JavaScript is disabled in your web browser or browser is too old to support JavaScript. Today almost all web pages contain JavaScript, a scripting programming language that runs on visitor's web browser. It makes web pages functional for specific purposes and if disabled for some reason, the content or the functionality of the web page can be limited or unavailable.

Takk for at du vil dele artikkelen

Den du deler artikkelen med, kan lese og eventuelt lytte til heile artikkelen.
Det gjer vi for at fleire skal oppdage DAG OG TID.

Namnet ditt vert synleg for alle du deler artikkelen med.

Samfunn

Onkel Ian hadde rett

Etter ein Pyrrhos-siger for talefridom går eg attende til kontoret.

Kvar veke les vi inn utvalde artiklar, som abonnentane våre kan lytte til.
Lytt til artikkelen
Charles Murray då han heldt tale i The Madison Club. Han har skrive ei bok om rase og skilnader i intelligens som har vekt debatt.

Charles Murray då han heldt tale i The Madison Club. Han har skrive ei bok om rase og skilnader i intelligens som har vekt debatt.

Foto: Michael P. King / NTB scanpix

Charles Murray då han heldt tale i The Madison Club. Han har skrive ei bok om rase og skilnader i intelligens som har vekt debatt.

Charles Murray då han heldt tale i The Madison Club. Han har skrive ei bok om rase og skilnader i intelligens som har vekt debatt.

Foto: Michael P. King / NTB scanpix

7538
20180608
7538
20180608

Farbror Ian likte å spørje den yngre bror sin, den salige far min, om når bortskjemde Niall skulle forlate universitetet og få seg ein skikkeleg jobb. Det som låg under, var at ved å bli akademikar hadde eg i grunnen mislukkast i å bli vaksen. Stundom trur eg onkel Ian hadde rett.

Noko av det som var tiltrekkjande for meg ved universitetslivet, var nett det at akademisk arbeid ikkje likna på verkeleg arbeid. Ved Oxford hadde rettleiarane mine store kontor med trepanel på veggane med tårnhøge bokhyller og sprosseverk i vindauga. Dei gjekk ikkje i dress, men i gamle tweedjakker med skinnlappar på olbogane.

I om lag halve året laut universitetslærarane finne seg i at studentar banka på døra deira med samanraska essay som skulle diskuterast. Men i feriane var dei frie til å gjere det dei ønskte, så lenge dei frå tid til annan gav ut bøker. Eg bestemde meg for å slutte meg til desse lukkelege nerdane.

I desse fjerne 1980-åra kom akademiske historikarar i mange ulike valørar. Det var illsinte marxistar. Det var briljante liberalarar. Det var polemiske radikalarar. Og det var bitre toryar. Dette var ein del av gleda ved Oxbridge-røynsla. I haustsemesteret pugga du om det framveksande borgarskapet og den fallande lågadelen. I andre semesteret vart du send til ein konservativ rettleiar, og lærte at dette var det reine vrøvl.

Alt i alt fann eg ut at det var morosamast med dei konservative lærarane. Vi Oxford-thatcheristar var ein minoritet, det er sikkert og visst, men vi hadde våre mentorar, og dei egga oss. Eit høgdepunkt i tida mi ved Oxford var då eg vart vald inn i The Canning Club, ei konservativ diskusjonsgruppe driven av studentar, men med mellomalderhistorikaren Jeremy Catto som møteleiar.

Eg spolar raskt 30 år fram og finn meg sjølv ved Stanford. Livet som akademikar har ikkje vore akkurat som eg hadde førestilt meg, men ikkje langt ifrå. Bøker? 15, sist eg talde. Sjuskete jakker? Ein heil garderobe full. Ein grad av fridom som er ukjend i alle andre yrke? Ingen tvil.

