Ruler
Eg gjorde som mange andre som kjem til side 156 i Homo Deus: A Brief History of Tomorrow. Eg søkte opp den aller siste talen til Nicolae Ceausescu på YouTube. Sterke scener.
Medan den rumenske presidenten talte til folket sitt 21. desember 1989, var eg i Praha, i nabolandet Tsjekkoslovakia, der kommunismen kvarv til ålmenn jubel og applaus frå glade menneske i gatene. Såleis fekk eg ikkje med meg bileta frå det rumenske statsfjernsynet denne dagen, augneblinken då eit land glapp or handa til tyrannen som hadde rådd der i 40 år. Andletet til mannen på balkongen fortel heile soga på nokre sekund.
Då det tok til å rakna elles i Aust-Europa, hadde Ceausescu kalla massane saman til ein direkte TV-overført maktdemonstrasjon, for retteleg å visa all verda at her skulle ikkje noko endrast. Og det byrja lovande, folk møtte fram i tusental. På balkongen vinka diktatoren stivt, flankert av frua som hadde 3000 skopar. Talen hans var nett like knirkande keisam som han bruka, og applausen like halvhjarta. Til så lenge.
Kva brast så høgt? Om lag halvtanna minutt inn i videosnutten går det opp for landsfaderen – truleg før nokon andre – at spelet er over. At han er åleine, og at menneska på brusteinen under han er mange, og skremmande. Dei lystrar ikkje ror. Fyrst buar ein, så fleire, snart alle. Tyrannen får panikk. Han veit kva som ventar.
Forfattaren av boka eg les, egyptaren Yuval Noah Harari, fortel elles kor makta som Ceausescu og andre tyrannar misser, blir av. Ho når aldri fram til folket, for folket er aldri budd på å ta imot, er meldinga til oss gamle revolusjonsromantikarar.
Såleis kunne, og kan, ei handfull organiserte opportunistar stela ein heil revolusjon ved raskt å påstå at det er dei som leier han. Evna til organisering og fleksibilitet, det er dette som gjer menneske til herskarar over alt og alle. Bier, til dømes, er òg godt organiserte, men dei kjem aldri på å halshogga dronninga si og gjera kuben til republikk, minner Harari om. Difor er det ikkje dei som ruler.
Jox
Er du abonnent? Logg på her for å lese vidare.
Digital tilgang til DAG OG TID – heilt utan binding
Prøv ein månad for kr 49.
Deretter kr 199 per månad. Stopp når du vil.
Eg gjorde som mange andre som kjem til side 156 i Homo Deus: A Brief History of Tomorrow. Eg søkte opp den aller siste talen til Nicolae Ceausescu på YouTube. Sterke scener.
Medan den rumenske presidenten talte til folket sitt 21. desember 1989, var eg i Praha, i nabolandet Tsjekkoslovakia, der kommunismen kvarv til ålmenn jubel og applaus frå glade menneske i gatene. Såleis fekk eg ikkje med meg bileta frå det rumenske statsfjernsynet denne dagen, augneblinken då eit land glapp or handa til tyrannen som hadde rådd der i 40 år. Andletet til mannen på balkongen fortel heile soga på nokre sekund.
Då det tok til å rakna elles i Aust-Europa, hadde Ceausescu kalla massane saman til ein direkte TV-overført maktdemonstrasjon, for retteleg å visa all verda at her skulle ikkje noko endrast. Og det byrja lovande, folk møtte fram i tusental. På balkongen vinka diktatoren stivt, flankert av frua som hadde 3000 skopar. Talen hans var nett like knirkande keisam som han bruka, og applausen like halvhjarta. Til så lenge.
Kva brast så høgt? Om lag halvtanna minutt inn i videosnutten går det opp for landsfaderen – truleg før nokon andre – at spelet er over. At han er åleine, og at menneska på brusteinen under han er mange, og skremmande. Dei lystrar ikkje ror. Fyrst buar ein, så fleire, snart alle. Tyrannen får panikk. Han veit kva som ventar.
Forfattaren av boka eg les, egyptaren Yuval Noah Harari, fortel elles kor makta som Ceausescu og andre tyrannar misser, blir av. Ho når aldri fram til folket, for folket er aldri budd på å ta imot, er meldinga til oss gamle revolusjonsromantikarar.
Såleis kunne, og kan, ei handfull organiserte opportunistar stela ein heil revolusjon ved raskt å påstå at det er dei som leier han. Evna til organisering og fleksibilitet, det er dette som gjer menneske til herskarar over alt og alle. Bier, til dømes, er òg godt organiserte, men dei kjem aldri på å halshogga dronninga si og gjera kuben til republikk, minner Harari om. Difor er det ikkje dei som ruler.
Jox
Fleire artiklar
Teikning: May Linn Clement
Oppbretta brok i bratta
«Å bretta er i grunnen ‘å gjera bratt’, og i norrønt hadde bretta just tydinga ‘reisa opp, reisa seg’.»
Ole Paus døydde før sjølvbiografien var ferdigskriven.
Foto: Nina Djæff
Eit sandkorn i maskineriet
Ole Paus skriv mest om slektsbakgrunn og mindre om artistkarrieren i sjølvbiografien sin, men det forklarar likevel mennesket Ole Paus.
Eit hus i Ål kommune vart teke av jordskred under ekstremvêret "Hans" i august i fjor.
Foto: Frederik Ringnes / NTB
Husforsikring i hardt vêr
Kan klimaendringane føre til at også norske heimar blir umoglege å forsikre?
Folkerørsla for lokalsjukehusa demonstrerer mot helseføretakmodellen utanfor Stortinget i 2017.
Foto: Håkon Mosvold Larsen / NTB
Vestre må avslutte konflikter og beklage
«Svært mange av de 300.000 som jobber i Helse-
vesenet, merker daglig følgene av Helseforetaks-
modellen som nå videreføres av Ap og Sp.»
James Rebanks på Lillehammer sist veke.
Foto: Morten A. Strøksnes
Ein mann for alle årstider
LILLEHAMMER: Etter å ha skrive to svært populære bøker om landbruk og sauehald hamna James Rebanks i ei krise som førte han til eit dunvær på Helgeland.