JavaScript is disabled in your web browser or browser is too old to support JavaScript. Today almost all web pages contain JavaScript, a scripting programming language that runs on visitor's web browser. It makes web pages functional for specific purposes and if disabled for some reason, the content or the functionality of the web page can be limited or unavailable.

Takk for at du vil dele artikkelen

Den du deler artikkelen med, kan lese og eventuelt lytte til heile artikkelen.
Det gjer vi for at fleire skal oppdage DAG OG TID.

Namnet ditt vert synleg for alle du deler artikkelen med.

SideblikkSamfunn

Elbilar er ikkje lenger til å unngå

Når bilismens individuelle fridom kolliderer med byens grenser, er det eit kollektivt tap.

Kvar veke les vi inn utvalde artiklar, som abonnentane våre kan lytte til.
Lytt til artikkelen
Spaltisten (3 1/2) poserer på farens turvogn, som blei kalla «Gondabossen» etter mor til skodespelaren Anne Gullestad.

Spaltisten (3 1/2) poserer på farens turvogn, som blei kalla «Gondabossen» etter mor til skodespelaren Anne Gullestad.

Foto: Privat

Spaltisten (3 1/2) poserer på farens turvogn, som blei kalla «Gondabossen» etter mor til skodespelaren Anne Gullestad.

Spaltisten (3 1/2) poserer på farens turvogn, som blei kalla «Gondabossen» etter mor til skodespelaren Anne Gullestad.

Foto: Privat

5688
20230714
5688
20230714

hompland@online.no

Dette er ei vedkjenning. Hjelpeskrivarane meiner eg skuldar lesarane eit framhald etter at eg like over påske skreiv oppglødd om kor enkelt det var å bli kvitt den gamle bilen som braut saman (register­reima rauk og motoren skar seg). Alt fall på plass på ti dagar i det gjennomdigitaliserte systemet. Det gjekk smakk-smakk mellom interesse- og medlemsorganisasjonen NAF, diverse private aktørar i bilbransjen, forsikringsselskap, Statens vegvesen og Skatteetaten, avrunda med vrakpant frå Statens innkrevjingssentral.

DET VAR VANSKELEGARE å skaffa ny bil, for det var så mykje å ta stilling til i familierådet, og kyndige konsulentar hadde mange ord med i laget. Trong me eigen bil når me er omgitt av trikk og buss på alle kantar, når det blir stadig færre parkeringsplassar og strengare restriksjonar der me bur innanfor Ring 2? Kunne me ikkje heller melda oss inn i eit bilkollektiv og leiga dei få gongene me treng bil? Men korleis skulle me då koma oss på hytta?

Spørsmåla rann på: Ny eller brukt? Fossil, hybrid eller elektrisk? Og ville det vera plass i den smale garasjen? Eg hadde til slutt berre eitt vilkår: ikkje Tesla, av symbolske, personlege og bilbiografiske grunnar.

EG ER IKKJE FØDD I BIL, men er oppvaksen og sosialisert i bil. Far min dreiv med lastebilar og turvogn, men eg sat oftare på med Mandius, ein av leigesjåførane. Eg fekk sitta på fanget og halda i rattet lenge før eg rakk ned til pedalane. Seinare fekk eg erfaring som hjelpegut når me henta varer til butikkane frå jernbanestasjonen, og når mi oppgåve var å retta opp gjødsel- og kraftfôrsekkar som skulle berast på rygg inn i fjøs og uthus.

Eg er stolt over førarkortet mitt, for det er utskrive den dagen eg fylte 18. Køyra bil hadde eg gjort i mange år, med lastebilar, VW-buss og onkel sin Opel Rekord 1957-modell, som var bruktimportert frå Tyskland. Eg hadde sommarjobbar som sjåfør på veg- og kraftanlegg.

