ANDREAS HOMPLAND

hompland@online.no

Ein sjølvutnemnd talsmann (la oss kalla han Preben) for partyungdom som har drive utagerande festing i møblerte heimar og villahagar i Vestre Aker og Austre Bærum, krev orsaking frå helseminister Høie som hengde bjølla på hermelinane. Det er krenkande å få skuld for at koronasmitten har spreidd seg, når det er reising som er årsaka: liksomekspedisjonar til Svalbard, harryturar til Sverige frå indre enfold, charterreiser til land som styresmaktene mellombels stempla grøne.

Som eit innslag i etterspelet etter koronautbrotet på vestkanten krev Oslo Høire at byrådet må gå. Då Preben ville syna forseinka samfunnsansvar og la seg testa, kom han ikkje gjennom på koronatelefonen. Via ein legevenn av familien fekk han time på ein privat helseklinikk som var på alerten. Resultatet var negativt, så nachspielet var sikra og utgiftene til testing bortkasta, men heldigvis er faren medlem, så Preben fekk rabatt. Men flokken og kohorten hans er like immun mot å ta ansvar i dugnaden. Heisann Montebello!

FORLAT DEI IKKJE, for dei burde vita kva dei gjer, meiner Byråsjefen. Han tykkjer det er greitt at koronaskammens merke er flytta frå den somaliske taxisjåføren Mohamed (42) frå Søndre Nordstrand til BI-studenten Preben (24) frå Vestre Aker. Det gjer godt å få gjødsla fordommar og kunna godta seg over andre sine mistak.

Sjølv har Byråsjefen tillit til at helsestyresmaktene veit kva dei gjer og gjer så godt dei kan. Om han har sine tvil, tar han det på bakrommet i Forvaltninga. Men i trumål meiner han at dei skulle ha vore hardare i klypa, halde fast på sjokkeffekten og ikkje sleppt opp trykket etter at frykta sokk inn i folk flest i mars. Då på-knappen blei slått av, og fridomen skulle få større spelerom, svikta skjønnet under individuelt ansvar.

Offentleg held Byråsjefen tann for tunge innforbi Høies ansvarsområde. Men han ser fram til at pandemien roar seg, slik at han kan nyta etterpåklokskapens gleder.

BYRÅSJEFEN har lita tru på at munnbind hjelper stort mot smitte. Men etter det mislykka frisleppet burde påbodet av symbolske grunnar gjerast allment. Folk må ha det litt ekkelt for å ta alvoret inn over seg. Og han reknar med at dei fleste har plass til forsvarleg lagring av munnbind, nå som det tømmest for hamstra dopapir.

Det Byråsjefen ikkje kan la vera å ergra seg høglydt over, er at marknadskreftene undergrev lik tilgang for alle når styremaktene påbyr munnbind. Prisen må regulerast. Slik det er nå, er det apoteka som skor seg, og ei av kjedene heiter Boots.

VERTINNA er slett ikkje misnøgd med stoda under koronaen; det kunne ha vore verre. Ho har hatt færre gjestar, men er blitt spart for denne fordervelege handhelsinga og den kleine klemminga.

Ho har servert plasttilslørte frukost- og lunsjtallerkenar og sloppe grisinga ved buffeen. Det ville vera politisk ukorrekt å gje att kven ho meiner er verst. Men ho har konstatert at norskingar er blitt pripne: Dei held seg innandørs eller pakkar seg inn i bubilen dersom det dryp litt, medan dei få utlendingane legg av garde til fjells, uansett vêr og føre.

At oslofolk nå må passa på og ikkje briska seg så fritt, tykkjer ho er heilt på sin plass; det burde dei gjera også når det ikkje er unntakstilstand. Munnbind på buss, tog, trikk og bane i rushtida plagar henne ikkje, så lenge det er råd å få parkert på allmenningane, for der ho held til, er det ingen kollektivtransport.

SPALTISTEN KAN IKKJE Vertinna kasta bort tid på, for i år er ho utan svenske gjestearbeidarar og må gjera alt sjølv. Ho meiner Spaltisten burde ha feriert i det utpinte Hellas i dei grøne vekene og ikkje reke rundt og leika danningsreise i natur og kultur i sitt eige land. Han får heller koma att i lågsesongen når ho har tid til å slarva, og dei kan drikka brunt brennevin i fred og ro.

Men det vil ho ha sagt på tampen: Helten hennar denne sommaren er Sissel Marienborg på Karlsøy i Troms. Ho svarte nei då Dronninga, som var på privat tokt med stort følgje på Kongeskipet, ville koma på besøk. Til Nordlys mælte ho: «Jeg var opptatt med andre ting. Jeg satt nemlig og koste meg og leste ei veldig god bok her ved vinduet. Det var utrolig spennende!»

Den oppslukande boka var En oppdagelsesreise mot nord av Pierre Martin de la Martiniére, frå 1670.

Å reisa i bøker er ingen dårleg reisemåte.

RETTINGAR. Dugnad var tema i denne spalta for to veker sidan. Mange gode lesarar har vore med i dugnaden for å ringa inn og avgrensa fenomenet mot retorisk og substansiell utnytting. Nokre har hengt kransen på mønsåsfesten etter taktekking. Andre har mint om hestekur og skippertak og peika på at den til vanleg så hurtige Trygve Hegnar har gøymt seg bort i kapital.

Her er to presise innspel: «Når de med penger og makt sier at ’vi er alle i samme båt’, er det ikke de som skal ro!» «Det er som når fiskeren sier til marken: Vi skal på fisketur sammen, du og jeg.»

Globalt og antropologisk kunnige har peika på at ubetalt og gjensidig hjelp er meir utbreidd enn Spaltisten fekk fram, men det går under andre namn enn dugnad, særleg i fattige land der verken staten eller kapitalismen har gjennomsyra den sosiale kulturen. Det som er felles, er at innsatsen er ein del av sivilsamfunnet og ikkje pålagd, organisert og kontrollert av styresmaktene.

Andreas Hompland er sosiolog og skribent.