JavaScript is disabled in your web browser or browser is too old to support JavaScript. Today almost all web pages contain JavaScript, a scripting programming language that runs on visitor's web browser. It makes web pages functional for specific purposes and if disabled for some reason, the content or the functionality of the web page can be limited or unavailable.

Takk for at du vil dele artikkelen

Den du deler artikkelen med, kan lese og eventuelt lytte til heile artikkelen.
Det gjer vi for at fleire skal oppdage DAG OG TID.

Namnet ditt vert synleg for alle du deler artikkelen med.

SideblikkSamfunn

Når algoritmane blir grovt krenkte

Meta approprierer digitale og globale kommunikasjonskanalar utan å kjenna landskapet.

Kvar veke les vi inn utvalde artiklar, som abonnentane våre kan lytte til.
Lytt til artikkelen
Storebror ser deg, men å få han i tale er ikkje lett.

Storebror ser deg, men å få han i tale er ikkje lett.

Foto: Dado Rucic / Reuters / NTB

Storebror ser deg, men å få han i tale er ikkje lett.

Storebror ser deg, men å få han i tale er ikkje lett.

Foto: Dado Rucic / Reuters / NTB

5568
20211112
5568
20211112

hompland@online.no

Eg har fått gult kort frå Facebook, ein del av Zuckerbergs Meta. For hatefulle ytringar og støytande innhald. For å ha brote standardane om hatprat og mobbing. Synda var fanga opp av algoritmar og vurdert av «vårt team». Innlegget blei gjort utilgjengeleg for alle som hadde sett det, likt det, delt det, kommentert, polemisert eller på andre måtar vore i kontakt med dei fordervelege orda.

DEN ANSIKTSLAUSE boka var forsonleg, det skal ho ha: «Vi forstår at alle kan gjøre feil iblant, så vi har ikke begrenset din konto. Men den kan bli ilagt begrensninger eller fjernet hvis du bryter standarden igjen.» Det var høve til å vera usamd og be om ny vurdering, så eg merkte av for at eg meinte dei hadde misforstått intensjon og kontekst.

Eg kan ikkje gje att alle robotsvara ordrett, for dei blei borte etter klagen. Men det var mykje om at på grunn av covid-19 hadde dei liten kapasitet, så dei kunne ikkje gjera ei ny vurdering, og «Since we can’t review your comment again, we can’t change our decision.»

Eg fekk råd om ein annan opsjon: «Du kan muligens få en uavhengig gjennomgang av denne avgjørelsen hvis du anker til Tilsynsrådet. Tilsynsrådet er ikke en del av Facebook. Rådet går gjennom et lite antall van­skelige avgjørelser for å bidra til å fastsette hva som er og ikke er tillatt på Facebook i fremtiden. Du har frist til 21. november.» Det er vel i det Tilsynsrådet Helle Gucci Thorning-Schmith sit, så eg trur eg står over prosessen.

KVA VAR DET SOM måtte fjernast som hatprat?

Ein vyrdeleg kjenning skreiv eit sakleg drøftande blogginnlegg og ville diskutera kulturell appropriasjon etter at temaet hadde eksplodert i SoMe, Debatten og Dagsnytt 18 rundt halloween. Han illustrerte det med eit sjølvtatt bilde av ein melaninrik kar i gapta på urfolksfestivalen Riddu Riddu i opprørsbygda Manndalen.

I ein usæl saus av brennemerkande karakteristikkar, skjellsord og forsøk på å vera sakleg spora det raskt over til hudfarge, rasisme, kolonialisme, urfolkmusikk, indianarkostyme, kimono, samekufte og andre symboltunge plagg og markørar. Eg tykte eg kjende att diverse forløparar til desse kontroversane frå Filmtilsynet i nær kulturell urtid. Derfor spurde eg: «Kva var det den filmen heitte i 2003? Brent neger? Svidd same?»

FOR DEI SOM IKKJE VEIT eller vil minnast, var Svidd neger ein grovkorna og rølpete film som dreiv gjøn med identitetsproblem til alle kantar i nord. I den grad det er råd å gje att noko av det sprikande innhaldet: Ante med afrikanske røter vil finna ein far og vera same, Normann Hætta Bongo Utsi Saus vil vera nordmann med frons urbana, puslingen Peder vil vera attraktiv machomann, Karl vil ha ein son, og alle vil ha Anna, men ho vil ha ein kvit prins.

BERRE FOR Å HA sagt det: Eg er ikkje krenkt av å ha blitt råka av kunstig intelligens og fått gult kort frå Facebook. Snarare tvert imot styrker det mine fordommar mot det Meta-korrekte. Moderatorane og algoritmane er ikkje intelligente, men ter seg som allvitande når dei kansellerer kulturovringar. I Silicon og dei virtuelle dalstrøka innanfor er eit ord eit ord, uansett kva slag ordfylgje det har. Ironifilter finst ikkje.

