JavaScript is disabled in your web browser or browser is too old to support JavaScript. Today almost all web pages contain JavaScript, a scripting programming language that runs on visitor's web browser. It makes web pages functional for specific purposes and if disabled for some reason, the content or the functionality of the web page can be limited or unavailable.

Takk for at du vil dele artikkelen

Den du deler artikkelen med, kan lese og eventuelt lytte til heile artikkelen.
Det gjer vi for at fleire skal oppdage DAG OG TID.

Namnet ditt vert synleg for alle du deler artikkelen med.

Samfunn

Reparasjonar for ein skadd planet

Om vi får varene våre til å vare lenger, kan det òg forlengje livet
til noko av naturen vi har att.

Kvar veke les vi inn utvalde artiklar, som abonnentane våre kan lytte til.
Lytt til artikkelen
Elektroniske produkt som pc-ar er sjeldan laga for å få lang levetid, og reparasjon kostar ofte meir enn å kjøpe nytt.

Elektroniske produkt som pc-ar er sjeldan laga for å få lang levetid, og reparasjon kostar ofte meir enn å kjøpe nytt.

Foto: Shutterstock / NTB scanpix

Elektroniske produkt som pc-ar er sjeldan laga for å få lang levetid, og reparasjon kostar ofte meir enn å kjøpe nytt.

Elektroniske produkt som pc-ar er sjeldan laga for å få lang levetid, og reparasjon kostar ofte meir enn å kjøpe nytt.

Foto: Shutterstock / NTB scanpix

10056
20200124
10056
20200124

Økonomi

peranders@dagogtid.no

Journalistar er glade i å finne feil, og vi kjem sjeldan med forslag til forbetring. Denne artikkelen er eit forsøk på å vere konstruktiv. Sist veke fortalde Dag og Tid om fenomenet planlagd forelding, som tyder at varer heilt medvite blir laga på måtar som avgrensar levetida deira. Dette gjev høgare forteneste for industriselskapa i verda, men miljøkostnaden er høg. Rask utskifting av produkta vi omgjev oss med, anten det er elektronikk eller klede, fører til høgare energiforbruk, større klimagassutslepp og meir rasering av naturen. Korleis kan vi kurere denne sjuka?

Opplysing, miljømedvit og godt sinnelag er neppe nok. Bruk og kast-prinsippet er bra for profitten, og få av selskapa som lagar varene våre, vil satse på kvalitet berre for å vere miljøvenlege. Det er heller ikkje truleg at forbrukarar flest skal endre seg radikalt og systematisk velje dei dyre produkta med lengst levetid. Det blir laga vaskemaskiner som toler dagleg bruk i minst 20 år, men dei er nisjeprodukt, fordi dei er dyrare enn dei dårlegare maskinene. Og så lenge det er billegare å kjøpe noko nytt enn å reparere det vi har, vil vi kjøpe nytt. Men det finst måtar å kome ressurssløsinga til livs på. Her kjem nokre forslag.

Rett til å klage

Først av alt: Det kan faktisk hjelpe å klage. Å utvide fristen for reklamasjon så det monar er eit ganske enkelt grep, men det kan få store ringverknader. I Noreg har vi lovfesta rett til å klage på feil eller manglar ved «varige varer» som til dømes mobiltelefonar, bilar og kvitevarer i opptil fem år etter kjøpsdatoen, så lenge vi ikkje har skulda sjølve for at produktet sviktar. For varer med forventa kortare levetid, til dømes joggesko eller elektroniske leiker, er reklamasjonsfristen to år. (NB: Retten til reklamasjon er ikkje det same som garantitida som følgjer med somme produkt, det siste er det opp til produsenten å fastsetje.)