Men det er éin stor forskjell som har smoge seg innpå meg nesten umerkande. I dag finst det knapt ein einaste konservativ blant akademiske historikarar. På amerikanske historiefakultet, ifølgje ein studie frå 2016 av 40 leiande institusjonar, er registrerte demokratar i fleirtal i høve til republikanarar i forholdet 33,5:1. Samanlikn dette med forholdstala for juss (8,6:1) og økonomifag (4,5:1). Forholdstala vert høgare om du utelèt eldre tilsette, så trenden går i tydeleg progressiv lei.

Dette gjer det lettare å forstå at kort tid etter at eg byrja å arbeide ved Stanfords Hoover Institution, vart eg oppsøkt av den eine studenten etter den andre. Nokre var sjølverklærte konservative, andre registrerte republikanarar, men dei fleste var libertarianarar, klassiske liberale eller usikre. Den felles klagesongen deira var at campus var dominert av progressive, og at det endåtil var vanskeleg å få konservative talarar utanfrå. Målet for dei alle var intellektuelt mangfald.

Eg kom i hug Jeremy Catto og oppmuntra dei. Eg gjorde framlegg om å starte ein serie møte med innleiarar utanfrå om temaet talefridom. Eg gjekk mot dei som meinte at berre konservative skulle inviterast. Ettersom rektor og dekanus òg ønskte å fremje talefridom ved Stanford, sameinte vi kreftene. Vi ville ha ein brei basis for initiativet, så vi drog inn ein kollega som var demokrat, Mike McFaul, og involverte alle studentpublikasjonane, frå så vel venstre- som høgresida. Vi organiserte fem slike Cardinal Conversations, som tok opp emne frå teknologi og politikk til populisme og ulikskap.

Det var (som eg hadde venta) motstand heilt frå starten. At vi inviterte Charles Murray, vekte særleg sterkt raseri på venstresida. Heilt sidan offentleggjeringa i 1994 av Murrays bok The Bell Curve (i samarbeid med Richard Herrnstein), har det vore strid om den (korte) diskusjonen deira om rase som ein faktor for ulikskapar i IQ, og påstanden deira om at sosioøkonomisk suksess heng saman med genetikk og ikkje berre miljøpåverknad. Omfanget av diskusjonen verket til Murray har skapt, burde vere eit argument for at boka er viktig, utan omsyn til om ein er einig med han eller ikkje.

Campus-venstre var av ei anna meining. Åtte studentgrupper gjekk saman om å skrive til rektor, med krav om at invitasjonen til Murray vart trekt attende. «Murrays arbeid er ikkje eit akademisk tiltak», skreiv dei. «Det er eit grunnlag for kvitt overherredømme.» Då arrangementet likevel vart gjennomført, organiserte dei ein larmande protest.

Dette var om lag som venta – sjølv om eg vart overraska over å høyre studentar messe: «F*** Steve Bannon/ F*** the western canon.» Det eg ikkje hadde venta, var at protestleiarane ville freiste å ta over styringskomiteen av studentar som vi hadde skipa.

Eg møtte representantar for dei ulike krenkte studentgruppene. Eg høyrde dei hevde at eg «gjorde talefridomen til eit våpen». Og eg vart overtydd om at antipatien deira andsynes Murray ikkje var grunna på lesing av boka hans.

Eg hadde ingen innvendingar mot at synspunkta til desse gruppene vart lagde fram, men byrja frykte at dei var ute etter effektive middel til å stogge framtidige arrangement. Den eksisterande komiteen var ikkje urepresentativ: berre halvparten av medlemane var kvite og halvparten var kvinner. I motsetnad til dette såg det ut til at gruppene som var representerte ved «koalisjonen av bekymra studentar», utgjorde ein heller liten del av heile studentmassen. Då eg fekk høyre at leiaren deira hadde kalla inn til krisemøte for å endre strukturen til komiteen, mobiliserte eg republikanarane på fakultetet.

