ANDREAS HOMPLAND

hompland@online.no

Det er eit rasjonelt og praktisk effektiviseringstiltak å slå saman jubileumsdagar som unionsoppløysinga 7. juni 1905 og kongens godt taima heimkome 7. juni 1945. 17. mai er freda, men bots- og bededagen er flytta til næraste søndag, og frigjeringsdagen 8. mai er gradvis blitt okkupert av veteranar frå krigar langtvekkistan.

Siste tilskot er fridomsdagen 25. september, datoen for nei til EF i folkerøystinga i 1972 og sigeren over pandemien etter vellykka nasjonalt bestemte tiltak i ein internasjonalisert økonomi. Me fortener det i verdas rikaste og beste land, etter å ha vore gjennom fleire smittebølger og tung tids tale, men halde ut unntakstilstanden, synt tillit, praktisert janteloven, drive aktiv sosial kontroll og late oss munnbinda i 561 dagar og høyrt på 208 pressekonferansar i Christiania Sparebanks marmorsal i Kvadraturen i hovudstaden.

Det er passande å seia «Aldri meir 12. mars», plukka fram Dag Solstad og døypa 7. juni-plassen om til 25. september-plassen.

DET BLEI FRIGJERING på norsk etter det festlege underskotet, med fyll og dansing i gatene, grundigast for ungdom i Oslo. Det ligg nær Framstegspartiets oppskrift på å vera kronisk norsk: drikka alkohol, eta grisekjøt og syna andlet. Men i tillegg kjem handtrykk og kroppsleg nærleik som er kulturelt appropriert frå Syden og innvandrarar.

Vertinna tykkjer opninga kom altfor brått. Ho har vore glad for å sleppa innpåsliten handhelsing og klemming. Om folk ikkje sansar seg, viser varsemd og held passe avstand framover, finn ho fram munnbindet for å avskrekka og sikra grensene sine.

GJENOPNINGA BLEI offentleg kuppa av ein hysterisk dansande Abid Raja og ein litt meir enn normalt oppskrudd Petter Stordalen, for han fekk tilbake «livene sine» – og dine pengar på kjøpet.

Utanfor restaurant Justisen like ved regjeringskvartalet var køen 65 meter lang. Byråsjefen sukkar over forfallet: I hans glansdagar var det ekstra høg aldersgrense på Justisen, som var ein tradisjonstung og vyrdeleg samlingsstad for kremen av forvaltning og rettsvesen, mens politikarar og journalistar drakk saman på Tostrupkjelleren.

MEN STOPP EN HAL, det er ikkje over. Det er ein kalkulert risiko at smittetala kjem til å stiga, for den usynlege fienden er stadig midt iblant oss – også mellom korsongarar og dobbelvaksinerte pensjonistar. Nå blir dei uvaksinerte, om det er av medisinske, ideologiske, religiøse eller innvandra grunnar, særleg utsette som grupper og stigmatiserte som uansvarlege personar. Og ettersom me har vore pålagt og frivillig varsame, er me mindre immune enn vanleg mot virus og bakteriar me elles lever med, så me må bu oss på ein vinter med meir krimsjuke og influensa enn normalt.

ME TRENG TID på å finna tilbake til «normalen», til å bygga ned det kroppslege ubehaget ved å vera nær andre i offentlege rom. Normer er ikkje noko ein kan slå på og av som ein brytar. Ein må venna seg til det vanlege etter at det vanlege har vore uvanleg.

På nokre område blir ikkje «den nye normalen» som den gamle. Ungdomsidretten kan ha tapt eit par årskull, og frivillig innsats i det sivile samfunnet kan ha fått seg ein knekk, for det er ikkje lett å koma inn att i den daglege livsrytmen.

Privatiserte heimekontor har kome for å bli – på godt og vondt: Det er greitt å styra si eiga tid og sleppa pendling, men det er tungt å missa det sosiale livet og møta kollegaer andlet til andlet på arbeidsplassen. Skjermifiseringa er også undergravande for kreativiteten. Og i spennet mellom folkehelse og moralsk arbeidsmoral har den trepartsvelsigna arbeidslinja fått ein ny vri: Hald deg heime om du kjenner deg litt småsjuk.

DEN UTGÅANDE regjeringa med stats- og detaljminister Erna Solberg og helse- og klemmeminister Bent Høie hadde meteren større hast enn dei faglege rådgivarane med å slå til med full gjenopning. Arven etter Solberg er at ho stengde ned, blei 60, åt sushi på Geilo og tapte autoritet, men rakk å opna att før ho gjekk av. På tampen av pandemien gir ho Støre & co. gode råd med på vegen: Pass på dei som slit og fell utanfor.

DEN RETORISKE talemåtemakaren Jan P. Syse var i eit års tid statsminister i ei regjering av Høgre, Senterpartiet og Kristeleg Folkeparti. Han gjorde kamelar om til politiske kosedyr med læra om at det er om å gjera å børsta dei godt og sluka dei medhårs. Mottoet hans for borgarleg samling var: «Vi må henge sammen, ellers blir vi hengt hver for oss.»

Han gjekk av i 1990 då regjeringas innebygde sjølvmords­kontrakt blei utløyst fordi EU-saka blei aktuell igjen.

JONAS GAHR STØRE har streva med å få Senterpartiet og SV til å henga saman. Sonderingspartnarane var sugne på regjeringsmakt, men SV braut fordi dei trur dei kan ha meir å henta på å stå utanfor på plenen og vera tøffe i kjeften.

Støres sveineprøve var å sameina dei tre partia i eit sannsynleg scenario. Dialogikaren synte stor omsorg for særdrag og spesialitetar, slik at draumen om eit samlande fleirtalsprosjektet ikkje skulle forvitra. Men når sakene til slutt er fossilt gjennomtogne, formuleringane finkalibrerte og statsrådlista spikra, er det tvilsamt om det blir særleg fornying – med eller utan Senterpartiet.

KJELL ASKILDSEN (1929–2021) var ordknapp og presis. Dette er ikkje hans «siste nedtegnelse til almenheten», men ei påminning som heretter bør følgja til alle ordbrukarar heilt heim: «Det er altfor mange ord i omløp i verden, den som sier mye, har ikke sine ord i behold.»

Andreas Hompland er sosiolog og skribent.