Kva ville skje om den lovfesta reklamasjonstida vart utvida monaleg – lat oss seie til ti år for kvitevarer og kostbar elektronikk? Høgst truleg ville langt fleire produkt bli reparerte og ikkje kasta så snart feil oppstår. Tal frå Frankrike syner at 80 prosent av elektriske varer som blir øydelagde innanfor garanti- eller reklamasjonstida, blir leverte inn til reparasjon. Når fristen er gått ut, blir under 40 prosent av dei defekte produkta reparerte, skreiv Le Monde Diplomatique i fjor. Og om produsentar og forhandlarar må ta kostnaden ved å reparere eller erstatte øydelagde varer, vil det vere ei sterk drivkraft for å lage ting med lengre levetid.

Lønsamt forfall

At det er mogleg å lage langt meir solide produkt enn i dag, er det ikkje tvil om. Sjølv om teknologien i prinsippet skal bli betre år for år, går det galne vegen med brukstida for til dømes kvitevarer. Frå 1998 til 2017 fall den gjennomsnittlege levetida for kjøleskåp og frysarar i Noreg med halvtanna år, syner ein studie utført for Forbrukarrådet. Ein europeisk studie synte at prosentdelen av kvitevarer som gjekk sund før fem år var gått, vart meir enn dobla frå 2004 til 2012. Og slik er det fordi det løner seg.

I dag er det sterke økonomiske insentiv til å lage varer som bryt saman relativt kort tid etter at reklamasjonsfristen eller garantitida er ute. Ein lovpålagd reklamasjonsfrist på ti år ville leggje eit sterkt press på produsentane for å lage meir solide produkt. Gjennom ganske enkle lovendringar i kvart land kan ein såleis redusere presset på miljøet og naturressursane i verda monaleg. For forbrukarane ville endringa vere tviegga. Varene ville openbert bli dyrare å kjøpe, til gjengjeld ville dei vare lenger. Og høgare prisar har ein annan effekt: Færre av oss ville skifte ut produkt som framleis fungerer, berre fordi vi har lyst på noko nyare, finare og sprekare.

Noreg har i dag lengre reklamasjonstid for mange produkt enn dei aller fleste land. Den særnorske reklamasjonstida på fem år for mobiltelefonar vart til dømes slegen fast i ei høgsterettssak i 2007. Og det er grenser for kor stor effekt det kan få å utvide forbrukarrettane i eitt lite land. Men om til dømes EU innførte ti års reklamasjonstid for varige varer, slik somme forbrukarorganisasjonar kjempar for, ville konsekvensane for industrien bli store. I dag er forbrukarane i EU-landa berre sikra retten til reklamasjon i to år frå kjøpsdatoen, også når det gjeld kostbare produkt.

Rett til å reparere

Ei forlengd reklamasjonstid vil ikkje berre få følgjer for kvaliteten på varene. Det vil òg motivere produsentane til å sikre at det finst reservedelar til varene dei sel. I dag er den avgrensa tilgangen på reservedelar ein effektiv måte å utdatere eit produkt på. Når ein liten, men avgjerande komponent ikkje lenger er å få tak i, hamnar den defekte oppvaskmaskina på dynga.

Å sikre tilgangen på reservedelar er eit viktig krav for ei rekkje miljø- og forbrukarorganisasjonar i Europa og USA, som driv kampanjar under slagordet «right to repair». Denne kampen handlar ikkje berre om at produsentane faktisk skal lage reservedelar. Det handlar òg om å gjere delane tilgjengelege for uavhengige reparatørar. Mange storselskap vil ha full kontroll over reservedelane til produkta sine og krev at reparasjonar berre skal skje i deira eigne autoriserte verkstader – sjølv om det kan innebere at varene må sendast til andre sida av jorda for å fiksast.

Apple på nakken

Uavhengige reparatørar som prøver å utfordre slike monopol, risikerer meir enn at garantien på produkta går fløyten. Dei kan bli dregne for retten. Mobilreparatøren Henrik Huseby frå Ski vart saksøkt av Apple, som hevda at han brukte piratkopierte delar til å reparere Iphone-mobilar, og at varemerket til selskapet var krenkt.

