ANDREAS HOMPLAND

hompland@online.no

Vertinna er misnøgd med det sideblikket Spaltisten kasta på Vedum og Senterpartiet førre veke. Han gjorde sikkert eit heiderleg forsøk på å sjå fenomenet litt annleis enn hovudgatemedia, men kjem ikkje unna at han er ein tilskodar frå utsida, frå høgare luftlag i oslobobla. Det er noko anna å vera deltakar, ha distriktsskoa på og kjenna dragsuget frå Senterpartiet på nært hald.

Vertinna skulle gjerne ha ordskiftast og rive kjeft om Senterpartiets framgang og baksider, men ettersom det er gjesteforbod, brenn ho inne med synspunkta sine. Derfor vil ho, som Hjelpeskrivar, prøva dei ut her.

VERTINNA VURDERER å velja Vedums parti. Det kostar henne mykje å vedgå det, for ho er av husmannsætt og fekk bondehat bak dimme ruter inn med morsmjølka. Men sosialist blei ho ikkje, for ho er trass alt privat næringsdrivande. Ho er lite kristeleg og har halde seg til det forsonande Venstre. Det er lenge sidan ho blanda person og program inn i partivalet, men nå meiner ho at Venstre har rota seg bort og tippa for langt til høgre. Og så er partiet blitt så lite at ho ikkje vil kasta bort røysta si.

Mange som Vertinna reknar for vituge folk, seier nå ope at dei har gått om bord i senterpartivogna. Partiet held på røtene i den svinnande bondestanden og har solid fotfeste i andregenerasjonen med lokale rekneskapskontor, maskinhaldarar og andre småentreprenørar. Det store hamskiftet er at Senterpartiet har mutert frå eit klassemedvite interesseparti for bønder og grunneigarar til eit bygdenes folkeparti for små næringsdrivande, pensjonistar og vanlege arbeidsfolk, og med stadige djupare rotfeste i offentleg sektor på landsbygda, der kommunen er den største velferdsprodusenten og arbeidsgjevaren.

VERTINNA VIL slett ikkje ha det på seg at ho trur på Trygve Slagsvold Vedum som frelsaren og redningsmannen som er oppstanden. Ho ser han meir som ein standuppolitikar som også gjer seg som komikar. Ho forstår at han kan verka karismatisk, men han lokkar og lurer ikkje henne med smil og lått. Ikkje at ho har noko mot usnobbete og humørfylte folk, men ho har i alle år hatt større sans for den bistre og prinsippfaste småbrukarleiaren Lundteigen. Han er ikkje så fotogen som Vedum, men har betre grep om fotosyntesen.

Det går likevel mot at Vertinna kjem til å røysta på Senterpartiet, sjølv om ho ikkje lit heilt på forvandla bønder som kjem i baronens seng. Ho tvilar på at dei kan gjera veg i vellinga og snu sentraliseringa og utarminga av distrikta, men det er eit forsøk verdt.

VERTINNA HAR rett og slett ubendig lyst til å seia frå og protestera når ho ser og høyrer kva dei arrogante i boblepressa meiner at deplorables – enkle, einfaldige, lettlurte og forførte veljarar i distrikta – ikkje forstår. Ei røyst på Senterpartiet er derfor også å syna fingeren til sånne som Alstadheim i Aftenposten, Jacobsen i Dagens Næringsliv, Hegnar i Finansavisen, Stavrum i Nettavisen, Ramnefjell i Dagbladet og Skartveit i VG. Og så gir ho eit ekstra spark til Espen Barth Eide, Sveinung Rotevatn og Lan Marie Berg.

Vertinna veit ikkje heilt kva ho skal meina om at den avdanka kommunisten Bjørgulv Braanen har gjort Klassekampen, det gamle partiorganet for AKP (m-l), til eit støttehjul for Senterpartiet. Ho er i grunnen ikkje så sterkt for Senterpartiet som ho er mot dei som er mot Senterpartiet.

BYRÅSJEFEN ER ein meir nøktern og dialektisk observatør. Han minner om at everything that goes up, must come down: Det som stig, har ein tendens til å stiga endå meir, men når det går ned, kan det gå raskt og djupt. Derfor trur han senterpartibobla kjem til å sprekka før hausten. Dersom det ikkje skjer, lovar han å eta all firkløver han kjem over.

NÅR VERTINNA for ein gongs skuld får sleppa til, vil ho ha sagt at ho misliker desse heime-hos-reportasjane med politikarar som «byr på seg selv». Politikarar skal vera offentleg truverdige, ikkje private.

Ho blir også mo av intervju over Se og Hør-lesten, som er blitt dominerande i aviser og linde prateprogram på fjernsyn: framgangsrike og kjende folk som blir kjenslevart bretta ut fordi dei har hatt ei vanskeleg tid og lide mykje vondt, men har kjempa hardt, kome gjennom det og blitt sterkare, klokare og betre menneske enn før.

VERTINNA er TINGAR på Aftenposten fordi det hender ho har gjester frå Oslo som ikkje kjenner seg heime utan vanebladet sitt til frukost. Sjølv er ho blitt like avhengig av dødsannonsane og minneorda der som i lokalavisa. Dei heimlege syner korleis slektene heng saman, dei nasjonale kva for ettermæle familie og vener vil senda med den avlidne på ferda. Derfor ser ho med glede at «døden har fått nytt liv i Aftenposten», som den nekrologansvarlege forkynte 14. februar. Nå skal dei sleppa seg meir laus og få inn «et større mangfold av historier og gi plass til de gode anekdotene».

Vertinnas favoritt i så måte er desse orda, tileigna minnet om Leif Aage Hagen (1942–2020), betre kjend som Porno-Hagen:

Og det er det stora,

og det er det glupa,

At Merket det stend,

um Mannen han stupa.

BYRÅSJEFEN KAN sin Per Sivle og «Tord Foleson». Han vil løfta dette opp og inn i politikken når partifellar fylkar seg til strid. Han minner om kva Trygve Bratteli svarte på spørsmål om kva han trudde ettermælet hans ville bli: «Godt, i den grad det kan skade mine etterfølgere.»

Andreas Hompland er sosiolog og skribent.