DEN FØRSTE BILEN MIN var ein eldre og raud Volvo PV med tre gir og delt frontrute. Å ha eigen bil gav fridom, men det var ikkje berre å køyra; det handla like mykje om å mekka. Skiftenøkkel, skrutrekkar, hesjetråd og gaffateip var i flittig bruk, for eksospotta hang støtt og slong, det var rust her og der, forgassaren var vrang og bremsene hadde det med å låsa seg. Men det var ikkje verre enn at eg kunne koma meg til bygdesenteret og brenna gummi og laga svingstriper i asfalten.

Ungdom, bygd og bil var i ferd med å bli integrerte sider av ei rural livsform då bilkjøp blei frisleppt på 1960-talet.

EG KAN HA VANSKAR med å minnast alle kjærastar gjennom livet, men bilane minnest eg – både familiens lastebilar og mine eigne personbilar. Den kjæraste var ein kvit Volvo PV som eg hadde i 15 år, og som passa meg symbolsk som hand i hanske. Eg har stadig dårleg samvit fordi eg lét denne heiders­krona veteranen forfalla slik at han blei vraka i EØS-kontrollen.

Det var ei trøyst at eg som fransk-stotrande kulturredaktør i Dagbladet fekk snakka meg til ein Citroën BX som firmabil. Nedsida var at det var slutten på tungt opparbeidd innsikt i motorkassens mysterium, for når noko skurra, var det ingenting anna å gjera enn å opna panserlokket, lukka det igjen og få vedunderet buksert til ein merkeverkstad. Seinare var eg godt nøgd med Postman Pat-auraen av den enkle og fleksible Suzuki Wagon +.

Det var særpreg over alle desse bilane. Dei var ikkje berre framkomstmiddel, men også kulturelle symbol på distinksjonar. Bilen som braut saman på påsketuren, var i heilt grei modus som bruksgjenstand utan affeksjonsverdi.

TANTE SOFIE-MORALEN er: «Hvis bare alle var som jeg – så ville alt bli bra. Men ingen andre er som meg – å langt i langt ifra.» For ein bybilist er problemet det motsette: Dersom ingen andre gjorde som eg, så ville alt gå bra. Problemet er at altfor mange gjer som eg. Då sprenger bilen byen.

Heldigvis for byen har eg vore ein atypisk bytrafikant. Eg tok vanane mine frå den bilbaserte bygdeoppveksten med til det urbane. Eg brukte bil på måtar og stader der han ikkje høyrde heime og møtte sine grenser. I privatbilismens samfunn er bilens individuelle fordelar kollektive ulemper. Når få har bil, har dei som ikkje har bil, eit problem. Når mange har bil, har alle eit problem.

EG TRIVST BAK RATTET, men køyrer ikkje så ofte bil lenger – likevel blir det for mykje når kø, trengsel og utslepp er med i rekneskapen. Privatøkonomisk er det heller ikkje særleg lurt, med dyrt drivstoff, bompengar og parkeringsavgifter.

Eg går og spring, syklar, tar buss, trikk og bane. Den trafikale lojaliteten er flyktig: for kvart framkomstmiddel byter eg rolle og langt på veg personlegdom. Når eg køyrer bil, ergrar eg meg over syklistar og fotgjengarar. Når eg syklar, hyttar eg mot bilistane. Når eg går, er eg rågjengar som ikkje tar raudt lys og fotgjengarfelt på alvor. Når eg bruker offentlege transportmiddel, irriterer eg meg over privatbilar som ikkje slepper fram buss og trikk. Og heile tida er eg forbanna på omsynslause sparkesyklistar.

KVA SLAGS BIL blei det? Eg tapte i familierådet, så det blei elektrisk, og kona er nøgd. Og eg må medgi at bilen er lettkøyrd og komfortabel, når berre rekkeviddeangsten slepper taket og eg får grep om elektronikken og alle lade-appane.