Huseby hevda på si side at han nytta reparerte originaldelar i arbeidet, og vann første runde i tingretten, men tapte i lagmannsretten i fjor. Han vart dømd til å betale over 80.000 kroner i lisensavgift og sakskostnader til Apple, som hadde sendt fem advokatar for å få has på den arme mobilreparatøren. Saka har stor prinsipiell interesse, og er anka til Høgsterett.

Trass i juridiske nederlag som dette har «right to repair»-rørsla vind i segla internasjonalt, og også storselskapa er på glid. I august i fjor lova Apple-konsernet å gje sjølvstendige reparatørar tilgang til originale reservedelar, så lenge dei har ein Apple-sertifisert teknikar til å gjere jobben. Kring 20 delstatar i USA arbeider med lovgjeving som skal sikre større rettar for uavhengige reparatørar, ifølgje BBC. Og fjor haust skjerpa EU-kommisjonen krava til industrien: Frå 2021 blir produsentar av kvitevarer og lamper pålagde å levere reservedelar for produkta sine i opptil ti år.

Batteribyte

Det finst enda fleire reiskapar i verktykassa dersom styresmaktene faktisk ønskjer å redusere det globale søppelberget. Eit ganske enkelt tiltak er å krevje at elektroniske produkt skal vere utstyrte med batteri som kundane kan skifte ut sjølve. Batteria har som regel mykje kortare levetid enn resten av ein smarttelefon, og dei fleste nye mobilmodellar må sendast inn til produsenten eller ein godkjend verkstad for å få nytt batteri. Om batteribyte er ein enkel og rimeleg operasjon som vi kan fikse sjølve, aukar det sjansen for at vi ventar med å kjøpe ein ny telefon.

Momsfritak

Også skattesystemet kan brukast til å forlengje levetida til produkta vi omgjev oss med – og å skape lokale arbeidsplassar i same slengen. I dag er det ofte billegare å kjøpe nye produkt enn å reparere dei vi har. Eit ganske enkelt grep for å endre dette reknestykket for oss forbrukarar er å kutte eller fjerne momsen på reparasjonar av ei rekkje typar varer. Det vil gjere det meir attraktivt for folk flest å få fiksa klede og datamaskiner, og det vil gjere det lettare for skreddarar, skomakarar og elektronikkreparatørar å klare seg.

I Sverige har styresmaktene teke konsekvensen av dette. Den svenske regjeringa kutta i 2018 momsen på reparasjonar frå 25 til 12 prosent. I Noreg har Miljøpartiet Dei Grøne teke til orde for nullmoms på reparasjon av sko, klede, kvitevarer, sportsutstyr, brunevarer og datautstyr, men så langt utan å få gehør.

Mindre produktivt

Denne artikkelen er på ingen måte noko uttømande oversyn over tiltak som kan gje oss meir solide varer. Men vonleg viser denne vesle lista at det faktisk er mogleg å bremse ressursbruken og naturraseringa i verda ved å påverke forbruket vårt gjennom politiske grep. Å forlengje levetida til tinga våre kan vere eit viktig bidrag til eit meir miljøvenleg samfunn.

Samtidig vil ei slik omlegging òg ha kostnader. Mykje av verdsøkonomien er bygd opp kring bruk og kast-prinsippet, og den raske utskiftinga av produkta våre er med på å halde den økonomiske veksten oppe. Eit meir berekraftig samfunn, der varene våre får mangedobla levetid, vil truleg vere eit mindre produktivt samfunn etter BNP-mål.

Den intense effektiviseringa av industriproduksjonen i verda har gjort dei masseproduserte varene langt billegare enn før, medan alle slag tenester har blitt relativt sett dyrare. Og reparasjonar er tenester, ikkje industri. Lokale skreddarar og kvitevarereparatørar, med alle sine smådriftsulemper, kan aldri måle seg med produktiviteten til dei tilsette i moderne fabrikkar. Og i eit høgkostland som Noreg er det ekstra vanskeleg å klare seg som lågproduktiv reparatør.

