Andreas Hompland

hompland@online.no

Spaltisten har ofte stukke fram ein antimilitaristisk hov, med Sideblikk på USA-imperialisme, Natos ekspansjon austover og krigar out-of-area, galskapen i Afghanistan, atomvåpen og «omforente område», som er nytale for amerikanske basar på norsk jord.

Men dette er på venteliste, nå som Russland fører ein bestialsk krig i Ukraina, som del av Putins ortodokse, revansjistiske og sjåvinistiske opplegg for å bøta på «den største geopolitiske tragedien» i førre hundreår: Sovjetunionens fall.

24. FEBRUAR kom overraskande på militære og andre profesjonelt analytiske miljø – ikkje at Russland kom til å markera seg, men ikkje med ein fullskala invasjon.

Somme hoverer, for i deira tilbakeskrivande historietolking har dei alltid hatt rett i at Sovjet og Russland er ein konstant, dødeleg fare for Vesten, frå tsarane via bolsjevikane til Putin. Det vonde imperiet har lurt oss, for dei tettar alltid dei små opningane i jernteppet og mellom folk og folk. Slik må det vera, for slik er bjørnen som med jamne mellomrom vaknar til villskap.

DET DUKKAR ALLTID opp ekspertkommentatorar når nokon har bruk for dei, til dømes sparka fotballtrenarar. Nå blir mange fagfolk som elles er offentleg usynlege, henta fram frå bunkersane på Lutvann og der omkring. Det er ein heil bransje med forskingsinstitutt, institutt for forsvarsstudiar, stabskule, krigsskule og forsvarsleiing. Nokre er militære, andre sivile, og nokre begge delar: sivile som forsk­arar, men på same tid offiserar i uniform.

Dei taleføre er blitt gjengangarar, og dyktige er dei, men slett ikkje alltid samde. Og dei som er kritiske til hovudforteljinga om det vonde mot det gode, har faktisk ikkje fått taleforbod, blitt omplasserte eller mista kappe, krage og stjerner.

DEI MILITÆRE er meir nyanserte enn partipolitiske heroldar, som også driv heimlege borgarkrigar. Putinversteher, heiter det i Tyskland om dei som unnskylder, bortforklarar og til og med sympatiserer med den russiske framferda i Ukraina – av industrialistiske, privatøkonomiske eller geopolitiske grunnar.

For Erna Solberg er alternative synspunkt på Nato og krigen «hårreisande». Ine Eriksen Søreide er prinsipielt for eit mangfald av perspektiv, men ho er hard i klypa mot forskarar og emeriterte diplomatar med vinklar utanfor boksen. Høgre har ymta frampå om eit sanningsministerium som skal «bekjempe falske nyheter og desinformasjon». Det skal hard hud til for å ta sjansen på å bli sett i bås med Putin som offer for Kreml-propaganda, hvori opptatt Tybring-Gjedde frå Framstegspartiet.

BYRÅSJEFEN ER SÅ visst ikkje putinist, men om det ikkje hadde funnest motstemmer til den kompakte majoriteten, måtte det ha blitt funne opp nokre, for debattens og ettertankens skuld, for i krigståka blir det gjerne krav om trus- og vedkjenningsplikt.

Byråsjefen finn det også opplysande å møta representative russiske synspunkt og haldningar – til vitande og avskrekking. Derfor las han med interesse ein hjernevaska russisk student i Aftenposten, sjølv om ho er supernaiv og skal ha tidlegare byråsjef Arne Treholt som maratontrenar, og sjølv om ein rettruande civitassar meiner at nå må «alle mann til pumpene» for å reinska ut slike falske framstillingar.

KRIGEN I UKRAINA kom som eit granatsjokk på det som måtte finnast av norsk fredsrørsle. Venstrepartia er hardt råka av den nye røynda og er komne i skvis mellom det programma seier, og det nyvunne veljarar meiner. SV er i ferd med å orientera seg bort frå sitt historiske grunnlag. For Raudt er klar tale ikkje lenger er eit fanemerke, snarare tvert imot.

Re-orientering, heiter det, over brei front. Men går det an å forstå Russland, samtidig som ein fordømmer? I alle fall er det nødvendig å forsøka. Å forstå er ikkje det same som å sympatisera med og ha forståing for. Dersom du ikkje kan setta deg inn i og fortolka fiendens tenkemåte og handlingar, er du ille ute i ditt forsvar.

UNDER DEN KALDE krigen var det naudsynt å innleia kritiske syn på urettvise heime og ute med «Eg er ikkje kommunist, men…». Nå må ein forsikra om at ein tar sterk avstand frå angrepskrigen, frå Putin og alt hans uvesen.

Eg er ikkje putinist, men det skal Putin ha: Så langt som soga veit, har aldri nokon så effektivt og på så kort tid gjort så mykje for å samla eit kaos av ulike grupper og interesser til ein patriotisk fellesskap som er meir enn ei førestilling om ein ukrainsk nasjon innanfor litt historisk tilfeldig trekte grenser. Truleg er Putin og lakeiane hans offer for den forkvakla forståinga dei lurte seg sjølve til å tru på.

PREDIKAREN SEIER at alt har si faste tid, alt som hender under himmelen, har si tid (tredje kapittel i utval): ei tid til å drepa, ei til å lækja; ei tid til å gøyma, ei til å kasta; ei tid til å riva sund, ei til å bøta; ei tid til å teia, ei til å tala; ei tid til krig og ei til fred.

Det kan synast fåfengt å lita på dette, men tider har rulla forbi før, og tider skal koma etter denne. Det er ei bivrande bru, men kva skulle me elles tru? Arne Garborgs «Strid for fred» må alltid vera med oss:

Me lever midt i

ei villmanns-tid

med blinkande knivar

og nevestrid;

og livet er som ein bloddraum.

Men vita skal me

og vone visst,

at ånd må vinne

på troll til sist,

og vit på den varge villskap.

Andreas Hompland er sosiolog og skribent.