Jesper Hommefoss Johnsen

jesper@dagogtid.no

Denne veka har det vore kvinnedag, og mange har vore ute for å demonstrere. I Noreg er ein glad i å tenkje at vi er blant dei mest likestilte landa i verda. Samstundes er det forskjellar i kvinner og menns syn på likestillingsutviklinga. I ei undersøking NRK har gjennomført, seier tre av fire menn at nordmenn er likestilte, medan berre to av fem kvinner seier det same.

Mari Teigen er kjønnsforskar og leiar for CORE – Senter for likestillingsforskning.

– Kor langt har likestillinga kome her til lands?

– I Noreg har vi hatt ei kraftig utvikling i retning likestilling sidan 1970-talet. Sysselsettinga blant kvinner har gått frå om lag halvparten til 80 prosent. Samstundes er deltakinga blant menn i omsorgs- og husarbeid gått opp. Tidsbruksundersøkinga syner at kvinner bruker meir tid på arbeidsmarknaden enn før, medan menn gjer meir heime. Samstundes er dei forskjellane som står igjen, mykje vanskelegare å gjere noko med, av di dei handlar om strukturelle barrierar og prioriteringar.

– Kva legg du i det?

– Fleire kvinner enn menn jobbar deltid. Det handlar mykje om at kvinner er sysselsette i yrke med små stillingsbrøkar, som til dømes i helse- og omsorgssektoren eller hotell- og servicebransjen.

– Og så har vi ein kjønnsdelt arbeidsmarknad?

– Før var det eit argument mot det norske systemet at vi hadde så stor kjønnsdeling på arbeidsmarknaden. Mykje av grunnen til det er at norske kvinner i stor grad kom ut på arbeidsmarknaden i ei tid der velferdsstaten var i vekst. Når sysselsettinga blant kvinner vart høgare, steig òg kjønnsdelinga.

– No er vi midt på treet i europeisk samanheng. Kva har skjedd?

– Det er to årsaker. For det første har kvinner i større grad byrja gå inn i mannsdominerte yrke og ikkje omvendt. Grunnen til det er at desse yrka ofte har betre løn og høgare status. Og i dag tar kvinner i større grad høgare utdanning. For det andre har situasjonen i andre land vorte verre. Det har med å gjere at når sysselsettinga stig, aukar kjønnsdelinga på arbeidsmarknaden. I land som Hellas og Spania har det vore tilfellet dei siste åra.

– Ein snakkar ofte om det såkalla glastaket, nemleg at kvinneandelen i toppjobbar er låg. Når fleire kvinner tek høgare utdanning, vil jo det endre seg av seg sjølv?

– Så lett er det ikkje. Til dømes er det stor forskjell på privat og offentleg sektor. Det offentlege har etter kvart fått ein høg kvinnedel i leiande stillingar. Det har vore færre kvinner med utdanning innan til dømes ingeniørfag, medan kvinneandelen har auka kraftig på økonomiutdanningane. Om ein ser på ambisjonsnivået, er det like høgt blant kvinner og menn med høgare utdanning. Éi forklaring er at kvinner ofte er gifte med ein med same utdanningsnivå eller høgare, medan menn ofte finn partnarar med lågare utdanning enn dei har sjølv. Kvinner er like motiverte for å gjere karriere, men i praksis er det ofte dei som må ta seg av omsorgsarbeidet.

– Men fleire og fleire menn tek til dømes foreldrepermisjon?

– Ja, men det er framleis forskjellar mellom menn når det gjelder både hus- og omsorgsarbeid i familien. Særleg blant menn med høg utdanning og høg kulturell kapital har deltakinga auka mykje, medan det er større forskjellar mellom kvinner og menn blant dei med høg økonomisk kapital og arbeidarklassebakgrunn.

– Viss du skal sjå likestilling ut ifrå eit mannleg perspektiv, kva er dei største utfordringane?

– Den positive sida ved likestillingsutviklinga er at kvinnerørsla har bidrege til meir kvinneleg fridom. Altså at det finst ein heil del forskjellige måtar å vere kvinne på. Det same er ikkje nødvendigvis tilfellet for menn. Når ei kvinne går inn i eit mannsdominert yrke, vert ho heia på. Sånn er det ikkje for gutane.

– Vi burde heie meir på gutane?

– Likestilling handlar om å auke fridomen til kvar enkelt av oss. Kjønnsrollene burde ikkje halde oss tilbake i å leve det livet vi vil leve.

– Kva rolle speler politikk i å endre haldningane?

– Velferdsstatlege ordningar endrar haldningane til likestilling i praksis. Barnehagereforma er det beste dømet på det. Kontantstøtta går meir og meir over til å verte ei ventestøtte, medan ein ventar på barnehageplass. Då folk ikkje hadde det barnehagetilbod, var det fleire som tenkte at det var betre for barna å vere heime.