Ha ein god sommar. Eg skal ikkje notera bilnummer som i barndommen, men samla døme på frekke, grønvaskande og brautande Tesla-bilistar som køyrer etter herma frå ein kollisjon på Finnmarksvidda: «Jeg visste jeg hadde vikeplikt, men jeg valgte å ikke benytte meg av den.»

Andreas Hompland er sosiolog og skribent.

Digital tilgang til DAG OG TID – heilt utan binding

Prøv ein månad for kr 49.
Deretter kr 199 per månad. Stopp når du vil.


Eller kjøp eit anna abonnement

hompland@online.no

Dette er ei vedkjenning. Hjelpeskrivarane meiner eg skuldar lesarane eit framhald etter at eg like over påske skreiv oppglødd om kor enkelt det var å bli kvitt den gamle bilen som braut saman (register­reima rauk og motoren skar seg). Alt fall på plass på ti dagar i det gjennomdigitaliserte systemet. Det gjekk smakk-smakk mellom interesse- og medlemsorganisasjonen NAF, diverse private aktørar i bilbransjen, forsikringsselskap, Statens vegvesen og Skatteetaten, avrunda med vrakpant frå Statens innkrevjingssentral.

DET VAR VANSKELEGARE å skaffa ny bil, for det var så mykje å ta stilling til i familierådet, og kyndige konsulentar hadde mange ord med i laget. Trong me eigen bil når me er omgitt av trikk og buss på alle kantar, når det blir stadig færre parkeringsplassar og strengare restriksjonar der me bur innanfor Ring 2? Kunne me ikkje heller melda oss inn i eit bilkollektiv og leiga dei få gongene me treng bil? Men korleis skulle me då koma oss på hytta?

Spørsmåla rann på: Ny eller brukt? Fossil, hybrid eller elektrisk? Og ville det vera plass i den smale garasjen? Eg hadde til slutt berre eitt vilkår: ikkje Tesla, av symbolske, personlege og bilbiografiske grunnar.

EG ER IKKJE FØDD I BIL, men er oppvaksen og sosialisert i bil. Far min dreiv med lastebilar og turvogn, men eg sat oftare på med Mandius, ein av leigesjåførane. Eg fekk sitta på fanget og halda i rattet lenge før eg rakk ned til pedalane. Seinare fekk eg erfaring som hjelpegut når me henta varer til butikkane frå jernbanestasjonen, og når mi oppgåve var å retta opp gjødsel- og kraftfôrsekkar som skulle berast på rygg inn i fjøs og uthus.

Eg er stolt over førarkortet mitt, for det er utskrive den dagen eg fylte 18. Køyra bil hadde eg gjort i mange år, med lastebilar, VW-buss og onkel sin Opel Rekord 1957-modell, som var bruktimportert frå Tyskland. Eg hadde sommarjobbar som sjåfør på veg- og kraftanlegg.

DEN FØRSTE BILEN MIN var ein eldre og raud Volvo PV med tre gir og delt frontrute. Å ha eigen bil gav fridom, men det var ikkje berre å køyra; det handla like mykje om å mekka. Skiftenøkkel, skrutrekkar, hesjetråd og gaffateip var i flittig bruk, for eksospotta hang støtt og slong, det var rust her og der, forgassaren var vrang og bremsene hadde det med å låsa seg. Men det var ikkje verre enn at eg kunne koma meg til bygdesenteret og brenna gummi og laga svingstriper i asfalten.

Ungdom, bygd og bil var i ferd med å bli integrerte sider av ei rural livsform då bilkjøp blei frisleppt på 1960-talet.

EG KAN HA VANSKAR med å minnast alle kjærastar gjennom livet, men bilane minnest eg – både familiens lastebilar og mine eigne personbilar. Den kjæraste var ein kvit Volvo PV som eg hadde i 15 år, og som passa meg symbolsk som hand i hanske. Eg har stadig dårleg samvit fordi eg lét denne heiders­krona veteranen forfalla slik at han blei vraka i EØS-kontrollen.

