførarkandidat for Raudt i Stavanger. Når Sandberg er ferdig med det, skal han og Bahareh Letnes forlenga ferien og vera med i realityprogrammet Charterfeber på TV3. Det neste blir vel Skal vi danse – med ayatollaer.

RETTINGAR og presisering. Spaltisten smykka seg i førre veke med Sartre-omgrepet «serie». Byråsjefen tykkjer det var altfor tynt, for han er også opplesen på Marx og Sartre. Det er ikkje Das Kapital eller det kommunistiske manifestet dette flogvitet vil minna om, men Ludvig Napoleons attande brumaire. Der avskriv Karl Marx den store massen av franske parsellbønder som revolusjonær kraft. Han samanliknar dei med ein sekk poteter: Potetene er like og i same situasjon, men dei har ikkje noko anna felles enn at dei ligg der, tause og umælande, ved sida av kvarandre i den mørke sekken.

JEAN PAUL SARTRE drog dette eit steg vidare med skiljet mellom serie og gruppe i Critique De La Raison Dialectique. Køen er sjølve erkedømet på serialitet: Ein står der, avmektig på sin plass, ein ville hatt fordel av at dei andre ikkje var der, og ein ville helst ha sloppe å vera der sjølv. Men dersom dei som står i køen, begynner å tala saman, ser seg sjølve utanfrå og drøftar kven som har ansvar for at dei har hamna i den plagsame stoda, kan serien finna ein klar og felles motpart. Då endrar serien seg til ei handlande og solidarisk gruppe.

Og det er Byråsjefens bidrag til tolking av kork, kø, kaos og bompengeopprør.

Andreas Hompland er
sosiolog og skribent.