Men tidene endrar seg. Den masseproduksjonen og det massekonsumet vi reknar som normaltilstanden, er basert på rimeleg energi, god tilgang på råvarer og såkalla økosystemtenester som i praksis har vore gratis. Det er ikkje gjeve at det blir verande slik. Sjølve atmosfæren er no ein allmenning under hardt press. Og om vi får varene våre til å vare mykje lenger enn dei gjer i dag, kan vi òg bidra til å gje noko av den attverande naturen i verda lengre levetid. Det ville òg ha verdi, sjølv om den verdien er vanskeleg å talfeste.

Digital tilgang til DAG OG TID – heilt utan binding

Prøv ein månad for kr 49.
Deretter kr 199 per månad. Stopp når du vil.


Eller kjøp eit anna abonnement

Økonomi

peranders@dagogtid.no

Journalistar er glade i å finne feil, og vi kjem sjeldan med forslag til forbetring. Denne artikkelen er eit forsøk på å vere konstruktiv. Sist veke fortalde Dag og Tid om fenomenet planlagd forelding, som tyder at varer heilt medvite blir laga på måtar som avgrensar levetida deira. Dette gjev høgare forteneste for industriselskapa i verda, men miljøkostnaden er høg. Rask utskifting av produkta vi omgjev oss med, anten det er elektronikk eller klede, fører til høgare energiforbruk, større klimagassutslepp og meir rasering av naturen. Korleis kan vi kurere denne sjuka?

Opplysing, miljømedvit og godt sinnelag er neppe nok. Bruk og kast-prinsippet er bra for profitten, og få av selskapa som lagar varene våre, vil satse på kvalitet berre for å vere miljøvenlege. Det er heller ikkje truleg at forbrukarar flest skal endre seg radikalt og systematisk velje dei dyre produkta med lengst levetid. Det blir laga vaskemaskiner som toler dagleg bruk i minst 20 år, men dei er nisjeprodukt, fordi dei er dyrare enn dei dårlegare maskinene. Og så lenge det er billegare å kjøpe noko nytt enn å reparere det vi har, vil vi kjøpe nytt. Men det finst måtar å kome ressurssløsinga til livs på. Her kjem nokre forslag.

Rett til å klage

Først av alt: Det kan faktisk hjelpe å klage. Å utvide fristen for reklamasjon så det monar er eit ganske enkelt grep, men det kan få store ringverknader. I Noreg har vi lovfesta rett til å klage på feil eller manglar ved «varige varer» som til dømes mobiltelefonar, bilar og kvitevarer i opptil fem år etter kjøpsdatoen, så lenge vi ikkje har skulda sjølve for at produktet sviktar. For varer med forventa kortare levetid, til dømes joggesko eller elektroniske leiker, er reklamasjonsfristen to år. (NB: Retten til reklamasjon er ikkje det same som garantitida som følgjer med somme produkt, det siste er det opp til produsenten å fastsetje.)

Kva ville skje om den lovfesta reklamasjonstida vart utvida monaleg – lat oss seie til ti år for kvitevarer og kostbar elektronikk? Høgst truleg ville langt fleire produkt bli reparerte og ikkje kasta så snart feil oppstår. Tal frå Frankrike syner at 80 prosent av elektriske varer som blir øydelagde innanfor garanti- eller reklamasjonstida, blir leverte inn til reparasjon. Når fristen er gått ut, blir under 40 prosent av dei defekte produkta reparerte, skreiv Le Monde Diplomatique i fjor. Og om produsentar og forhandlarar må ta kostnaden ved å reparere eller erstatte øydelagde varer, vil det vere ei sterk drivkraft for å lage ting med lengre levetid.

Lønsamt forfall

At det er mogleg å lage langt meir solide produkt enn i dag, er det ikkje tvil om. Sjølv om teknologien i prinsippet skal bli betre år for år, går det galne vegen med brukstida for til dømes kvitevarer. Frå 1998 til 2017 fall den gjennomsnittlege levetida for kjøleskåp og frysarar i Noreg med halvtanna år, syner ein studie utført for Forbrukarrådet. Ein europeisk studie synte at prosentdelen av kvitevarer som gjekk sund før fem år var gått, vart meir enn dobla frå 2004 til 2012. Og slik er det fordi det løner seg.