Dette er eit memento for kva som skjer når dei som herskar over den digitale og globale allmannvegen, opptrer som løynde og falske redaktørar utan å kjenna det språklege og kulturelle landskapet dei opererer i. Og som på kjøpet stel lesarar, annonseinntekter og retningssans frå redaktørstyrte media.

Å APPROPRIERA IDENTITET er noko anna enn å appropriera intellektualitet. Å stela og kommersialisera kulturell opphavsrett er noko anna enn å låna, utveksla og parodiera uttrykksformer. Bunader er både innvendige og utvendige identitetsmarkørar. Det er skilnad på dårleg smak, hat og fornedring. Det var eit lang sprang frå «Voi voi» til «Sámiid ædnan», og opprøret held fram i Guovdageaidnu.

***

RETTINGAR. For meir enn 40 år sidan fekk Spaltisten kraftig motbør då han kalla Bjørnstjerne Bjørnson ei ramlande tomtønne, så han burde vita betre enn å vera omtrentleg i omgang med diktarhovdingen og legga seg ut med bjørn­sonianarar. Det kjem alltid, om ikkje så brått, ein påpasseleg og kjeldetung lesar på banen. Derfor dette:

«Ingen som helst politikk å ha», skreiv Bjørnson (Verdens Gang, 28. november 1896) i striden om eigen norsk utanriksminister. To veker tidlegare hadde han gått inn for å redusera det utanrikse til det reint konsulære.

Då Stortinget drøfta utanriks­ordninga i mars 1906, sa utanriksminister Jørgen Løvland at utanrikspolitikk var å verna fedrelandet frå å bli blanda inn i «konflikter og vanskeligheter», og det «krever en hvileløs påpasselighet og årvåkenhet».

Det var noko anna enn å ikkje ha ein utanrikspolitikk. For det fekk Løvland tyn frå ein uvanleg allianse av Arbeidarpartiet, radikale delar av Venstre og Nordisk Skibsræderforening, for dei ville ikkje ha anna «gesandtskap» enn slike som tok seg av konsulære tenester.

MEIR BJØRNSON, som ein kommentar til bondehovdingslektene i Trøndelag, (og dette har Spaltisten frå historikaren Anders Ole Hauglid). Då Bjørnson var på reise i det nordafjelske i 1869, vitja han By ved Steinkjer og blei synt rundt på garden av Marie Fredrikke og Ole Anton Qvam. Der kunne han tenka seg å slå seg ned for å dikta, proklamerte Bjørnstjerne, men Karoline sa plent nei. Det blei Aulestad i Gausdal.

Andreas Hompland er sosiolog og skribent.

Digital tilgang til DAG OG TID – heilt utan binding

Prøv ein månad for kr 49.
Deretter kr 199 per månad. Stopp når du vil.


Eller kjøp eit anna abonnement

hompland@online.no

Eg har fått gult kort frå Facebook, ein del av Zuckerbergs Meta. For hatefulle ytringar og støytande innhald. For å ha brote standardane om hatprat og mobbing. Synda var fanga opp av algoritmar og vurdert av «vårt team». Innlegget blei gjort utilgjengeleg for alle som hadde sett det, likt det, delt det, kommentert, polemisert eller på andre måtar vore i kontakt med dei fordervelege orda.

DEN ANSIKTSLAUSE boka var forsonleg, det skal ho ha: «Vi forstår at alle kan gjøre feil iblant, så vi har ikke begrenset din konto. Men den kan bli ilagt begrensninger eller fjernet hvis du bryter standarden igjen.» Det var høve til å vera usamd og be om ny vurdering, så eg merkte av for at eg meinte dei hadde misforstått intensjon og kontekst.

Eg kan ikkje gje att alle robotsvara ordrett, for dei blei borte etter klagen. Men det var mykje om at på grunn av covid-19 hadde dei liten kapasitet, så dei kunne ikkje gjera ei ny vurdering, og «Since we can’t review your comment again, we can’t change our decision.»

Eg fekk råd om ein annan opsjon: «Du kan muligens få en uavhengig gjennomgang av denne avgjørelsen hvis du anker til Tilsynsrådet. Tilsynsrådet er ikke en del av Facebook. Rådet går gjennom et lite antall van­skelige avgjørelser for å bidra til å fastsette hva som er og ikke er tillatt på Facebook i fremtiden. Du har frist til 21. november.» Det er vel i det Tilsynsrådet Helle Gucci Thorning-Schmith sit, så eg trur eg står over prosessen.