No har e-post vi utveksla, blitt offentleggjord. Eg er fordømd for umåtehalden språkbruk. Greitt nok. Straks det synte seg at desse e-breva uaktsamt var komne uvedkomande i hende, trekte eg meg ut av Cardinal Conversations.

Når eg les e-posten om att no, blir eg slått av den barnlege, muntre tonen. «Ein glimrande siger», skreiv eg morgonen etter Murray-hendinga. «No går vi over til den meir subtile leiken der vi knuser dei på det som gjeld komiteen. Fridomsprisen er evig vaktsemd.» Så la eg til: «Det kan òg vere vel verdt å undersøke litt kring Mr O» – det vil seie leiaren for protestane.

Ikkje noko av dette skjedde. Møta i studentkomiteen vart utsette gong på gong. Ingen gjorde noko gravearbeid på Mr O. Vårsemesteret kom. Det einaste resultatet av e-posten var at eg trekte meg attende.

Av alt dette dreg eg to konklusjonar. Først: Kaoset kunne vore unngått om dei konservative ved universiteta ikkje hadde kjent seg så kringsette. Det går ein debatt om talefridomen er blitt innskrenka ved amerikanske universitet dei seinare åra. Eg er ikkje i tvil om at det er slik. Studentar som står mellom dei to ytterfløyene, er redde for at ei tilfeldig utsegn vil bli oppfatta som «krenkande» eller «sårande», og at sosiale medium vert sleppte lause for å vanære dei. Konservative studentar lyt teie, eller slåst ein kulturkrig der dei er i håplaust mindretal.

Den andre leksa eg har lært, er at farbror Ian hadde rett: Eg må verkeleg bli vaksen. Studentpolitikk bør overlatast til studentar. Så eg tek tweedjakka på og trekkjer meg attende til studerkammeret eg er så glad i. Det er på tide å skrive ei ny bok.

Einerett: The Sunday Times /
Dag og Tid

Omsett av Lasse H. Takle

Niall Ferguson og Paul Krugman skriv denne spalta annakvar veke.

Digital tilgang til DAG OG TID – heilt utan binding

Prøv ein månad for kr 49.
Deretter kr 199 per månad. Stopp når du vil.


Eller kjøp eit anna abonnement

Farbror Ian likte å spørje den yngre bror sin, den salige far min, om når bortskjemde Niall skulle forlate universitetet og få seg ein skikkeleg jobb. Det som låg under, var at ved å bli akademikar hadde eg i grunnen mislukkast i å bli vaksen. Stundom trur eg onkel Ian hadde rett.

Noko av det som var tiltrekkjande for meg ved universitetslivet, var nett det at akademisk arbeid ikkje likna på verkeleg arbeid. Ved Oxford hadde rettleiarane mine store kontor med trepanel på veggane med tårnhøge bokhyller og sprosseverk i vindauga. Dei gjekk ikkje i dress, men i gamle tweedjakker med skinnlappar på olbogane.

I om lag halve året laut universitetslærarane finne seg i at studentar banka på døra deira med samanraska essay som skulle diskuterast. Men i feriane var dei frie til å gjere det dei ønskte, så lenge dei frå tid til annan gav ut bøker. Eg bestemde meg for å slutte meg til desse lukkelege nerdane.

I desse fjerne 1980-åra kom akademiske historikarar i mange ulike valørar. Det var illsinte marxistar. Det var briljante liberalarar. Det var polemiske radikalarar. Og det var bitre toryar. Dette var ein del av gleda ved Oxbridge-røynsla. I haustsemesteret pugga du om det framveksande borgarskapet og den fallande lågadelen. I andre semesteret vart du send til ein konservativ rettleiar, og lærte at dette var det reine vrøvl.

Alt i alt fann eg ut at det var morosamast med dei konservative lærarane. Vi Oxford-thatcheristar var ein minoritet, det er sikkert og visst, men vi hadde våre mentorar, og dei egga oss. Eit høgdepunkt i tida mi ved Oxford var då eg vart vald inn i The Canning Club, ei konservativ diskusjonsgruppe driven av studentar, men med mellomalderhistorikaren Jeremy Catto som møteleiar.