Det var ei trøyst at eg som fransk-stotrande kulturredaktør i Dagbladet fekk snakka meg til ein Citroën BX som firmabil. Nedsida var at det var slutten på tungt opparbeidd innsikt i motorkassens mysterium, for når noko skurra, var det ingenting anna å gjera enn å opna panserlokket, lukka det igjen og få vedunderet buksert til ein merkeverkstad. Seinare var eg godt nøgd med Postman Pat-auraen av den enkle og fleksible Suzuki Wagon +.

Det var særpreg over alle desse bilane. Dei var ikkje berre framkomstmiddel, men også kulturelle symbol på distinksjonar. Bilen som braut saman på påsketuren, var i heilt grei modus som bruksgjenstand utan affeksjonsverdi.

TANTE SOFIE-MORALEN er: «Hvis bare alle var som jeg – så ville alt bli bra. Men ingen andre er som meg – å langt i langt ifra.» For ein bybilist er problemet det motsette: Dersom ingen andre gjorde som eg, så ville alt gå bra. Problemet er at altfor mange gjer som eg. Då sprenger bilen byen.

Heldigvis for byen har eg vore ein atypisk bytrafikant. Eg tok vanane mine frå den bilbaserte bygdeoppveksten med til det urbane. Eg brukte bil på måtar og stader der han ikkje høyrde heime og møtte sine grenser. I privatbilismens samfunn er bilens individuelle fordelar kollektive ulemper. Når få har bil, har dei som ikkje har bil, eit problem. Når mange har bil, har alle eit problem.

EG TRIVST BAK RATTET, men køyrer ikkje så ofte bil lenger – likevel blir det for mykje når kø, trengsel og utslepp er med i rekneskapen. Privatøkonomisk er det heller ikkje særleg lurt, med dyrt drivstoff, bompengar og parkeringsavgifter.

Eg går og spring, syklar, tar buss, trikk og bane. Den trafikale lojaliteten er flyktig: for kvart framkomstmiddel byter eg rolle og langt på veg personlegdom. Når eg køyrer bil, ergrar eg meg over syklistar og fotgjengarar. Når eg syklar, hyttar eg mot bilistane. Når eg går, er eg rågjengar som ikkje tar raudt lys og fotgjengarfelt på alvor. Når eg bruker offentlege transportmiddel, irriterer eg meg over privatbilar som ikkje slepper fram buss og trikk. Og heile tida er eg forbanna på omsynslause sparkesyklistar.

KVA SLAGS BIL blei det? Eg tapte i familierådet, så det blei elektrisk, og kona er nøgd. Og eg må medgi at bilen er lettkøyrd og komfortabel, når berre rekkeviddeangsten slepper taket og eg får grep om elektronikken og alle lade-appane.

Ha ein god sommar. Eg skal ikkje notera bilnummer som i barndommen, men samla døme på frekke, grønvaskande og brautande Tesla-bilistar som køyrer etter herma frå ein kollisjon på Finnmarksvidda: «Jeg visste jeg hadde vikeplikt, men jeg valgte å ikke benytte meg av den.»

Andreas Hompland er sosiolog og skribent.

Emneknaggar

Fleire artiklar

Etter valet i 2016 blei det vanleg å seie at Trump vann fordi folk hadde oversett kjenslene til den kvite arbeiderklassa. Er biletet eit anna i denne omgangen?

Etter valet i 2016 blei det vanleg å seie at Trump vann fordi folk hadde oversett kjenslene til den kvite arbeiderklassa. Er biletet eit anna i denne omgangen?

Foto: Dustin Chambers / Reuters / NTB

UtanriksSamfunn

Overkorrigeringa

NEW YORK: Mark Lilla fekk enorm merksemd for sin diagnose av presidentvalet i USA i 2016. Eg oppsøker han for å få oppdaterte psykologiseringar av den amerikanske folkesjela anno 2024.

