ANDREAS HOMPLAND

hompland@online.no

Politiske kannestøyparar legg kabalar med ulike konstellasjonar dersom regjeringa Solberg fell etter valet til hausten. Det skjer dersom Høgre og juniorpartnarane ikkje lenger har fleirtal på Stortinget saman med Framstegspartiet som slit i nasjonalkonservativ motbakke utan innvandring.

Mange av kabalane er ikkje eingong alternative fakta, men hypotetiske spekulasjonar for å skremma veljarar med kaos på den andre sida, med kommunisme, veganisme, fossilisme og sylvilisme.

Slik det ser ut nå, går det mot regjeringsskifte, men det er uklart kva som kjem i staden for Solberg, også før ein har rekna inn lagnaden for småpartia på sperregrensas gravkant.

FOR BYRÅSJEFEN er det eitt feitt kva valresultatet blir, berre det kjem ei fleirtalsregjering ut av kaoset. Stabile fleirtalsregjeringar er alltid det beste for land og folk, og ikkje minst for Forvaltninga. Då er sakene i boks når departementa har gjort sitt og fått det konfirmert i regjeringa. Då vinn det langsiktige utan at det blir rota til i Stortinget.

Byråsjefen kunne for så vidt ha skrive under på det ein kommentator målbar i Aftenposten: «Av og til kan man ønske seg at Arbeiderpartiet og Høyre gikk i koalisjonsregjering sammen så det kunne bli litt vei i vellingen. En styringsdyktig og økonomisk ansvarlig koalisjon, uten konsesjoner i øst og vest, det hadde vært noe. De to partiene er jo dessuten enig om det meste.»

For Forvaltninga hadde det vore ei god løysing, men Byrå­sjefen er politisk realist og ikkje utopist, så han innser at ein kommentator som skriv slik, må ein avskriva.

STABIL FLEIRTALSREGJERING er uvanleg i norsk politisk historie. Den siste med eitt parti aleine var Gerhardsen før 1961. Sidan har det vore nokre koalisjonsregjeringar med fleirtal og innebygd sjølvmordsavtale om EU-saka blei aktuell. Den lengstlevande var Stoltenberg (2005–2013); den siste var Solbergs kortliva draumeregjering frå det aborterte Kristeleg Folkeparti gjekk inn til det fengsla Framstegspartiet braut ut.

Mindretalsregjeringar har vore det normale etter 1971 – anten som borgarlege koalisjonar eller med Arbeidarpartiet aleine. Dei har hatt vekslande støtte i Stortinget og i periodar vore freda. Dei har falle ved val eller når dei irriterte støttepartia ved å oppføra seg som om dei hadde fleirtal.

Kjell Magne Bondeviks smale sentrumsregjering (1997–2000), der Venstre hadde fleire statsrådar (tre) enn representantar på Stortinget (to), blei felt på ei miljøsak. I Bondeviks eksegese var regjeringa så farleg populær at Høgre og Arbeidarpartiet måtte finna ei sak dei kunne gå saman om å kasta henne på: Det blei på «sterkt forurensende gasskraftverk».

ARBEIDARPARTIET GJORDE eit for dei dramatisk lineskifte i 2005: Då gjekk dei til val på å regjera saman med Sp og SV. Før det hadde partiet aldri vore med i ei koalisjonsregjering (bortsett frå Gerhardsens nasjonale samlingsregjering i 1945).

Støres alternativ er ei trepartiregjering som under Stoltenberg. SV seier det same, men ville ikkje ha noko mot å sleppa å vera i seng med det stadig meir fossile Senterpartiet.

Vedum tek opp att og opp att mantraet sitt: Det eine salige er ei arbeidarparti- og senterpartibasert regjering. Basepolitikken synest å ha blitt stramma inn til berre dei to, utan SV. Det kunne vera ein grei posisjon, også i ei mindretalsregjering, for det ville opna for hestehandlar over heile spekteret mellom SV og Framstegspartiet. Men ein veit jo aldri: Senterpartiet har gjort kuvendingar før.

SPALTISTENS SPÅDOM er at om det blir regjeringsskifte etter valet, kjem ikkje Arbeidarpartiet til å gå inn i ei mindretalskoalisjonsregjering – ikkje med Senterpartiet og ikkje med SV. Begge delar er skrekkscenario for Støre. Då må dei først kompromissa seg fram med ein koalisjonspartnar, og så manøvrera for å få fleirtal i Stortinget. Å ha bindande og faste avtalar med støtteparti utanfor regjeringa er like lite lokkande.

Det er meir sannsynleg at Arbeidarpartiet, som det reelle sentrumspartiet i norsk politikk, finn tilbake til arven frå Gro Harlem Brundtland som blei «landsmoder» og fekk ein epoke kalla opp etter seg. Ho var statsminister tre gonger og sat i til saman ti år, men alltid med ei mindretalsregjering som køyrde slalåm og ikkje utfor, manøvrerte frå sak til sak og budsjett til budsjett, samarbeidde nokre gonger med SV, men mest med Kristeleg Folkeparti og Senterpartiet. Og satsa elles på langsiktige og breie forlik i ein konsensusklump der også Høgre var med.

I den tradisjonen er det ikkje vanskeleg å innlemma Jonas Gahr Støre. Han er Gros politiske læresvein, og han glir lettare inn i ei rolle som samlande riksmeklar enn som beinhard opposisjonsførar eller som kjempande regjeringssjef for ein politikk ingen veit heilt kva er.

VERTINNA tykkjer dette preiket til Byråsjefen og Spaltisten er høgttråvande og forvirrande. Slik ho ser det, handlar valet i haust om éin ting: å bli kvitt Erna Solberg. Vertinna hadde lenge sans for den runde og romslege bergensaren, men nå har stjerna bleikna, mista grepet og virra seg bort i tomme ord og sushi. Det kunne jo ha vore moro om den flirande Vedum tok opp arven etter den underfundige Per Borten, men Vertinna trur at når alt kjem til alt, blir nok Støre større og vil rigga betre i statsministerstolen.

Andreas Hompland er
sosiolog og skribent.