Eg spolar raskt 30 år fram og finn meg sjølv ved Stanford. Livet som akademikar har ikkje vore akkurat som eg hadde førestilt meg, men ikkje langt ifrå. Bøker? 15, sist eg talde. Sjuskete jakker? Ein heil garderobe full. Ein grad av fridom som er ukjend i alle andre yrke? Ingen tvil.

Men det er éin stor forskjell som har smoge seg innpå meg nesten umerkande. I dag finst det knapt ein einaste konservativ blant akademiske historikarar. På amerikanske historiefakultet, ifølgje ein studie frå 2016 av 40 leiande institusjonar, er registrerte demokratar i fleirtal i høve til republikanarar i forholdet 33,5:1. Samanlikn dette med forholdstala for juss (8,6:1) og økonomifag (4,5:1). Forholdstala vert høgare om du utelèt eldre tilsette, så trenden går i tydeleg progressiv lei.

Dette gjer det lettare å forstå at kort tid etter at eg byrja å arbeide ved Stanfords Hoover Institution, vart eg oppsøkt av den eine studenten etter den andre. Nokre var sjølverklærte konservative, andre registrerte republikanarar, men dei fleste var libertarianarar, klassiske liberale eller usikre. Den felles klagesongen deira var at campus var dominert av progressive, og at det endåtil var vanskeleg å få konservative talarar utanfrå. Målet for dei alle var intellektuelt mangfald.

Eg kom i hug Jeremy Catto og oppmuntra dei. Eg gjorde framlegg om å starte ein serie møte med innleiarar utanfrå om temaet talefridom. Eg gjekk mot dei som meinte at berre konservative skulle inviterast. Ettersom rektor og dekanus òg ønskte å fremje talefridom ved Stanford, sameinte vi kreftene. Vi ville ha ein brei basis for initiativet, så vi drog inn ein kollega som var demokrat, Mike McFaul, og involverte alle studentpublikasjonane, frå så vel venstre- som høgresida. Vi organiserte fem slike Cardinal Conversations, som tok opp emne frå teknologi og politikk til populisme og ulikskap.

Det var (som eg hadde venta) motstand heilt frå starten. At vi inviterte Charles Murray, vekte særleg sterkt raseri på venstresida. Heilt sidan offentleggjeringa i 1994 av Murrays bok The Bell Curve (i samarbeid med Richard Herrnstein), har det vore strid om den (korte) diskusjonen deira om rase som ein faktor for ulikskapar i IQ, og påstanden deira om at sosioøkonomisk suksess heng saman med genetikk og ikkje berre miljøpåverknad. Omfanget av diskusjonen verket til Murray har skapt, burde vere eit argument for at boka er viktig, utan omsyn til om ein er einig med han eller ikkje.

Campus-venstre var av ei anna meining. Åtte studentgrupper gjekk saman om å skrive til rektor, med krav om at invitasjonen til Murray vart trekt attende. «Murrays arbeid er ikkje eit akademisk tiltak», skreiv dei. «Det er eit grunnlag for kvitt overherredømme.» Då arrangementet likevel vart gjennomført, organiserte dei ein larmande protest.

Dette var om lag som venta – sjølv om eg vart overraska over å høyre studentar messe: «F*** Steve Bannon/ F*** the western canon.» Det eg ikkje hadde venta, var at protestleiarane ville freiste å ta over styringskomiteen av studentar som vi hadde skipa.

Eg møtte representantar for dei ulike krenkte studentgruppene. Eg høyrde dei hevde at eg «gjorde talefridomen til eit våpen». Og eg vart overtydd om at antipatien deira andsynes Murray ikkje var grunna på lesing av boka hans.

