ANDREAS HOMPLAND

hompland@online.no

Å forvandla protestpartiet til regjeringsparti utan at det fall frå kvarandre, var ei bragd av Siv Jensen. Eitt av knepa var å nøytralisera strigla biljardkuler og rufsete rabulistar ved å gjera dei til statsrådar. Mykje av sjela gjekk med på kjøpet, og det ikkje er lett å finna henne att, for Senterpartiet stal mange av gevanta då Framstegspartiet var inne og bada i regjeringsmakt.

Å omstilla eit regjeringsparti med styringserfaring til opposisjonstilvære etter eit valnederlag tar si tid – det har Arbeidarpartiet demonstrert under Støre. Men for eit langtidsfengsla regjeringsparti å finna seg til rette i opposisjon mot ei regjering dei frivillig har brote ut av, og samtidig er støtteparti for, er endå vanskelegare.

DEN FOLKELIBERALISTISKE Sylvi Listhaug har rett nok god røynsle i dobbelkommunikasjon med lygekors, talepunkt og same, usårlege smil, men også den kvotekristne kronprinsessa kjem til kort. Under budsjettforhandlingane bytte ho bort 3000 kvoteflyktningar mot 10 prosent lågare avgift på sprit, snus og snop. Ho sa det prova at Framstegspartiet styrte ballet, og «det viser at vi får mer til på utsida enn vi gjorde i regjering». På same tid er ambisjonen å koma i regjering att, utan dei to små tullepartia, men gjerne med eit re-borgarleggjort Senterpartiet.

Det heng ikkje på staur, sjølv om møkkagreipa blir forkledd som spade. Reknestykket går ikkje opp, gallupen går ned og forvirringa er stor.

NÅR KRYBBA TØMMEST, bitest dei i Framstegspartiet, særleg når det kan gjerast med anonyme tastetrykk utanfor partielitens fysiske og sosiale kontroll. Klimaet er oppheta, og fryktkulturen smeltar. Det raknar i standpunkt og posisjonar og nominasjonar.

Etter partiets kvalitetsmål er to av dei dyktigaste vraka: Den innfødde Åshild Bruun-Gundersen, som vann ein gjørmebrytekamp i Aust-Agder for fire år sidan, blei danka ut av ein innflyttar i Grimstad; Jon Engen-Helgheim tapte i øvre Buskerud fordi han er ein framandkulturell frå Drammen. I tillegg har to av dei siviliserande elementa i partieliten trekt seg: den sunnmørske kjøtskjeraren Jon Georg Dale og den familiære Ketil Solvik-Olsen, som rett nok kan tenka seg å bli nestleiar att, for der er det ledig plass etter ein moralsk fallen og den politisk fråfalne persaren.

PARTILAGET I HOVUDSTADEN har gått frå å vera eit smykke til å bli ein nasjonalkonservativ pøl av fløyer, motsetningar og skumle krefter med planar om kupp mot dronninga. Slike som i tidlegare partikampar med forakt blei kalla «bygdetullingar» og «gærningar», ser ut til å ha flytta til byen, medan dei som er att på bygda, har late seg lokka av Vedums lått.

Før det utsette nominasjonsmøtet står Siv Jensen øvst med Christian Tybring-Gjedde på andre plass og den mangslungne Aina Stenersen på tredje. Carl I. Hagen, som meiner partiet er stole frå han, er svolten på tredjeplassen. Den vraka partijuvelen, Jon Helgheim, er kasta inn i kampen som etterpåmeld. Stridane går på kryss og tvers og er eit lysglimt av julerevy i mørketida.

SENTRALKOMITEEN praktiserer demokratisk sentralisme i leninistisk tradisjon. Dei har avskilta partilaget i Oslo og sett det under administrasjon av adelege veteranar ved Jensens hoff.

Det patriotiske fyrtårnet Geir Ugland Jacobsen er ekskludert for å skada partiets omdømme – formelt for avvik frå vedtektene i rolla som fylkesleiar, men reelt for politisk usemje og manglande lojalitet til den inhabile partileiaren Siv Il-sung. Det er eit forvitneleg faktum at då den trumpete Ugland var inne til avhøyr, hadde han med seg Carl I. Hagen som støttekontakt med rett til kontradiksjon.

DEN FORDOMS partieigaren er sjølv opphavet til synda. I sine velmaktsdagar eksellerte Hagen i utreinskingar til høgre og venstre, av konsekvente liberalistar, rasistiske element og frynsete høgrepopulistar. Nokre fall i open strid, andre blei dolka bakfrå. Felles for dei alle var at dei truga partieigarens autoritet til å gjera politiske saltomortalar og bestemma kva partiet hans stod for.

Siv Jensen prøver å halda døra på gløtt for at forgjengaren skal koma inn frå kulden, men eit skrekkscenario er nok at gamlehovdingen kjem ut av hornet på veggen på pensjonatet på Lesjaverk og blir ein endå bitrare gammel opland.

Den fantastiske utgangen på dette vil vera om Hagen, Framstegspartiets svar på Moses, ikkje består den obligatoriske lojalitetstesten. Om han ikkje reformerer seg og vender om, kan han få ei eksklusjonssak mot seg for å spreia uro, skada partiet og omtala partileiaren med for lite fysne og fagnad.

BYRÅSJEFEN har følgt Spaltistens skriveri i ein mannsalder. Han meiner at denne bladsmørjaren må ha skrive eit dusin forhasta nekrologar over Framstegspartiet.

Det er truleg rett. Første gong var då hundeeigaren og partioppfinnaren, den autoritære sagafiguren Anders Lange, døydde brått, og tida var inne for den jublande «sukkerungen». Medan Spaltisten har halde på med sine diagnosar, stod Hagens parti opp frå dei skindaude fleire gonger og har svinga mellom 2,5 og 25 prosent.

Den som ropar ulv ofte, blir ikkje tatt på alvor, så når det freda rovdyret dukkar opp, kjem han som julekvelden på kjerringa. Men denne gongen ser partikrisa ut til å vera ekstra smittsam og pandemisk, og partieliten leitar i uvisse etter vaksine og lækjemiddel.

Den som spår død, får jo rett til slutt. Og denne spalta er «inspirert av sanne hendelser».

Andreas Hompland er sosiolog og skribent.