KVA VAR DET SOM måtte fjernast som hatprat?

Ein vyrdeleg kjenning skreiv eit sakleg drøftande blogginnlegg og ville diskutera kulturell appropriasjon etter at temaet hadde eksplodert i SoMe, Debatten og Dagsnytt 18 rundt halloween. Han illustrerte det med eit sjølvtatt bilde av ein melaninrik kar i gapta på urfolksfestivalen Riddu Riddu i opprørsbygda Manndalen.

I ein usæl saus av brennemerkande karakteristikkar, skjellsord og forsøk på å vera sakleg spora det raskt over til hudfarge, rasisme, kolonialisme, urfolkmusikk, indianarkostyme, kimono, samekufte og andre symboltunge plagg og markørar. Eg tykte eg kjende att diverse forløparar til desse kontroversane frå Filmtilsynet i nær kulturell urtid. Derfor spurde eg: «Kva var det den filmen heitte i 2003? Brent neger? Svidd same?»

FOR DEI SOM IKKJE VEIT eller vil minnast, var Svidd neger ein grovkorna og rølpete film som dreiv gjøn med identitetsproblem til alle kantar i nord. I den grad det er råd å gje att noko av det sprikande innhaldet: Ante med afrikanske røter vil finna ein far og vera same, Normann Hætta Bongo Utsi Saus vil vera nordmann med frons urbana, puslingen Peder vil vera attraktiv machomann, Karl vil ha ein son, og alle vil ha Anna, men ho vil ha ein kvit prins.

BERRE FOR Å HA sagt det: Eg er ikkje krenkt av å ha blitt råka av kunstig intelligens og fått gult kort frå Facebook. Snarare tvert imot styrker det mine fordommar mot det Meta-korrekte. Moderatorane og algoritmane er ikkje intelligente, men ter seg som allvitande når dei kansellerer kulturovringar. I Silicon og dei virtuelle dalstrøka innanfor er eit ord eit ord, uansett kva slag ordfylgje det har. Ironifilter finst ikkje.

Dette er eit memento for kva som skjer når dei som herskar over den digitale og globale allmannvegen, opptrer som løynde og falske redaktørar utan å kjenna det språklege og kulturelle landskapet dei opererer i. Og som på kjøpet stel lesarar, annonseinntekter og retningssans frå redaktørstyrte media.

Å APPROPRIERA IDENTITET er noko anna enn å appropriera intellektualitet. Å stela og kommersialisera kulturell opphavsrett er noko anna enn å låna, utveksla og parodiera uttrykksformer. Bunader er både innvendige og utvendige identitetsmarkørar. Det er skilnad på dårleg smak, hat og fornedring. Det var eit lang sprang frå «Voi voi» til «Sámiid ædnan», og opprøret held fram i Guovdageaidnu.

***

RETTINGAR. For meir enn 40 år sidan fekk Spaltisten kraftig motbør då han kalla Bjørnstjerne Bjørnson ei ramlande tomtønne, så han burde vita betre enn å vera omtrentleg i omgang med diktarhovdingen og legga seg ut med bjørn­sonianarar. Det kjem alltid, om ikkje så brått, ein påpasseleg og kjeldetung lesar på banen. Derfor dette:

«Ingen som helst politikk å ha», skreiv Bjørnson (Verdens Gang, 28. november 1896) i striden om eigen norsk utanriksminister. To veker tidlegare hadde han gått inn for å redusera det utanrikse til det reint konsulære.

Då Stortinget drøfta utanriks­ordninga i mars 1906, sa utanriksminister Jørgen Løvland at utanrikspolitikk var å verna fedrelandet frå å bli blanda inn i «konflikter og vanskeligheter», og det «krever en hvileløs påpasselighet og årvåkenhet».

Det var noko anna enn å ikkje ha ein utanrikspolitikk. For det fekk Løvland tyn frå ein uvanleg allianse av Arbeidarpartiet, radikale delar av Venstre og Nordisk Skibsræderforening, for dei ville ikkje ha anna «gesandtskap» enn slike som tok seg av konsulære tenester.

MEIR BJØRNSON, som ein kommentar til bondehovdingslektene i Trøndelag, (og dette har Spaltisten frå historikaren Anders Ole Hauglid). Då Bjørnson var på reise i det nordafjelske i 1869, vitja han By ved Steinkjer og blei synt rundt på garden av Marie Fredrikke og Ole Anton Qvam. Der kunne han tenka seg å slå seg ned for å dikta, proklamerte Bjørnstjerne, men Karoline sa plent nei. Det blei Aulestad i Gausdal.