I dag er det sterke økonomiske insentiv til å lage varer som bryt saman relativt kort tid etter at reklamasjonsfristen eller garantitida er ute. Ein lovpålagd reklamasjonsfrist på ti år ville leggje eit sterkt press på produsentane for å lage meir solide produkt. Gjennom ganske enkle lovendringar i kvart land kan ein såleis redusere presset på miljøet og naturressursane i verda monaleg. For forbrukarane ville endringa vere tviegga. Varene ville openbert bli dyrare å kjøpe, til gjengjeld ville dei vare lenger. Og høgare prisar har ein annan effekt: Færre av oss ville skifte ut produkt som framleis fungerer, berre fordi vi har lyst på noko nyare, finare og sprekare.

Noreg har i dag lengre reklamasjonstid for mange produkt enn dei aller fleste land. Den særnorske reklamasjonstida på fem år for mobiltelefonar vart til dømes slegen fast i ei høgsterettssak i 2007. Og det er grenser for kor stor effekt det kan få å utvide forbrukarrettane i eitt lite land. Men om til dømes EU innførte ti års reklamasjonstid for varige varer, slik somme forbrukarorganisasjonar kjempar for, ville konsekvensane for industrien bli store. I dag er forbrukarane i EU-landa berre sikra retten til reklamasjon i to år frå kjøpsdatoen, også når det gjeld kostbare produkt.

Rett til å reparere

Ei forlengd reklamasjonstid vil ikkje berre få følgjer for kvaliteten på varene. Det vil òg motivere produsentane til å sikre at det finst reservedelar til varene dei sel. I dag er den avgrensa tilgangen på reservedelar ein effektiv måte å utdatere eit produkt på. Når ein liten, men avgjerande komponent ikkje lenger er å få tak i, hamnar den defekte oppvaskmaskina på dynga.

Å sikre tilgangen på reservedelar er eit viktig krav for ei rekkje miljø- og forbrukarorganisasjonar i Europa og USA, som driv kampanjar under slagordet «right to repair». Denne kampen handlar ikkje berre om at produsentane faktisk skal lage reservedelar. Det handlar òg om å gjere delane tilgjengelege for uavhengige reparatørar. Mange storselskap vil ha full kontroll over reservedelane til produkta sine og krev at reparasjonar berre skal skje i deira eigne autoriserte verkstader – sjølv om det kan innebere at varene må sendast til andre sida av jorda for å fiksast.

Apple på nakken

Uavhengige reparatørar som prøver å utfordre slike monopol, risikerer meir enn at garantien på produkta går fløyten. Dei kan bli dregne for retten. Mobilreparatøren Henrik Huseby frå Ski vart saksøkt av Apple, som hevda at han brukte piratkopierte delar til å reparere Iphone-mobilar, og at varemerket til selskapet var krenkt.

Huseby hevda på si side at han nytta reparerte originaldelar i arbeidet, og vann første runde i tingretten, men tapte i lagmannsretten i fjor. Han vart dømd til å betale over 80.000 kroner i lisensavgift og sakskostnader til Apple, som hadde sendt fem advokatar for å få has på den arme mobilreparatøren. Saka har stor prinsipiell interesse, og er anka til Høgsterett.

Trass i juridiske nederlag som dette har «right to repair»-rørsla vind i segla internasjonalt, og også storselskapa er på glid. I august i fjor lova Apple-konsernet å gje sjølvstendige reparatørar tilgang til originale reservedelar, så lenge dei har ein Apple-sertifisert teknikar til å gjere jobben. Kring 20 delstatar i USA arbeider med lovgjeving som skal sikre større rettar for uavhengige reparatørar, ifølgje BBC. Og fjor haust skjerpa EU-kommisjonen krava til industrien: Frå 2021 blir produsentar av kvitevarer og lamper pålagde å levere reservedelar for produkta sine i opptil ti år.