Eg hadde ingen innvendingar mot at synspunkta til desse gruppene vart lagde fram, men byrja frykte at dei var ute etter effektive middel til å stogge framtidige arrangement. Den eksisterande komiteen var ikkje urepresentativ: berre halvparten av medlemane var kvite og halvparten var kvinner. I motsetnad til dette såg det ut til at gruppene som var representerte ved «koalisjonen av bekymra studentar», utgjorde ein heller liten del av heile studentmassen. Då eg fekk høyre at leiaren deira hadde kalla inn til krisemøte for å endre strukturen til komiteen, mobiliserte eg republikanarane på fakultetet.

No har e-post vi utveksla, blitt offentleggjord. Eg er fordømd for umåtehalden språkbruk. Greitt nok. Straks det synte seg at desse e-breva uaktsamt var komne uvedkomande i hende, trekte eg meg ut av Cardinal Conversations.

Når eg les e-posten om att no, blir eg slått av den barnlege, muntre tonen. «Ein glimrande siger», skreiv eg morgonen etter Murray-hendinga. «No går vi over til den meir subtile leiken der vi knuser dei på det som gjeld komiteen. Fridomsprisen er evig vaktsemd.» Så la eg til: «Det kan òg vere vel verdt å undersøke litt kring Mr O» – det vil seie leiaren for protestane.

Ikkje noko av dette skjedde. Møta i studentkomiteen vart utsette gong på gong. Ingen gjorde noko gravearbeid på Mr O. Vårsemesteret kom. Det einaste resultatet av e-posten var at eg trekte meg attende.

Av alt dette dreg eg to konklusjonar. Først: Kaoset kunne vore unngått om dei konservative ved universiteta ikkje hadde kjent seg så kringsette. Det går ein debatt om talefridomen er blitt innskrenka ved amerikanske universitet dei seinare åra. Eg er ikkje i tvil om at det er slik. Studentar som står mellom dei to ytterfløyene, er redde for at ei tilfeldig utsegn vil bli oppfatta som «krenkande» eller «sårande», og at sosiale medium vert sleppte lause for å vanære dei. Konservative studentar lyt teie, eller slåst ein kulturkrig der dei er i håplaust mindretal.

Den andre leksa eg har lært, er at farbror Ian hadde rett: Eg må verkeleg bli vaksen. Studentpolitikk bør overlatast til studentar. Så eg tek tweedjakka på og trekkjer meg attende til studerkammeret eg er så glad i. Det er på tide å skrive ei ny bok.

Einerett: The Sunday Times /
Dag og Tid

Omsett av Lasse H. Takle

Niall Ferguson og Paul Krugman skriv denne spalta annakvar veke.

Konservative studentar lyt teie,
eller slåst ein kulturkrig der dei
er i håplaust mindretal.

Emneknaggar

Fleire artiklar

Finansminister Trygve Slagsvold Vedum (Sp) på pressekonferanse etter framlegginga av statsbudsjettet måndag. For dei som er opptekne av klima, var ikkje budsjettet godt nytt.

Finansminister Trygve Slagsvold Vedum (Sp) på pressekonferanse etter framlegginga av statsbudsjettet måndag. For dei som er opptekne av klima, var ikkje budsjettet godt nytt.

Foto: Fredrik Varfjell / NTB

Samfunn

Kapitulasjon i klimapolitikken

Regjeringa veit ikkje om statsbudsjettet bidreg til å redusere eller å auke klimagassutsleppa. Derimot er det klart at det nasjonale klimamålet for 2030 ikkje blir nådd.

Per Anders Todal
Finansminister Trygve Slagsvold Vedum (Sp) på pressekonferanse etter framlegginga av statsbudsjettet måndag. For dei som er opptekne av klima, var ikkje budsjettet godt nytt.

Finansminister Trygve Slagsvold Vedum (Sp) på pressekonferanse etter framlegginga av statsbudsjettet måndag. For dei som er opptekne av klima, var ikkje budsjettet godt nytt.

