ANDREAS HOMPLAND

hompland@online.no

Kommentariatet, politiske analytikarar og valforskarar bomma på stemningar og marginar. Dei er miljøskadde og tolka tal og tendensar feil. Diagnosen var at den tikkande klimabomba ville detonera og prega valet – med stor framgang for dei grønaste partia.

Slik gjekk det ikkje. By og land gjekk ikkje hand i hand. Trykkbølgja og ekkoet av den grøne eksplosjonen i dei store byane med kollektivtransport og syklande vegetarianarar var frykt for tap av arbeidsplassar og den velsigna bilen i distrikta. Høgre mista klimaveljarar til Venstre i byane, men i sluttfasen særleg til det sylvifiserte Framstegspartiet, som leita fram oljerelaterte røyster.

GRØNT ER BLITT ein urban farge. Det er Oslo som er annleis, demografisk og verdimessig.

I hovudstaden gjekk dei fire klimapartia av varierande grønfarge sterkt fram og fekk 40 prosent av røystene. Utanfor dei større byane fekk dei berre 15 prosent. MDG fekk to representantar i Oslo og éin i Akershus. På utjamningsmandat fekk Venstre inn ein distriktspsykopat, men om dei hadde fått eit par titusen færre røyster og falle under sperregrensa, hadde det gamle distriktspartiet vore låst fast i Oslo og omland.

KLASSEDIMENSJONEN sette også spor i Oslo. Det mellomlagifiserte Arbeidarpartiet gjekk mest tilbake, og mest i aust der SV og Raudt hadde stor framgang. Det er innvandrartette bydelar som Arbeidarpartiet tidlegare har hatt eit visst grep om, med Jan Bøhler som frontfigur. Etter å ha justert kurs og retorikk det siste halvåret tok det balanserande Arbeidarpartiet seg kraftig inn i distrikta, særleg i nord.

Like fullt står det fast at rifta i landet er blitt djupare mellom by og land, sentrum og periferi, elite og folk flest, med sentralisering og ei utbreidd kjensle av å bli overstyrt. Nett det som har vore Trygve Slagsvold Vedums forteljing.

VERTINNA ANGRA på at ho føre­-
handsrøysta på Senterpartiet. Etter valet tykkjer ho det er greitt at det gjekk som det gjekk. Nå vonar ho at Vedum, som prøvde å stiga over kompetansenivået sitt og ville bli statsminister, ikkje rotar det til for Jonas Gahr Støre. Det er noko statsmannsaktig over han, så Vertinna trur han vil passa mykje betre som statsminister enn som opposisjonsførar. Nå skal han også ha fått plassert Jøtul-arven slik at ingen kan mistenka han for å prøva å vri seg unna formuesskatt.

Vertinna har stor respekt for ein mann som ikkje er i Arbeidarpartiet av arv og miljø, men som er ein framandkulturell innvandrar i arbeidarrørsla. Der har han klart å bli integrert, men utan å overdriva og lata som om han er assimilert. Han har stått fram i tømmerhoggarskjorte à la Haakon Lie, men prøver seg ikkje med «Kamerater!». Han held seg til «Kjære, kjære alle sammen».

PARTILEIARTALANE på valvakene var underlege saker. Dei var sydde over same lest, så ein skulle tru at alle taleskrivarane kom frå same PR-byrå. Dei tok opp att velbrukte argument frå valkampen og lova å stå på for sakene framover. Dei gløymer aldri å rosa og takka dei som har stått på stand, banka på dører, steikt vaflar og delt ut brosjyrar. Særleg partiungdommen, sjølvsagt.

Det mest imponerande er at alle, også taparane, får det til å høyrast ut som om dei har vunne. Sjangeren krev at ein vel samanlikningsgrunnlag med omhug – enten førre eller tidlegare val, meiningsmålingar i vår eller like før valet. Prisen gjekk til Sylvi Listhaug frå Fyrstehuset. Framstegspartiet gjorde sitt dårlegaste val på 28 år, men ho messa om at dei har løfta seg mest under valkampen, særleg på Sunnmøre.

MDG enda til slutt på 3,94 prosent og mangla berre 2000 røyster på å bryta sperregrensa. Det oppskrudde partiet var så ubudd på den uventa uflaksen at partileiar Bastholm ikkje hadde ein reservetale, men prøvde å dansa bort vonbrotet.

ROPSTAD LEIER ikkje eit dansande parti, men han prøvde seg med at KrF har lide mykje vondt og vore nede på 2-talet i meiningsmålingar, så det var ein stor prestasjon av eit redusert, men samla lag, å notera 3,8.

Vertinna minnest svovelpredikanten Ole Hallesbys helvetestale, så ho rykte til i TV-stolen då Ropstad sa: «Viss dykke vaknar opp i måra tidlig...» Der høyrde ho atterklangen av Hallesby: «Hvordan kan du som er uomvendt, hvordan kan du legge deg rolig til å sove om kvelden, du som ikke vet enten du vågner i din seng eller i helvede?»

Svaret fekk ingen, for då gjekk brannalarmen på den vulkaniserte valvaka, og klokkene ringde for Ropstad. Vertinna er ikkje større enn at ho frydar seg over at Kristeleg Folkeparti, dette lesarpartiet som ho aldri har likt, fall under sperregrensa og hamna i dødsskuggens dalar på sørvestlandet.

Høgre gjekk mest tilbake, og partikadrane er krenkte over at folket ikkje lenger ville ha Erna som statsminister. Ho fekk ikkje det ho fortente etter å ha leia landet i smittsame og tunge tider. Sjølv er ho meir nøktern: «Vi visste at vi trengte et mirakel for å bli gjenvalgt etter åtte år, og det fikk vi ikke.» Det hjelpte ikkje med KrF på laget, for dei hadde meir enn nok med å stri mot sin eigen undergang.

BYRÅSJEFEN LIKER ikkje denne fjasinga med valet. Han kjende hornmusikk i brystet då Erna ringde til Jonas og gratulerte med sigeren, og han returnerte med å takka henne for solid innsats for land og folk. Det er eit vakkert uttrykk for ein sivilisert politisk kultur.

Andreas Hompland er sosiolog og skribent.