Sofie May Rånes

sofie@dagogtid.no

Tysdag uttalte EU-kommissær Ylva Johansson at det er stor fare for terroråtak i EU på grunn av Gaza-krigen. Denne veka vart ein tysk turist drepen og to andre såra etter eit knivåtak i Paris.

– Er trusselbiletet endra også her i Noreg?

– Eg har registrert at PST ikkje har auka det generelle trusselnivået, men tenesta er bekymra for truslar mot jødiske og israelske mål. Dette tyder vel på at i Noreg er det få kjende aktørar med intensjon og kapasitet til å utføre terroraksjonar som ein respons på krigen i Gaza.

– Kven er det som potensielt kan utføre terror i Noreg?

– Dei mest sannsynlege gjerningspersonane bak framtidige terroraksjonar med palestinakonflikten som fanesak vil vere dei globalt orienterte jihadistane. Desse vil antakeleg berre ha ei laus eller inga direkte organisatorisk tilknyting til Den islamske staten eller Al Qaida, men vere tilknytt eit lokalt radikalt islamistisk miljø og få inspirasjon derifrå. Det er heller ikkje heilt usannsynleg at personar med ei forhistorie som framandkrigar og som tidlegare har fått opplæring og trening i konfliktområde utanfor Europa, kan bli sentrale i nye terrornettverk og -celler der palestinasaka er ein hovudmotivasjonsfaktor. Det er ingen direkte samanheng mellom massemobilisering for kampsaker som palestinakonflikten og politisk terrorisme. Ofte er det slik at politiske terroristar organiserer åtak når massemobiliseringa er på veg ned.

– Har du døme på at det har skjedd tidlegare?

– Me såg det i Muhammed-karikaturstriden i 2006. Først når masseprotestane døydde ut, kom jihadistane på banen og gjorde karikaturteikningane og hån mot profeten til ei av sine fremste kampsaker.

– Kva tid var palestinske terroristgrupper sist aktive i Europa?

– Det er fleire tiår sidan dei var aktive og utgjorde ein betydeleg terrorfare. Hamas, Palestinsk islamsk jihad og Hizbollah er svært aktive og slagkraftige i Midtausten, fortrinnsvis i Palestina og Libanon, men har omtrent ikkje vore involverte i internasjonale terroraksjonar i Europa. Det er liten grunn til å anta at dei vil endre operasjonsmønsteret sitt no på kort sikt. Det er mogleg, men ikkje særleg sannsynleg, at (nye) venstreradikale grupperingar kan kome på banen og gjennomføre valdsaksjonar med Palestina som motivasjonsfaktor.

– Kan Gaza-krigen utløyse fleire terroråtak frå høgreekstreme?

– Eg har lita tru på at høgreekstreme grupper vil gjere palestinasaka til si hjartesak på same måte som islamistane har gjort det. Men mediemerksemda rundt denne konflikten er noko som sikkert også kan gjere høgreekstremistar meir aktive.

– EU-kommissæren sa at Gaza-krigen har ført til ei aukande polarisering i samfunnet, og at dette aukar terrorfaren. Meiner du at me ser ei polarisering også i Noreg?

– Det er mange teikn på auka polarisering, kanskje først og fremst i det offentlege ordskiftet og i sosiale medium, der temperaturen ofte er høg og tonen svært fordømmande. Bilete av sivile offer, særskilt barn og unge, vekkjer sterke kjensler, og det blir sett fram krav om å ta tydeleg standpunkt og velje riktig side. Påstandar om vestleg dobbeltmoral, rasisme og usynleggjering av offera er eit gjennomgangstema. Det kjem også til uttrykk i mobiliseringa av store massedemonstrasjonar av både Israel- og Palestina-sympatisørar, der dei sistnemnde er i klart fleirtal.

– Kva kan terroråtak til støtte for Gaza ha å seie for framtidige fredsløysingar og/eller ein anerkjend palestinsk stat?

– Fredsforhandlingar blir ofte påverka av valdsaksjonar mot ein eller fleire av partane. Akkurat no ser det svært mørkt ut når det gjeld høve for reelle fredssamtalar utover reine våpenkvile- og fange-/gisselutvekslingsavtalar. Men på lengre sikt får ein håpe at fredssamtalar kan bli ein realitet. Når slike samtalar er på gang, vil dei ytterleggåande fraksjonane på kvar side ofte setje i gang provokasjonar for å øydeleggje klimaet for fredsforhandlingar. Hamas brukte dette svært aktivt på 1990-talet, då Oslo-prosessen pågjekk.

– Kva kan konsekvensane av Gaza-krigen vere for samfunnet, på kort og lengre sikt, på andre område enn terror?

– Det er eit svært omfattande spørsmål. Ei av bekymringane no er at renommeet til den vestlege verda står på spel i «det globale sør», og at den liberale verdsordenen, tufta på folkeretten, taper terreng. I kjølvatnet av Ukraina-krigen står Vesten i aukande grad overfor ein allianse av autoritære regime, frå Russland og Iran til Kina og Nord-Korea. Gazakrigen gjer det enklare for autoritære leiarar å spele ut palestinakortet for å svekkje oppslutninga om ein liberal verdsorden.