Per Anders Todal

peranders@dagogtid.no

Når råda om bruk av munnbind mot covid-19 sprikjer så mykje mellom ulike land, heng det saman med smittesituasjonen, meiner Nina Kristine Sorknes, som er seniorrådgjevar ved Avdeling for smittevern og beredskap i Folkehelseinstituttet.

– Her må ein sjå på smittespreiinga i kvart land. I mange land er det mykje større spreiing enn i Noreg. Også dei norske råda kan bli endra om smittesituasjonen endrar seg.

– Ei rekkje land tilrår eller pålegg folk å bruke munnbind når dei er ute i samfunnet. Er styresmaktene i dei landa irrasjonelle?

– Nei, det kan eg ikkje seie. Dei har gjort sine vurderingar basert på smittesituasjonen.

– Tyskland har påbode bruk av munnbind, sjølv om spreiinga av sjukdomen er ganske moderat i landet?

– Påbodet i Tyskland gjeld der det er mange menneske samla og det ikkje er mogleg å halde avstand, til dømes når ein reiser med offentleg transport. Om folk bruker munnbinda korrekt og ikkje har dei på for lenge, kan det vere ein fornuftig strategi.

– Strategien er ulik den norske?

– Vi har denne diskusjonen også i Noreg. Om smittespreiinga aukar, kan det vere at vi må tilrå det same som i Tyskland.

– Den 30. januar i år var overlege Preben Aavitsland heilt klar på at FHI aldri kom til å tilrå munnbind. De er ikkje så kategoriske i dag?

–?Råda vi gjev i dag, er ikkje særleg endra frå det han sa da. Vi vurderer situasjonen kontinuerleg, og om smittepresset aukar, kan vi måtte vurdere dette på nytt.

– Men det er ei endring. Aavitsland var sikker på at FHI aldri kom til å tilrå bruk av munnbind, no opnar de for at det kan skje.

– Sidan da har vi fått meir kunnskap om viruset, og det har kome eit større smittetrykk. Fleire andre land har innført påbod om munnbind. Til no har vi vore heldige i Noreg og har ikkje behøvd å vurdere det. Men ein kan ikkje vere heilt kategorisk i slike råd.  

– Den 5. april i år endra de råda for å markere enda klarare at de ikkje tilrådde folk å bruke munnbind. No er den innskjerpinga fjerna frå råda til FHI att. Kvifor det?

– Setninga er ikkje fjerna, men ordlyden i råda er endra. Desse råda er dynamiske og kan bli endra ut frå smittesituasjonen lokalt, regionalt eller nasjonalt.

– Ein grunn til at FHI ikkje har tilrådd generell bruk av munnbind, var å sikre at det var nok medisinske munnbind tilgjengelege for helsepersonell. Kor viktig har dette argumentet vore for råda de har gjeve?

– Vi har prøvd å halde desse tinga frå kvarandre. Men om vi hadde tilrådd alle å bruke godkjende medisinske munnbind, ville det ha ført til ein dramatisk mangel på slike munnbind.

– Men om det fanst uavgrensa mengder medisinske munnbind i handelen, kunne de da ha tilrådd folk å bruke dei til dagleg?

–?Det blir eit hypotetisk spørsmål som eg ikkje kan svare på. Slike godkjende munnbind er global mangelvare.

–?Når FHI ikkje har tilrådd bruk av munnbind ute i samfunnet, har de peika på at det ikkje er evidens for at det hjelper mot smitte. FHI seier òg at munnbind kan auke smittefaren fordi det gjev falsk tryggleik. Men finst det evidens for den påstanden?

– Det meste av kunnskapen vi har, handlar om bruk av munnbind i helsevesenet. Det er få studiar som har sett på effekten av munnbind i befolkninga.

–?Så når de seier at munnbind kan auke smittefaren fordi det gjev falsk tryggleik, er det ikkje vitskapleg fundert?

– Det finst fleire studiar som viser at feil bruk av ansiktsmasker er vanleg. Og korrekt bruk er ein viktig faktor for å oppnå effekt av munnbind.

– Sjølv om verneeffekten av munnbind for friske personar er usikker, er det sannsynleg at det hindrar ein person med covid i å smitte andre. Kunne ikkje dette vore meir vektlagt i råda frå FHI?

– Det er ein del av vurderinga vår. Smitte kan kome frå personar som ikkje har symptom, utfordringa er at vi ikkje veit kven dei er. Så lenge spreiinga av smitten er så avgrensa som no, vil munnbind neppe vere eit effektivt tiltak. Men vi får sjå korleis smittesituasjonen utviklar seg. Eg vil ikkje seie kategorisk at vi aldri kjem til å tilrå munnbind. Men det å halde avstand til andre er det absolutt viktigaste tiltaket, uavhengig av spørsmålet om andletsmasker, seier Nina Kristine Sorknes.