Andreas Hompland

hompland@online.no

Ein hestesko med opninga opp over inngangsdøra trygger huset. Med nokre symbolske kløverblad som pynt er det eit potent smykke.

I den politiske hesteskoteorien (etter Jean-Pierre Faye) møtest ytterfløyene på dimensjonar som ikkje har med høgre og venstre i økonomi og klasse å gjera. Dei omkransar, trykker saman og kjøver midten. Analytiske hovslagarar hamrar laus med denne teorien for å forklara at Framstegspartiet og Raudt finn kvarandre i kvardagspolitiske saker. Som andre populistiske folkefriarar vil dei koma til å gå i autokratisk lei.

IKKJE EITT NEDLATANDE ord om «populisme» som analytisk omgrep. Men det er politisk latskap å tru at når ein får sett den merkelappen på ei politisk rørsle, så er alt sagt og sakene kan avskrivast.

Heller ikkje eit vondt ord om populistiske straumdrag. Utan brei jording stivnar politiske system til ekspertvelde og kontorstyre. Folkeleg fornuft skal ein ikkje kimsa av; utan den forvitrar legitimitet og tillit.

Spaltisten er medskuldig. Han var i si tid fjernassosiert med populistiske arbeidsgrupper (PAG) i Bergen. Ottar Brox, som introduserte omgrepet på norsk, har vore fagleg og politisk mentor. Saman skreiv dei artikkelen om «populisme» i PaxLeksikon og bretta fenomenet ut til høgre og venstre, både historisk og i samtid.

PETROPOPULISME er ein norsk avart: Det er oljepengar nok til alle gode føremål, men dersom me handlar slik at me bruker meir enn regelen, går nasjonaløkonomien til helvete på første klasse.

Denne spenninga pregar heile det politiske landskapet, men oljepengar har vore Framstegspartiets trumfkort frå Anders Langes dagar: «La Nordsjøens skatter betale folkets skatter.» Men ettersom dei ikkje fekk gjennomslag for å selja oljen på rot til utanlandske kapitalistar, og inntektene i staden hamna i statlege kassar, blei det påstått liberalistiske partiet etatistisk: Er det noko skeivt og vrangt i samfunnet? Staten betaler.

Den andre sida av petropopulismen er å leita etter meir olje og gass og pumpa det opp så snart råd er. Der er det store reservoar i fleire parti, for tida med frigjering frå Russland som ein høgare himmel over.

Framstegspartiet kom dårleg ut av bompengeopprøret, for då sat dei i svarte regjeringsbilar med sjåfør. Nå prøver dei energisk å vinna tilbake og annektera det strøymande veljarlandskapet. Når staten blir rikare og folket fattigare, er Sylvi Listhaug klar med naudhjelp til alle som blir flådde ved pumpene og stikkontaktane.

KONGERIKET ER SIGNA eller forbanna med tre parti med klare populistiske og anti­elitistiske drag, og dei er stolte av det: Raudt til venstre, Frp til høgre og sentrumspartiet Sp i periferien. Dei jaktar på mange av dei same veljarane og møter kvarandre i slagordet «Nei til EØS og dyrtid». Raudt i framgang tangerer det statsraudnande Framstegspartiet, og begge er åtseldyr på det veiknande Senterpartiet.

DÅ BENSINPRISEN for eit par veker sidan tippa over 20 kroner og nærma seg 30, og rysande oljeanalytikarar spådde 40 til sommaren, var det alle parti til pumpene med ulike rådbøter: lågare skatt for alle, statleg subsidiering, bort med avgifter og moms, kontantstøtte til bilistar. Til og med dei grøne, som har høge energiprisar som evangelium, kasta seg på den kollektive bensinvogna.

Byråsjefen minner om at dommedag også var nær då bensinprisen nærma seg ti kroner for nokre tiår sidan. Då var Framstegspartiet veksande og trugande, så Willoch-regjeringa gjekk med på ein mellombels avgiftsreduksjon som flytta katastrofegrensa nokre veker.

Byråsjefen rosar AS-re­gjer­inga for å ha is i magen og ikkje rusa seg. Rett nok er det digitale registreringssamfunnet høgt utvikla, men det er ikkje lett å justera statlege støtteordningar etter svingande kronekurs og pumpeprisen frå dag til dag, time til time, stasjon til stasjon, bilist til bilist. Ved siste fylling var literprisen elles 19,99.

***

RETTINGAR. Spaltisten er godt nøgd med kjeft frå ulike veteranfrontar etter nokre raude randmerknader i Sideblikk førre veke. Somme meiner han må kvitta seg med såre ungdomsminne frå den store vekkelsen som hjemsøkte vårt land då gymnaslærer Pedersen sykla på vatnet. Andre meiner han er for mild med politisk galskap og intellektuelle brotsverk.

Spaltisten brekker geværet, men ikkje utan ei historie på kjøpet. Når det gjeld å vera krigersk, har Raudt eit og anna å henta frå opphavet.

MAOISTANE I AKP (m-l) var, utan respekt å melda, eit kinesisk avskrivingsbyrå som slavisk følgde linjeskifta i Peking. Dei bytte praksis frå politisk militærnekting til militærteneste i forsvar mot Sovjets trugande sosialimperialisme. Som krigsførebuande tiltak og øving til den revolusjonære geriljakrigen som måtte koma, fekk utvalde kadrar dekknamn og gjekk under jorda for å verna seg mot overvakingspolitiet og quislingane i SV. Nokre sjølvproletariserte seg så djupt at dei aldri kom opp att.

Ved påsketider i 1975 la SKAU (Sentralkomiteens arbeidsutval) eit omframt møte til ei Milorghytte i Nordmarka. Dit skulle medlemmene elghufsa seg fram i løynd frå kvar sin kant. To av toppane var ikkje fødde med ski på beina, så dei måtte dragast i pulk av partiets skiløparkompani.

Ein mannsalder etterpå funderte pulkdragarane framleis på kva som ville ha vore deira moralske plikt dersom rus­sarane var i hælane på ekvipasjen: Skulle dei ha likvidert dei leiande kadrane for å hindra at dei blei tatt til fange og torturerte av fienden? Ein må ikkje gløyma at mange russiske offiserar er gode skiløparar og kjenner terrenget bak Holmenkollen.

Andreas Hompland er sosiolog og skribent.