Eva Aalberg Undheim

eva@dagogtid.no

Det er 20 år sidan Kristeleg Folkeparti var oppe i tosifra valresultat. Åra sidan har partiet lege eit prosentpoeng eller to over sperregrensa. Når det no duppa under, gjer partiet sitt dårlegaste val sidan 1936, då det berre stilte liste i Hordaland og fekk 1,35 prosent. Åshild Mathisen meiner det er lite truleg at partiet kjem til å kome over sperregrensa igjen nokon gong.

Mathisen er tidlegare sjefredaktør for Vårt Land og var politisk rådgjevar for Knut Arild Hareide i Miljøverndepartementet i 2004–2005. Nyleg har ho skrive bok om makt og strid i Kristen-Noreg. For å ha nemnt det er Mathisen òg styremedlem i Dag og Tid.

– Kvifor trur du ikkje KrF kan klare å reise seg att, slik andre parti har klart før?

– Ein grunn er veljardemografi. Partiet rettar seg mot konservative kristne, som no sjølv omtalar seg som ein minoritet i den norske kyrkja. Partiet har òg opplevd stadig større strekk i laget utan å klare å gripe fatt i det og ha ein god ideologisk diskusjon. Og så har dei fleste på venstresida forsvunne ut i den dramatiske splittinga. Partiet er svekt, profilane med brei appell er vekke, og kompetansen er svekt. No vert det fire år i skuggen med tre stortingsrepresentantar. Korleis skal dei klare å markere seg då, når dei ikkje klarte det i regjering og med fleire statsrådar i valkampen? Dei har verken kultur for eller ressursar til å ta ein skikkeleg diskusjon.

– Partiet gjekk fram ein del i valkampen, så noko har dei kanskje gjort rett?

– Ein skal aldri undervurdere dugnadsånda til kristenfolket. Dei har mobilisert enormt. Men appellane har handla om at no held eit kristent parti på å ramle ut av Stortinget, og at folk må løfte blikket. Det har mobilisert mange, også fordi lojaliteten til KrF har vore enormt sterk. Men han forvitrar snart med generasjonsskiftet. Avsløringa i Aftenposten om pendlarbustaden bidrog nok både til å svekkje og til å mobilisere. Opplevinga av at hovudstadspressa var ute etter KrF-leiaren, kan ha mobilisert. Men kristenfolket hatar eigentleg grådigskap.

– Er du viss på at veljarskaren ville vore mykje større om partiet hadde gått mot venstre i 2018?

– Nei, men om ein skal sjå på høva, er det i alle fall utruleg mange fleire kristne enn dei som i dag røystar KrF. Men det hadde ikkje vore nokon lett veg til mål, det heller. Det som er interessant, er at konservative kristne og liberale kristne stod saman bak Hareides prosjekt om å gå saman mot Frp. Mot ekskluderande politikk og for solidaritet. Det var noko der som samla, og det var ein sjanse.

– Kunne ikkje nokre av dei mest konservative veljarane då gått til Partiet Dei Kristne?

– Eg trur ikkje det finst så mange blant kristenfolket som støttar opp om haldningane deira.

– Partiet Sentrum, som vart oppretta av fleire tidlegare fylkestoppar frå KrF etter at KrF gjekk mot høgre, får ikkje meir enn 0,3 prosent ved valet.

– Mange brukar det som prov på at det ikkje finst noko større potensial for KrF, men Partiet Sentrum nemner ikkje kristendom eller kristendemokratisk ideologi nokon stad. Det er ikkje eit KrF-prosjekt utmeisla på venstresida.

– KrF får stort sett røyster i Rogaland og Agder. Kan det ikkje vere at tida berre har gått frå eit kristeleg folkeparti uansett?

– Jau, men eg har trua på motkulturparti og rørsler som kan forme noko nytt inn i tida vår. Det må jo også Ap gjere. Dei har òg nedgang og eit prosjekt som oppstod ut frå heile andre føresetnader. Vi er mange kristne i dette landet, og tru og religion vert mykje diskutert, så kvifor skulle det ikkje vere mogleg for eit parti å ta eigarskap til feltet?

– Svenske Kristdemokraterna har gått mot høgre og hatt oppsving etter det. Kvifor fungerte det der, men ikkje her?

– Kristdemokraterna har valt eit svært tydeleg høgreprosjekt, der dei nettopp har spelt på kristen identitet som ei slags nasjonal forankring i møte med innvandring og fleirkulturelle samfunn. I tillegg har dei kvitta seg med kyrkjekaffikulturen og vorte tabloide og spissformulerte, tydeleg populistiske. Men også dei har vore nøydde til å kvitte seg med pietismen. Partileiar Ebba Busch har gått i prideparade. KrF kunne valt ein slik strategi, men også då måtte dei ha provosert dei konservative kristne. Mange av dei ville også ha mislikt nasjonalkristendomen.

– I kva for saker i norsk politikk er det vi kjem til å merke at KrF ikkje lenger har meir enn tre representantar på Stortinget?

– Eg er spent på nett det. Eg trur spørsmål om verdi og etikk, forholdet til kyrkja og kristne verdiar kan verte revitaliserte i andre parti. Nokon kjem til å fylle rommet etter KrF, men det vert nok ikkje berre eit parti.