Ida Lødemel Tvedt
Etter valet i 2016 blei det vanleg å seie at Trump vann fordi folk hadde oversett kjenslene til den kvite arbeiderklassa. Er biletet eit anna i denne omgangen?

Etter valet i 2016 blei det vanleg å seie at Trump vann fordi folk hadde oversett kjenslene til den kvite arbeiderklassa. Er biletet eit anna i denne omgangen?

Foto: Dustin Chambers / Reuters / NTB

UtanriksSamfunn

Overkorrigeringa

NEW YORK: Mark Lilla fekk enorm merksemd for sin diagnose av presidentvalet i USA i 2016. Eg oppsøker han for å få oppdaterte psykologiseringar av den amerikanske folkesjela anno 2024.

Ida Lødemel Tvedt
Med jamne mellomrom legg Riksrevisjonen, her representert ved riksrevisor Karl Eirik Schjøtt-Pedersen, fram undersøkingar med nokså hard kritikk av korleis vedteken politikk vert gjennomført av forvaltinga.

Med jamne mellomrom legg Riksrevisjonen, her representert ved riksrevisor Karl Eirik Schjøtt-Pedersen, fram undersøkingar med nokså hard kritikk av korleis vedteken politikk vert gjennomført av forvaltinga.

Foto: Ole Berg-Rusten / NTB

Samfunn
Eva Aalberg Undheim

Eit spørsmål om kontroll

I rapport etter rapport kritiserer Riksrevisjonen statlege institusjonar for feil og manglar. Men kva kjem det eigentleg ut av kritikken?

Odd Nordstoga slo gjennom som soloartist i 2004. No har han skrive sjølvbiografi.

Odd Nordstoga slo gjennom som soloartist i 2004. No har han skrive sjølvbiografi.

Foto: Samlaget

BokMeldingar
ArildBye

Ein av oss

Odd Nordstoga skriv tankefullt om livet, ut frå rolla som folkekjær artist.

Stian Jenssen (t.v.) var alt på plass i Nato då Jens Stoltenberg tok til i jobben som generalsekretær i 2014. Dei neste ti åra skulle dei arbeide tett i lag. Her er dei fotograferte i Kongressen i Washington i januar i år.

Stian Jenssen (t.v.) var alt på plass i Nato då Jens Stoltenberg tok til i jobben som generalsekretær i 2014. Dei neste ti åra skulle dei arbeide tett i lag. Her er dei fotograferte i Kongressen i Washington i januar i år.

Foto: Mandel Ngan / AFP / NTB

IntervjuSamfunn
Christiane Jordheim Larsen

Nato-toppen som sa det han tenkte

Stian Jenssen fekk kritikk då han som stabssjef i Nato skisserte ei fredsløysing der Ukraina gjev opp territorium i byte mot Nato-medlemskap. – På eit tidspunkt må ein ta innover seg situasjonen på bakken, seier han.

Feature

Greske byggjeklossar

Eg dreg til Kreta og lærer om skilnaden på tyske og britiske turistar.

May Linn Clement
Feature

Greske byggjeklossar

Eg dreg til Kreta og lærer om skilnaden på tyske og britiske turistar.

May Linn Clement

les DAG OG TID.
Vil du òg prøve?

Her kan du prøve vekeavisa DAG OG TID gratis i tre veker.
Prøveperioden stoppar av seg sjølv.

Komplett

Papiravisa
Digital utgåve av papiravisa
Digitale artiklar
Digitalt arkiv
Lydavis

Digital

Digital utgåve av papiravisa
Digitale artiklar
Digitalt arkiv
Lydavis

Komplett

Papiravisa
Digital utgåve av papiravisa
Digitale artiklar
Digitalt arkiv
Lydavis

Digital

Digital utgåve av papiravisa
Digitale artiklar
Digitalt arkiv
Lydavis