Batteribyte

Det finst enda fleire reiskapar i verktykassa dersom styresmaktene faktisk ønskjer å redusere det globale søppelberget. Eit ganske enkelt tiltak er å krevje at elektroniske produkt skal vere utstyrte med batteri som kundane kan skifte ut sjølve. Batteria har som regel mykje kortare levetid enn resten av ein smarttelefon, og dei fleste nye mobilmodellar må sendast inn til produsenten eller ein godkjend verkstad for å få nytt batteri. Om batteribyte er ein enkel og rimeleg operasjon som vi kan fikse sjølve, aukar det sjansen for at vi ventar med å kjøpe ein ny telefon.

Momsfritak

Også skattesystemet kan brukast til å forlengje levetida til produkta vi omgjev oss med – og å skape lokale arbeidsplassar i same slengen. I dag er det ofte billegare å kjøpe nye produkt enn å reparere dei vi har. Eit ganske enkelt grep for å endre dette reknestykket for oss forbrukarar er å kutte eller fjerne momsen på reparasjonar av ei rekkje typar varer. Det vil gjere det meir attraktivt for folk flest å få fiksa klede og datamaskiner, og det vil gjere det lettare for skreddarar, skomakarar og elektronikkreparatørar å klare seg.

I Sverige har styresmaktene teke konsekvensen av dette. Den svenske regjeringa kutta i 2018 momsen på reparasjonar frå 25 til 12 prosent. I Noreg har Miljøpartiet Dei Grøne teke til orde for nullmoms på reparasjon av sko, klede, kvitevarer, sportsutstyr, brunevarer og datautstyr, men så langt utan å få gehør.

Mindre produktivt

Denne artikkelen er på ingen måte noko uttømande oversyn over tiltak som kan gje oss meir solide varer. Men vonleg viser denne vesle lista at det faktisk er mogleg å bremse ressursbruken og naturraseringa i verda ved å påverke forbruket vårt gjennom politiske grep. Å forlengje levetida til tinga våre kan vere eit viktig bidrag til eit meir miljøvenleg samfunn.

Samtidig vil ei slik omlegging òg ha kostnader. Mykje av verdsøkonomien er bygd opp kring bruk og kast-prinsippet, og den raske utskiftinga av produkta våre er med på å halde den økonomiske veksten oppe. Eit meir berekraftig samfunn, der varene våre får mangedobla levetid, vil truleg vere eit mindre produktivt samfunn etter BNP-mål.

Den intense effektiviseringa av industriproduksjonen i verda har gjort dei masseproduserte varene langt billegare enn før, medan alle slag tenester har blitt relativt sett dyrare. Og reparasjonar er tenester, ikkje industri. Lokale skreddarar og kvitevarereparatørar, med alle sine smådriftsulemper, kan aldri måle seg med produktiviteten til dei tilsette i moderne fabrikkar. Og i eit høgkostland som Noreg er det ekstra vanskeleg å klare seg som lågproduktiv reparatør.

Men tidene endrar seg. Den masseproduksjonen og det massekonsumet vi reknar som normaltilstanden, er basert på rimeleg energi, god tilgang på råvarer og såkalla økosystemtenester som i praksis har vore gratis. Det er ikkje gjeve at det blir verande slik. Sjølve atmosfæren er no ein allmenning under hardt press. Og om vi får varene våre til å vare mykje lenger enn dei gjer i dag, kan vi òg bidra til å gje noko av den attverande naturen i verda lengre levetid. Det ville òg ha verdi, sjølv om den verdien er vanskeleg å talfeste.

I eit høgkostland som Noreg er det ekstra vanskeleg å klare seg som lågproduktiv reparatør.

Emneknaggar

Fleire artiklar

Ekstreme nedbørsmengder førte til ein katastrofe i Valencia i Spania 29. oktober. Minst 217 skal ha mista livet, og dei materielle øydeleggingane er kolossale.