Andreas Hompland er sosiolog og skribent.

Bunadar er både innvendige og utvendige identitetsmarkørar.

Emneknaggar

Fleire artiklar

Etter valet i 2016 blei det vanleg å seie at Trump vann fordi folk hadde oversett kjenslene til den kvite arbeiderklassa. Er biletet eit anna i denne omgangen?

Etter valet i 2016 blei det vanleg å seie at Trump vann fordi folk hadde oversett kjenslene til den kvite arbeiderklassa. Er biletet eit anna i denne omgangen?

Foto: Dustin Chambers / Reuters / NTB

UtanriksSamfunn

Overkorrigeringa

NEW YORK: Mark Lilla fekk enorm merksemd for sin diagnose av presidentvalet i USA i 2016. Eg oppsøker han for å få oppdaterte psykologiseringar av den amerikanske folkesjela anno 2024.

Ida Lødemel Tvedt
Etter valet i 2016 blei det vanleg å seie at Trump vann fordi folk hadde oversett kjenslene til den kvite arbeiderklassa. Er biletet eit anna i denne omgangen?

Etter valet i 2016 blei det vanleg å seie at Trump vann fordi folk hadde oversett kjenslene til den kvite arbeiderklassa. Er biletet eit anna i denne omgangen?

Foto: Dustin Chambers / Reuters / NTB

UtanriksSamfunn

Overkorrigeringa

NEW YORK: Mark Lilla fekk enorm merksemd for sin diagnose av presidentvalet i USA i 2016. Eg oppsøker han for å få oppdaterte psykologiseringar av den amerikanske folkesjela anno 2024.

Ida Lødemel Tvedt
Med jamne mellomrom legg Riksrevisjonen, her representert ved riksrevisor Karl Eirik Schjøtt-Pedersen, fram undersøkingar med nokså hard kritikk av korleis vedteken politikk vert gjennomført av forvaltinga.

Med jamne mellomrom legg Riksrevisjonen, her representert ved riksrevisor Karl Eirik Schjøtt-Pedersen, fram undersøkingar med nokså hard kritikk av korleis vedteken politikk vert gjennomført av forvaltinga.

Foto: Ole Berg-Rusten / NTB

Samfunn
Eva Aalberg Undheim

Eit spørsmål om kontroll

I rapport etter rapport kritiserer Riksrevisjonen statlege institusjonar for feil og manglar. Men kva kjem det eigentleg ut av kritikken?

Odd Nordstoga slo gjennom som soloartist i 2004. No har han skrive sjølvbiografi.

Odd Nordstoga slo gjennom som soloartist i 2004. No har han skrive sjølvbiografi.

Foto: Samlaget

BokMeldingar
ArildBye

Ein av oss

Odd Nordstoga skriv tankefullt om livet, ut frå rolla som folkekjær artist.

Stian Jenssen (t.v.) var alt på plass i Nato då Jens Stoltenberg tok til i jobben som generalsekretær i 2014. Dei neste ti åra skulle dei arbeide tett i lag. Her er dei fotograferte i Kongressen i Washington i januar i år.

Stian Jenssen (t.v.) var alt på plass i Nato då Jens Stoltenberg tok til i jobben som generalsekretær i 2014. Dei neste ti åra skulle dei arbeide tett i lag. Her er dei fotograferte i Kongressen i Washington i januar i år.

Foto: Mandel Ngan / AFP / NTB

IntervjuSamfunn
Christiane Jordheim Larsen

Nato-toppen som sa det han tenkte

Stian Jenssen fekk kritikk då han som stabssjef i Nato skisserte ei fredsløysing der Ukraina gjev opp territorium i byte mot Nato-medlemskap. – På eit tidspunkt må ein ta innover seg situasjonen på bakken, seier han.

Feature

Greske byggjeklossar

Eg dreg til Kreta og lærer om skilnaden på tyske og britiske turistar.

May Linn Clement
Feature

Greske byggjeklossar

Eg dreg til Kreta og lærer om skilnaden på tyske og britiske turistar.

May Linn Clement

les DAG OG TID.
Vil du òg prøve?

Her kan du prøve vekeavisa DAG OG TID gratis i tre veker.
Prøveperioden stoppar av seg sjølv.

Komplett

Papiravisa
Digital utgåve av papiravisa
Digitale artiklar
Digitalt arkiv
Lydavis

Digital

Digital utgåve av papiravisa
Digitale artiklar
Digitalt arkiv
Lydavis

Komplett

Papiravisa
Digital utgåve av papiravisa
Digitale artiklar
Digitalt arkiv
Lydavis

Digital

Digital utgåve av papiravisa
Digitale artiklar
Digitalt arkiv
Lydavis