Andreas Hompland

hompland@online.no

Det blæs alltid på toppane. Populariteten kjem, og populariteten går. Statsminister Jonas Gahr Støre er meir håna enn hylla for å tenka seg for mykje om og vera den unnvikande Vingle-Jonas.

Motvinden har kome i kast frå alle kantar, med personleg og politisk kritikk, på land, til havs og i Nidaros, der Giske samlar motkraft og sosialdemokratiske troppar til motangrep. Oppslutninga om Støre og partiet er i fritt fall; fyllingsgraden er under 20 prosent. Veljarutveksling med gjerdet og parti til høgre og venstre går berre ein veg, og då heiter det eksport. Utanlandskablinga utgjer nok meir enn 10 prosent av Arbeidarpartiets tilbakegang.

MEN NÅ MEINER eit samrøystes kommentariat at Støre har stått opp att som ein annan Lasarus. Han blei kåra til suveren vinnar av partileiardebatten om straumstoda. Den indignerte og polemiske Sinte-Støre synte temperament, bytta posisjon frå passiv og reaktiv til proaktiv, sette straumskapet på plass og markerte regjeringa sitt revir.

Både kommentariatet og folk flest liker klar tale, uansett innhald. Politisk redaktør Skartveit i VG tenker seg inn i Støres hovud: «Når du får kjeft uansett hva du gjør, kan du like godt stå fast på det du mener er rett – selv om det er upopulært.»

STØRE SA KNAPT NOKO nytt og meir inngripande enn før. Han sa det same, men med meir snert, meir avklart og betre forklart. Makta gjorde krav på å eigne fakta om krafta.

Grunnlasta er at marknaden har tent oss godt, at makspris er farleg, at sokkelen skal elektrifiserast for å pynta på klimarekneskapen, at naturkreftene og Putin har skulda, og at me må betala høge prisar og senda straum i solidaritet med Vest-Europa og Ukraina. Støttehjulet Erna Solberg spinn ein parallell og ser straumeksport i krisetider som gjenyting til EU og takk til broderfolket for koronavaksine. Det er rett før kabelkameratane seier «dugnad», om ikkje ordet var sett i karantene etter pesten.

I RØYNDA ER NOREG ein krigsprofitør, men det passar betre i det nasjonale sjølvbildet å forkle det som solidaritet. Det er forsert gassproduksjon som betyr noko for Europa og den norske statskassa. Straum frå norsk vasskraft er ein drope i det europeiske energihavet. Straumstøtte til norske forbrukarar er mange gonger høgare enn moralsk, monetær og militær støtte til Ukraina, og gassen gjer vasskraftinntektene til lommerusk. Men det er den høge straumprisen me merkar, og det er den som skiplar forsyningstryggleiken og piskar opp politisk uro.

FINANSMINISTER VEDUMS mantra er «nasjonal kontroll», mens Støre seier utveksling og solidaritet. Begge delar skal lesast inn i dei godt gjennomtenkte tiltaka frå Brage Aasland, energiministeren som er dristig nok til å gi eit 9. april-løfte: aldri meir straumkrise.

Stoda er så alvorleg at finansminister Vedum har skaffa seg nye talepunkt, for tida er inne for å lytta på fagfolka i Forvaltninga, dei partileiar Slagsvold i opposisjon kalla den syklande eliten i oslobobla. Nå er tonen at kraftsystemet har tent oss godt, og at det ikkje er tid for eksperiment. Når Vedum er dømd til å styra, blir han strengt ansvarleg, etter den retorisk grunnleggande handlingsregelen «Kamp mot EEC og dyrtid».

Oljepengebruken må dempast, for elles stig prisar og renter endå meir og bit seg fast. Vedum tar til motmæle mot økonomiske vaksinemotstandarar og fantasiøkonomien deira. Det gjeld å prioritera, noko han ser som vaksenopplæring av seg sjølv og sin generasjon av politikarar.

STØRE OG VEDUM har vore meir konsekvente enn Høgre på klassisk høgrepolitikk, for Høgre leflar med statlege inngrep og støtte både her og der. Mens den nye Støre har lagt inn eit kurs i føretaksøkonomi og statsgarantert kapitalisme: I ein fri marknad må private bedrifter tilpassa seg skiftande prisar og vilkår, utan staten som redningsplanke. Nokre må gå over ende i kreativ destruksjon og omstilling.

STØRE HAR trena LENGE på å førebu folk i de tusen hjem på at dei må døyva hårde og hutrande tider når nettene blir lange og kulda setter inn. Wuwinter, heiter det på tysk. Det kan bli blod og tårer, men lite sveitte. Også vi, når det blir krevet, for dets fred slår leir. Om ingen går i fella, men passar seg for den, blir det jul igjen, vonleg relativt koronafri.

Problemet for Støre er at han ikkje er nokon Churchill – ikkje i andre verdskrigen, men heldigvis heller ikkje i den første.

Problemet for regjeringa er at ho ikkje har styringstillit. Veljarane samlar seg ikkje rundt flagget, men går på den tvilsame nostalgien om at det var orden under Erna. Ho er ikkje kjerringa mot straumen, men Høgre får styringstillegg når dei sit stille i tilhengaren som støttehjul for regjeringa. Då er det ei mellomstor bedrift å få det til å høyrast ut som ein stor siger for partiet at folk flest får 10 prosent meir straumkompensasjon ein månad tidlegare enn regjeringa føreslo.

STØRE har STILT kabinettsspørsmål til folket i VG, slik Trygve Bratteli gjorde på Gjøvik før EF-valet i 1992. Han vil ikkje vera statsminister i eit land som seier adjø, solidaritet.

Det er naturkreftene og ikkje systemet som sviktar. Men største skulda, det har Putin, for han bruker gass som våpen i det rotne krigen mot Ukraina. Han struper gassen til Tyskland, mens Tyskland på si side vil gjera seg uavhengig av russisk gasspromp på rekordtid. Det er vel også eit slags marknadsspel. Og forbrytelse og straff har russarane tradisjon for å beherska.

Andreas Hompland er
sosiolog og skribent.