Andreas Hompland

hompland@online.no

Dei gode hjelpeskrivarane mine kjenner seg av og til misbrukte, feilsiterte og sensurerte. Eg forklarer så godt eg kan at sensur er noko anna enn redigering: Om det skal bli ein tekst, må Spaltisten sy saman ulike bitar og røyster. I tillegg har Bladstyraren eit ord med i laget, for når det kjem til stykket, er han ansvarleg.

Hjelpeskrivarane skjøner at det må vera slik, men dei liker det ikkje. Når VG juksar med kva som skjer og blir sagt på bar, kan dei koma til å mistru meg. Ikkje fekk dei vera med på julebord heller.

Dei har eit poeng der, så eg vifta med verbale palmegreiner og samla dei til eit påskemåltid. Med lam og vin, sjølvsagt. Me var berre tre til bords, så eg tenke det kunne bli ein god kommunion.

OFFERLAMMET smakte godt, og me drakk meir vin enn vatn, så praten flaut rimeleg greitt. Men Vertinna irriterte seg over at Byråsjefen heile tida tala henne til rette. Derfor fekk ho ubendig lyst til å setta han på plass, så ho spurde om han kunne regelen for når det er påske.

Han tok den nedlatande tonen og svarte at det høyrer til barnelærdomen: Første påskedag fell på første søndag etter første fullmåne etter vårjamdøger. Då spurde Vertinna: «Korleis kan det då ha seg at første påskedag i år er 21. april og ikkje 24. mars, slik det skulle ha vore etter regelen, for det var vårjamdøger 20. mars, fullmåne 21. mars, og første søndag etter det var 24. mars?»

Byråsjefen slo opp i Almanakk for Noreg, som han alltid ber med seg. Der gjekk det fram at vårjamdøgeret 2019 var 20. mars klokka 22.58, og at det var fullmåne 21. mars klokka 02.43. Det meinte han var så små marginar at ein ikkje kan tenka lokal normaltid, men må ta omsyn til globale datogrenser. På sitt besserwisserske vis la han til: «For du trur vel ikkje at Gud og astronomien er særnorske oppfinningar?»

Då var tida inne for Vertinna, for dette hadde ho lese seg opp på, og slik var utgreiinga hennar:

JESUS DØYDDE under den jødiske påskefesten pesach til minne om utferda frå Egypt, og ho har ein fast dato. Somme kristne grupper gjorde som jødane, men dei fleste meinte at oppstoda måtte feirast på ein søndag. Etter mykje strid blei dette fastlagt på kyrkjemøtet i Nikea i 325, og slik er den kanoniske definisjonen – for dette var før Ivar Aasens tid: «Påsken er den søndagen som følger den fjortende dagen til den månen som oppnår denne alderen på den 21. mars eller umiddelbart deretter.»

Dette var ganske komplisert i praksis, for når påskefullmånen skulle fastsettast, måtte ein halda styr på den julianske kalenderen, astronomisk vårjamdøger, synodisk og ekklesiastisk måne.

Det blei litt klarare då Paven innførte syklisk fullmåne i 1583. Derfor kjem påske på andre tider i ortodokse land med julianske kalender. Ettersom Danmark-Noreg lenge praktiserte ei overgangsordning, feira me i 1774 påske ei veke før granneland med gregoriansk kalender.

Vertinna kunne også opplysa om at Carl Friedrich Gauss ikkje berre teikna kurver, men at han i 1816 også laga ein meir eksakt metode for å plassera påsken: Berichtigung zu dem Aufsatze: Berechnung des Osterfestes. I våre dagar held ein seg til formelen som den britiske astronomen Harold Spencer Jones utarbeidde i 1922, for han er utan unntak og passar i dataprogram.

MÅLBUNDEN OG MOTVILJUG måtte Byråsjefen ta Vertinnas utgreiing til vitande. Men han kunne ikkje dy seg, så han heldt ei førelesing om at i grunnen var påskedatoen ei lita fillesak på kyrkjemøtet i Nikea, som nå heiter Iznik og ligg i provinsen Bursa i Tyrkia.

Då Konstantin den store (272–337) hadde gjort kristendommen til statsreligion, kalla han inn dei 1800 biskopane i kristne kyrkjer i Romarriket. 300 møtte i full mundur og heldt det gåande i to månader. Slaget stod om sjølve guddommen, for Keisaren ville ha slutt på striden mellom biskop Alexander av Alexandria og den libyskfødde teologen Arius som blei skulda for blasfemi. Gnostikaren Arius gjekk med på at Kristus var det høgaste og mest perfekte vesenet Gud hadde skapt, men nekta for at han var guddommeleg.

Arianismen tapte, Arius blei fordømd, og skriftene hans blei brende. Kyrkjemøtet vedtok at guddommen er éin frå æve til æve, men samstundes ei trieining av Gud, Kristus og Den heilage ande, som kom med på kjøpet. Denne mystikken er framleis den samlande kristne truvedkjenninga.

På fagleg heimebane la Byråsjefen til at det også kom ei forvaltningsreform ut av kyrkjemøtet i Nikea: Hovudseta for biskopane i riket skulle vera Roma, Alexandria, Antiokia og Jerusalem.

SJØLV OM VERTINNA hadde rett i påskedato-opprøret, var Byråsjefen godt nøgd, for han fekk likevel briljera med kunnskap. Og som om det ikkje var nok, kunne han også setta Spaltisten på plass:

I førre episode av Side­blikk trudde Spaltisten at «Framskrittet kommer til å fortsette» var ei satirisk revyvise om Arbeidarpartiet. Det stemmer ikkje. The Monn-Keys spela inn teksten på plate til valet i 1961 – med «De unge slekter» av Kåre Holt på B-sida. Gudfaren Egil Monn-Iversen stod partikontoret nær, og for det blei han rikt lønt med posisjonar som han var vel kvalifisert for.

God påske med operasjon løvsprett.

Andreas Hompland er
sosiolog og skribent.