Ekstreme nedbørsmengder førte til ein katastrofe i Valencia i Spania 29. oktober. Minst 217 skal ha mista livet, og dei materielle øydeleggingane er kolossale.

Foto: Susana Vera / Reuters / NTB

Samfunn

Prisen for det ville vêret

I forsikringsbransjen er det langt mellom klimaskeptikarane.

Per Anders Todal
Ekstreme nedbørsmengder førte til ein katastrofe i Valencia i Spania 29. oktober. Minst 217 skal ha mista livet, og dei materielle øydeleggingane er kolossale.

Ekstreme nedbørsmengder førte til ein katastrofe i Valencia i Spania 29. oktober. Minst 217 skal ha mista livet, og dei materielle øydeleggingane er kolossale.

Foto: Susana Vera / Reuters / NTB

Samfunn

Prisen for det ville vêret

I forsikringsbransjen er det langt mellom klimaskeptikarane.

Per Anders Todal
Ole Paus døydde før sjølvbiografien var ferdigskriven.

Ole Paus døydde før sjølvbiografien var ferdigskriven.

Foto: Nina Djæff

BokMeldingar
Ronny Spaans

Eit sandkorn i maskineriet

Ole Paus skriv mest om slektsbakgrunn og mindre om artistkarrieren i sjølvbiografien sin, men det forklarar likevel mennesket Ole Paus.

Eit hus i Ål kommune vart teke av jordskred under ekstremvêret "Hans" i august i fjor.

Eit hus i Ål kommune vart teke av jordskred under ekstremvêret "Hans" i august i fjor.

Foto: Frederik Ringnes / NTB

Samfunn
Per Anders Todal

Husforsikring i hardt vêr

Kan klimaendringane føre til at også norske heimar blir umoglege å forsikre?

Folkerørsla for lokalsjukehusa demonstrerer mot helseføretakmodellen utanfor Stortinget i 2017.

Folkerørsla for lokalsjukehusa demonstrerer mot helseføretakmodellen utanfor Stortinget i 2017.

Foto: Håkon Mosvold Larsen / NTB

Ordskifte
PerVaglum

Vestre må avslutte konflikter og beklage

«Svært mange av de 300.000 som jobber i Helse-
vesenet, merker daglig følgene av Helseforetaks-
modellen som nå videreføres av Ap og Sp.»

Stemninga på valmøtet i Salem var ikkje sint, men fandenivaldsk og sjølvsikker.

Stemninga på valmøtet i Salem var ikkje sint, men fandenivaldsk og sjølvsikker.

Foto: Ida Lødemel Tvedt

Samfunn

Hjarte for huset

NEW YORK: Valnatta i New York kjendest som eit antiklimaks etter ei veke på reise i det som alt høyrdest ut som Trumps Amerika.

Ida Lødemel Tvedt
Stemninga på valmøtet i Salem var ikkje sint, men fandenivaldsk og sjølvsikker.

Stemninga på valmøtet i Salem var ikkje sint, men fandenivaldsk og sjølvsikker.

Foto: Ida Lødemel Tvedt

Samfunn

Hjarte for huset

NEW YORK: Valnatta i New York kjendest som eit antiklimaks etter ei veke på reise i det som alt høyrdest ut som Trumps Amerika.

Ida Lødemel Tvedt

les DAG OG TID.
Vil du òg prøve?

Her kan du prøve vekeavisa DAG OG TID gratis i tre veker.
Prøveperioden stoppar av seg sjølv.

Komplett

Papiravisa
Digital utgåve av papiravisa
Digitale artiklar
Digitalt arkiv
Lydavis

Digital

Digital utgåve av papiravisa
Digitale artiklar
Digitalt arkiv
Lydavis

Komplett

Papiravisa
Digital utgåve av papiravisa
Digitale artiklar
Digitalt arkiv
Lydavis

Digital

Digital utgåve av papiravisa
Digitale artiklar
Digitalt arkiv
Lydavis