ANDREAS HOMPLAND

hompland@online.no

Det er noko patetisk over at ei nyskild kvinne, som ikkje fekk nok ut av ekteskapet lenger, legg seg etter ein forlova mann som ikkje vil ha henne til sengekamerat. Det er ikkje han, men eigedomen og arbeidsfolka hans ho trår etter.

FRAMSTEGSPARTIET attribuerer mykje av tilbakegangen til Senterpartiet, som har distansert dei som tredje største parti. Vedum har forsynt seg grovt av protestveljarar i distrikta, medan Framstegspartiet tilpassa seg borgarleg skikk og bruk, blei assimilert, bada i kompromiss og køyrde svarte regjeringsbilar på sentraliserande motorvegar. Det blei dei grå og slitne av, karismatikken kjølna og Per Sandberg forsvann. Nå prøver dei å «vera seg sjølv» og blankpussa det ekte Framstegspartiet, for det passar dei dårleg å vera eit slokna fyrtårn.

Dei har lånt Kristeleg Folkepartis livbøye med påskrifta «hjartesaker»: nei til kvoteflyktningar, bistand og bompengar, vantru til klimareligion og ja til pensjonistar. Men fremst mellom hjartesakene er lågare pris på alkohol, tobakk og andre harryvarer – ikkje for at folk flest skal kosa seg meir, men som patriotisk kamp for å henta heim arbeidsplassar frå Sverige.

MEN NÅR DEN TRUMPNE Siv Jensen finn fram gamlekjolen, passar han ikkje lenger. Ho ser enten utspjåka eller naken ut. Partiet grip til spadar, møkkagreip og utestemme, men framstår som ein bleik, hektisk og utruverdig kopi av Senterpartiets trottige kamp som ombodsmenn mot den marknadsstyrte sentraliseringspolitikken det såkalla liberalistiske folkepartiet har gjennomført: samanslåing av kommunar, fylke, politidistrikt og Nav-kontor, EU-tilpassing, skattelette for dei rikaste og høgare avgifter for folk flest. Utover bygdene har dei heller ikkje gløymt Sylvi Listhaug frå Fyrstehuset som landbruksminister.

Sjølv om veljarar er stadig meir trulause, tar det tid å dekka slike spor.

Det er mest litt synd på Framstegspartiet, som etter at Carl I. Hagen hamna i horn på veggen, ofra så mykje i eit fornuftekteskap som blei stadig meir arrangert og invadert av uintegrerbare grøne liberalarar og vanskeleg inkluderbare kristenfolk. Dei opplevde det motsette av det gullkornet Jan P. Syse skal ha lånt frå Benjamin Franklin: Fordi dei tre hang samen, blei dei hengde kvar for seg, medan Høgre stakk av med heile gevinsten.

VERTINNA tykkjer veljarane vandrar altfor mykje. Før visste ho kvar ho hadde folk i bygda frå val til val: Stemmene følgde slektene. Rett nok kunne det koma bygde- og protestlister når folk var misnøgde med ordføraren eller ei spesiell sak dominerte. Ved stortingsvala i 1973 og 1993 var EF og EU ei slik sak. Men etterpå fall det partipolitiske på plass att.

Vanlege arbeidsfolk røysta Arbeidarpartiet, og det gjorde også dei stadig fleire som jobba i kommunen. Dei som meinte dei var litt betre enn andre, heldt seg til Høgre. Bøndene slutta opp om Senterpartiet, men ettersom det blei færre av dei, var partiet i jamn tilbakegang. Det same var lesarane og bondevikane i Kristeleg Folkeparti. Venstrefolk var det mange av på lærarromma før det kom fusentastar som røysta SV.

MEN SÅ KOM DET ei uro over veljarane. Framstegspartiet, som frå Anders Langes tid hadde vore ein møteplass for originale og kverulantiske bygdetullingar, rei på ei høgrebølgje av misnøye mot det meste. Det var ikkje lenger skamfullt å røysta Framstegspartiet. Dei fekk engasjerte, dyktige og truverdige tillitsvalde og kapra veljarar frå alle hald. Det gjekk bra så lenge dei var annleis, men tapte seg då dei kom i regjering. Dei kunne framleis vera store i kjeften og rause med lovnadar, men i praksis var dei ikkje til å skilja frå andre politikarar som klamra seg til posisjonane.

Det som har undra Vertinna, er at det bufaste og trauste Senterpartiet nå har overtatt mange av dei flytande veljarane og klarer å setja klave på dei. Det må vera fordi dei ikkje lenger er eit interesseparti for landbruket, men har skapt seg om til eit folkeparti i distrikta – i tråd med at stadig fleire er avhengige av ein omfattande offentleg sektor, som Senterpartiet er blitt garantist for.

BYRÅSJEFEN er ikkje usamd. Han er forviten på om Jan Bøhler blir meir enn ei einsleg svale i sentrumsperiferien. Og han har merka seg at Senterpartiet nå har to presseorgan i hovudstaden: Nationen og Klassekampen.

***

RETTINGAR. For nokre veker sidan prøvde Spaltisten å finna ut av dei merkelege varselflagga som avishusa tar i bruk når dei legg meiningsberande kommentarar ut på nettet. Aftenposten låg best an til å vinna varsemdprisen, men nå har sjefredaktørens gamle avis slått ein kihle inn i Schibsted-feltet. Til leiarartiklane i Bergens Tidende heiter det nå, kvar gong: «Dette er en leder. Lederartikkelen uttrykker Bergens Tidendes publisistiske idé: En partipolitisk uavhengig, frittstående, liberal og borgerlig (ikke-sosialistisk) avis.»

SPALTISTEN låner for ordens skuld moralen om debattinnlegg frå BT, med ein tilpassa vri: «Dette er eit sideblikk. Det er skrive av ein ekstern bidragsytar og kvalitetssikra av bladstyraren i Dag og Tid. Meiningar og analysar er skribentens eigne.»

Andreas Hompland er
sosiolog og skribent.