Poesi i utveljingsleirar
«Post mortem-reiser» har på nytt vorte eit trist kjenneteikn på ukrainsk gravferdskultur.
Russland sender innbyggjarane i okkuperte byar til utveljingsleirar, der fiendar og vener av okkupanten vert skilde ut. For venene ventar deportasjon til ein fjern, grisgrendt russisk region. Fiendane er ikkje like heldige, især ikkje desse, dei siste ukrainske forsvararane av stålverket Azovstal i Mariupol.
Foto: Russisk forsvarsministerium / AP / NTB
Den lengste og mest kjende «etter døden-reisa» i historia skjedde, om eg så må seie, med den ukrainske nasjonalpoeten Taras Sjevtsjenko. Han døydde i St. Petersburg, etter å ha kome attende dit etter sona 16 år som soldat i tsarens hær i den kasakhstanske ørkenen. Han vart først gravlagd i St. Petersburg, men etter 58 dagar vart liket av poeten grave opp att og, i samsvar med hans eige ønske, frakta på hesteryggen til Kyiv. Der stod blykista med poeten to netter i kyrkja i Kyiv før ho vart lasta om bord i ein båt som tok henne til Kanev, ein by ved breidda av elva Dnepr. På eit høgdedrag der vart poeten endeleg lagd til kvile.
Leivningane etter poeten Vasyl Stus frå Donetsk, som døydde i ein fangeleir alt under Gorbatsjov i 1985, vart transportert heim frå Ural til Ukraina med fly i 1989. Det er bra at han vart gravlagd om att på Baikove-gravplassen i Kyiv, og ikkje i Donetsk, der han var fødd. Elles ville grava hans allereie vore øydelagd av dei russiske spesialstyrkane eller militæret, slik basrelieffet til minne om han på veggen på universitetet i Donetsk vart det. Relieffet vart rasert av separatistar i 2014.
Nasjonens karakter vert halden levande av sjelene til døde forfattarar og poetar. Byrgskapen og krafta til skottane kviler på sjela til Robert Burns. Ukrainarane finn stadig støtte i sjelene til Taras Sjevtsjenko og Vasyl Stus. Den første var eit offer for Det russiske imperiet, den andre eit offer for Sovjetunionen. Begge fekk korte liv, begge vart straffa for den frie tanken og poesien sin, og begge døydde i eit framandt land. No vil dette framande landet strekkje seg ut til dei siste kvileplassane deira.
I dei siste seks månadene har hundrevis av bussar vore på sørgjeferder frå frontlina til heimane til falne soldatar over heile Ukraina. Dei fraktar kroppane heim. Død eller levande, soldaten må heim.
For nokre dagar sidan vart det halde kyrkjeleg gravferdshøgtid i Kyiv for eigaren av det største selskapet som driv handel med korn i Ukraina, «Nibulon». Det var Oleksij Vadatursky og kona Raisa, som vart drepne av ein russisk rakett. Dei to lika vart sende frå Mykolaiv for det siste farvel, og etter messa vart dei frakta attende til heimstaden sin, til Mykolaiv, i den sørlege delen av Ukraina, om lag 500 kilometer frå hovudstaden.
Begge årsakene til at eit myrda par laut reise 1000 kilometer for ein kyrkjeseremoni, er knytte til krigen. Mykolaiv vert bombardert fleire gonger kvar dag, og russisk artilleri ville nok ikkje late familiane til dei døde seie farvel til dei i fred og ro. Den lange ferda til Vadatursky og kona gjorde det òg mogleg for venene deira i Kyiv og representantar for styresmaktene å ta avskil med dei. Den avlidne forretningsmannen var trass alt ein framståande medlem av den ukrainske eliten.
Digital tilgang – heilt utan binding
Prøv ein månad for kr 49.
Deretter kr 199 per månad. Stopp når du vil.
