ANDREAS HOMPLAND

hompland@online.no

VETLE LID LARSSEN skriv mykje om seg sjølv i boka Hvordan elske en far – og overleve, men han er også innom Jonas Støre, skipsmeklarson med nistepakke frå Ris, klassekamerat på Berg gymnas og ein alliert i krinsen av unge geni i Morgenbladet som representerte «det beste i den borgerlige kulturarven».

Larssen skriv: «Han var liberal, internasjonalt orientert, kunnskapsrik, og med en egen letthet og eleganse som jeg straks kjente igjen: Oslo vest. Støre var en intellektuell Toralv Maurstad.»

Høgdepunktet var då Vetle i eit frikvarter i første gym fekk prøva Støres grøne lodenfrakk. Han flaug og svevde, opplevde «tidsånden» og blei forvandla, for det var ei magisk kappe.

DENNE MAGIEN bar Støre med seg som læregut og høgre hand for Gro i regjering og WHO, og som leiar for Raudekrossen. Som utanriksminister var han ein respektert pryd for landet. Då Jens Stoltenberg emigrerte til Nato, gjorde Støre eit rimeleg godt kommuneval for fire år sidan, men han tapte ein spådd siger på målstreken og blei ikkje statsminister. Som stortingspolitikar og partileiar i opposisjon er han på det ordinære og umagiske.

ARBEIDARPARTIETS problem er ikkje Jonas Gahr Støre. Arbeidarpartiets problem er at det ikkje er Jonas Gahr Støre som er problemet. Hadde så vore, kunne dei ha kasta han etter eit valnederlag, eller han kunne gjort det normale: Når tillitsfondet er tomt, går leiaren av og tar ansvar for dei dårlege tidene for Partiet på hans vakt.

Det skjer neppe, for Støres adels­­merke er å visa seg like haldbar i motgang som Solberg var før maskinentreprenør Brodtkorb gjennomførte ekstrem oppussing. Dessutan er reservebenken i DNA for tynn og trønderhæren demobilisert. Nedover i partirekkene blir det mumla stadig høgare om at Støre ikkje er den rette til å ikjøta partiet, at han er for rik, at han kjem luskande etter dei konkurrerande samarbeidspartia, at han har bada i for mange forlik med regjeringa, at han vinglar og kjem med halvkvedne snuoperasjonar om nærpolitireforma, «barnehavene», fylkesbastardane og jarnveg mot nord.

HISTORIKAREN Jens Arup Seip skreiv at Arbeidarpartiet hadde Venstres meiningars mot. Det var grunnlaget for gjennomføringskrafta til det gerhardsenske regimet. Nå har ørna mellom partia mista både mot og klare meiningar til dei meir fargesterke i raudt og grønt.

Raymond Johansen, byrådsleiar og tidlegare partisekretær, som er nemnd som ny leiar, seier til Aftenposten at Arbeidarpartiets fremste kvalitet er denne: «Med vår erfaring som styringsparti er vi opptatt av helheten i politikken.»

Arbeidarpartiets styrke i sosialdemokratiets gullalder var som representativ allianse av alle dei sosiale, økonomiske og kulturelle dimensjonar som finst i det norske samfunnet: arbeid og kapital, kontor og fabrikk, gamal og ung, lek og lærd, offentleg velferd og personleg fridom, vekst og vern, sentrum og periferi, by og land, finkultur, rikskultur og motkultur. Pakken var knytt saman i solidarisk og langsiktig tiltru til at med god styring kom framgangen til å halda fram, alle skulle med og få sin rettvise plass i det norske huset.

Det var då, det, men ikkje nå. Partiet Raudt har til og med stole slagordet «Fordi fellesskap fungerer». Den historiske styrken og identiteten er blitt eit problem, og dei kan ikkje velja seg eit nytt folk. Partiet vil halda stø kurs og likna på seg sjølv, men veit ikkje lenger kva det er, når utvikling er endring. Lojalitetar og samhaldskrefter er i oppløysing, og heilskapen er ein annan stad. Arbeidarpartiet inviterer alle til å vera med, men det er for få som stiller opp i dugnaden. Dei vil heller ha litt for kvar smak enn sikringskost. Dei blir sittande på gjerdet og i sofaen, eller går i selskap der det er klarare tale og meir liv på dansegolvet.

DET VAR IKKJE akkurat ei samansveisa gullrekke som stod fram for folket sist fredag kveld, men bomregjeringa redda seg unna den politiske trafikkdøden med eit uprinsipielt, mang­slunge og forkledd dokument – heilt i Erna Solbergs detaljerte ånd. Redningsplanken skal ikkje finansierast med auka skattar og avgifter, eller med ekstra oljepengar, for finansministeren har nokre lottomilliardar i klimakvotar på lur.

Bompengedokumentet er så fullt av teknikalitetar og medvite uavklarte formuleringar at motpartane kan plukka ut godbitar à la carte og prøva å selja dei som store sigrar. Men både for Klima-Venstre og partiet for bilistar flest er det nok for lite, for seint.

DEN FLEGMATISKE trafikkregelen i Solberg 1.0. var at kollisjonspartia stod temmeleg fritt til å markera seg med primære standpunkt utanfor regjeringa, så lenge dei gjorde gode miner til slett spel i regjeringa. Men det var slitsamt å gjeta kongens harar.

I Solberg 2.0. skal utsleppa kosta meir. Men det er neppe ei varig klimaendring, for nå er det verken semje, minste felles multiplum, største felles mål eller kompromiss som er handlingsregelen; det er krav om at alle bind seg til masta.

At statsministeren stiller kabinettsspørsmål i eiga regjering, er ei vidareutvikling av styringssystemet. Den nye utgåva av den solbergske parlamentarismen er tufta på ultimatum. Trine Skei Grande har rett i at prosessen er «selsom». Det er slikt ein helst ikkje vil vita om korleis pølser og politikk blir laga.

Andreas Hompland er
sosiolog og skribent.