Foto: Fredrik Varfjell / NTB

Samfunn

Kapitulasjon i klimapolitikken

Regjeringa veit ikkje om statsbudsjettet bidreg til å redusere eller å auke klimagassutsleppa. Derimot er det klart at det nasjonale klimamålet for 2030 ikkje blir nådd.

Per Anders Todal
Eit større forsvar treng fleire folk. Neste år vil regjeringa tilføre Forsvaret 300 nye årsverk, i overkant av 400 fleire vernepliktige i førstegongsteneste og i overkant av 600 fleire reservistar. Biletet viser unge som tok del i ei opptaksprøve til bachelorutdanning i Forsvaret på Sessvollmoen i fjor.

Eit større forsvar treng fleire folk. Neste år vil regjeringa tilføre Forsvaret 300 nye årsverk, i overkant av 400 fleire vernepliktige i førstegongsteneste og i overkant av 600 fleire reservistar. Biletet viser unge som tok del i ei opptaksprøve til bachelorutdanning i Forsvaret på Sessvollmoen i fjor.

Foto: Amanda Pedersen Giske / NTB

Samfunn
Christiane Jordheim Larsen

Mangel på personell kan bremse Forsvaret

Forsvaret er budsjettvinnar i år, men manglar fagfolk. – Vi er på grensa til ei krise, seier forbundsleiar Torbjørn Bongo.

Firda på Sandane i Nordfjord er ein av få vidaregåande skular som tilbyr både drama-, dans- og musikkfag. Elevar frå 21 kommunar søker seg hit. Likevel heng trusselen om nedlegging av linjer over han.

Firda på Sandane i Nordfjord er ein av få vidaregåande skular som tilbyr både drama-, dans- og musikkfag. Elevar frå 21 kommunar søker seg hit. Likevel heng trusselen om nedlegging av linjer over han.

Foto: Firda vgs / Vestland fylkeskommune

ØkonomiSamfunn
Marita Liabø

Slaktar skular med sparekniv

Når fylkeskommunane må kutte, går det hardt ut over den vidaregåande skulen. Fag, linjer og heile skular forsvinn.

Moses i bokhandelen ved San Antonio University der han arbeider når han ikkje studerer psykologi.

Moses i bokhandelen ved San Antonio University der han arbeider når han ikkje studerer psykologi.

Alle foto: Håvard Rem

ReportasjeFeature
Håvard Rem

Sekstiåttarkryptonitten

SAN ANTONIO: Unge ikkje-vestlege vert lett konservative.
Dei kjem frå tradisjonstru kulturar som ikkje dreg på vestleg skuld.

Foto: Agnete Brun

LitteraturKultur

Ei ekstremt brutal historie

Med den monumentale boka Sjøfareren. En reise gjennom Portugals tapte imperium har Erika Fatland gitt oss eit uvant, og skremmande, perspektiv på europeisk kolonialisme.

Jan H. Landro

Foto: Agnete Brun

LitteraturKultur

Ei ekstremt brutal historie

Med den monumentale boka Sjøfareren. En reise gjennom Portugals tapte imperium har Erika Fatland gitt oss eit uvant, og skremmande, perspektiv på europeisk kolonialisme.

Jan H. Landro

les DAG OG TID.
Vil du òg prøve?

Her kan du prøve vekeavisa DAG OG TID gratis i tre veker.
Prøveperioden stoppar av seg sjølv.

Komplett

Papiravisa
Digital utgåve av papiravisa
Digitale artiklar
Digitalt arkiv
Lydavis

Digital

Digital utgåve av papiravisa
Digitale artiklar
Digitalt arkiv
Lydavis

Komplett

Papiravisa
Digital utgåve av papiravisa
Digitale artiklar
Digitalt arkiv
Lydavis

Digital

Digital utgåve av papiravisa
Digitale artiklar
Digitalt arkiv
Lydavis