Christiane Jordheim Larsen

christiane@dagogtid.no

Riksadvokat Jørn Maurud bad førre fredag om at Viggo Kristiansen vert frifunnen for drapa og overgrepa han, i lag med Jan Helge Andersen, vart domfelt for i 2001. Etter at saka er etterforska på nytt, er det klart at det ikkje finst prov som knyter Kristiansen til brotsverket. Tvert om byggjer prova opp under forklaringa hans, som er at han ikkje var i Baneheia då ugjerninga skjedde.

Forfattar og journalist Bjørn Olav Jahr har gjeve ut to bøker om Baneheia-saka, Drapene i Baneheia. To historier. En sannhet i 2017 og Prosessen mot Viggo Kristiansen i 2021. Han har vore overtydd om at Kristiansen er uskuldig.

– Korleis har det vore å jobbe motstraums med denne saka i fleire år?

– Motstanden eg møtte då bøkene kom ut, var kraftigare enn eg hadde venta. At det skulle vere så kontroversielt å sjå på prova på nytt og konkludere ut frå dei, overraska meg. Å tenkje sjølv var openbert ikkje god latin. Eg var overraska over kor sterk tiltru folk hadde til den dømmande makta. Det var ei heilag ku som ikkje skulle rørast. Sjølv syntest eg saka var enkel, fordi prova talte eit tydeleg språk. Det fanst ikkje prov, med unntak for Jan Helge Andersens forklaring, som var ufullstendig og full av hòl. Eg skreiv at her er det to historier og berre éi av dei er sann. Kva for ei av dei er mest plausibel? Min styrke er logikk og analyse, men fordi folk var så sterkt imot det eg skreiv, vart den faglege integriteten min trekt i tvil. Etter kvart vart ekkokammeret mitt større, med flinke folk som Hege Ulstein, Svein Tore Bergestuen og Frode Helmich Pedersen. Eg var bombastisk og sa at Kristiansen var uskuldig, med to strekar under svaret. Kanskje kunne eg vore meir tilbakehalden, men Kristiansen var i forvaring og såg ut til aldri å komme ut. Eg meiner det var bra at eg gjorde det eg gjorde.

– Kva synest du var det viktigaste i framstillinga til riksadvokaten?

– At han gjekk gjennom prova. Han var tydeleg på at mobilbeviset viste at Kristiansen var i bustaden sin. Eg oppfattar at han trur på Kristiansens forklaring, og det er første gong Kristiansen er trudd av påtalemakta. Det var sterkt. Riksadvokaten sa også at han på det sterkaste ville orsake. Finst det ein betre måte å be om orsaking på? Nei, orsakinga var krystallklar. Mange har snakka om at det har vore mørke dagar for rettsstaten, men denne dagen var ein lys dag for rettsstaten.

– Det er gjort mange feil i saka mot Viggo Kristiansen. Kva er dei grøvste feila, slik du ser det?

– Først at han vart arrestert og sikta i det heile teke, og at Andersen fekk ein redningsplanke ved å seie at han var eit slags offer. Rettssakene var forferdelege. Og så at gjenopptakingskommisjonen avslo å ta opp igjen saka i alle år, fram til tre av fem sa ja i fjor. Det har vore følgjefeil, fordi folk har stolt på politiet, domstolen og gjenopptakingskommisjonen, og ikkje har gjort eigne undersøkingar. Berre ei handfull har vore kritiske.

– Det dannar seg eit bilete av at representantar for rettsstaten gong på gong har svikta, medan jakta på sanninga og rettstryggleiken er driven fram av frivillige, i tillegg til av Kristiansen sjølv. Kvifor vart det slik?

– Det kan du seie. Noko av det grøvste var at då Kristiansen bad om å få oppnemnt advokat for å få saka teken opp igjen, sa gjenopptakingskommisjonen nei fordi saka var så enkel. Så nytta dei sjølv tre og eit halvt år på si eiga avgjerd. Kristiansen hadde 20 minutt telefontid i veka og stod utan tilgang til internett eller dokumenta i saka. På same tid jobba to bistandsadvokatar, to statsadvokatar og ein politiadvokat imot gjenopptakingskravet. Feigare lag får ein neppe. Heilt frivillige, som Halvard Sivertsen og Mikkel Tronsrud, har lagt ned tusenvis av timar i analysar. Utan dei frivillige kunne ikkje Kristiansen vorte frifunnen, og riksadvokaten trekte fram innsatsen deira. Det er eit tankekors.

– Baneheia-saka vil no verte granska. Kva spørsmål ønskjer du svar på?

– Grunnane til at motstanden i gjenopptakingskommisjonen har vore så stor. Det er også viktig å få fram kva som har skjedd i retts­medisinsk kommisjon, som mellom anna ikkje ville godkjenne ein dansk rapport som sa at det ikkje var grunnlag for å seie at det var to gjerningspersonar. Det var premissen i retten. Tvert om sa rapporten faktisk at det var meir truleg med fire personar enn med to.

–?Kva rolle har media spelt i denne saka?

– Media har med få unntak ikkje spelt noka rolle, men fungert som ein portvaktar som har beskytta makta framfor å utfordre henne.

– Kva kan vi lære av denne rettsskandalen?

– Vi må ikkje vere systemtru, og vi må ikkje ha berøringsangst. Ein må forstå at feil skjer, og at dei må rettast opp. Riksadvokaten har no vist vilje til å rette opp slike feil.