Om dei tyske fotballspelarane har vore årets største taparar til no, så har den kanadiske psykologiprofessoren Jordan Peterson vore blant dei største vinnarane. Boka hans, 12 rules for Life: An Antidote to Chaos – den andre han har gjeve ut – er seld i over ein million eksemplar. Youtube-kanalen hans har 1,25 millionar følgjarar.

Denne cerebrale Spider Man i hjartet av det såkalla intellektuelle mørke nettet (eit uformelt nettverk av akademikarar som har stått opp mot kulturrevolusjonen ved universiteta) byrja på vegen mot gjetord då han opponerte mot ei kanadisk lov frå 2016 som gjorde det forbode å nytte «kjønnsidentitet eller -uttrykk» som grunnlag for diskriminering.

«Eg kjem aldri til å nytte ord eg hatar», erklærte Peterson, «som det trendy og kunstig konstruerte (kjønnsnøytrale pronomenet) ’hen’, til dømes. (Dei amerikanske døma Ferguson nyttar, er ’zhe’ og ’zher’, red. merk.) Desse orda er banebrytarar for ein postmoderne, radikal venstreideologi som eg avskyr, og som er (...) skremmande lik dei marxistiske doktrinane som drap minst 100 millionar menneske i det 20. hundreåret.»

Du kan førestelle deg korleis dette vart motteke av mangfaldpolitiet ved Toronto-universitetet. Men Peterson blånekta modig nok å leggje seg flat. «Under dekke av postmodernisme», klaga han, «har vi sett den raske utbreiinga av identitetspolitikk ved universiteta (...) Det offentlege har finansiert ekstremt radikale, postmoderne venstretenkjarar som i full fart øydelegg dei grunnleggjande strukturane i vestleg sivilisasjon.»

Amen til det. Amen i andre potens.

Peterson er fryktlaus. Hans 12 Rules for Life byrjar med å kontrastere orden og kaos som idealtypar ein finn i både vestlege og orientalske filosofiske tradisjonar. Orden, skriv han, «vert typisk framstilt, symbolsk – oppfinnsamt – som maskulint», mens kaos, «som antitesen til symbolsk maskulin orden, (vert) oppfinnsamt presentert som feminint (...) Orden er den kvite, maskuline slangen; kaos er den svarte, feminine motparten.»

Dette vart for mykje for mediefeministane. New York Times offentleggjorde eit grovt dult åtak på Peterson der han vart kalla «patriarkatets vaktar» og talsmann for «påtvinga monogami». Cathy Newmans intervju på Channel 4 News var meint å vere nådestøyten gjennom grotesk karikering av synspunkta til Peterson. («Du seier altså at til liks med hummaren er vi disponerte som menn og kvinner til å gjere visse ting, omtrent som å følgje trikkeskinner, og det er ikkje noko vi kan gjere med det?»)

Likevel, som Nietzsche merka seg, vil det som ikkje drep oss, gjere oss sterkare. Desse slurvete åtaka verka berre til å auke kjendisstatusen til Peterson. Britiske sjåarar undra seg over den helgenaktige roa hans andsynes den tendensiøse utspørjinga til Newman. Newyorkarar, som til vanleg ter seg som om Canada ikkje eksisterte, merka seg for første gong den høgtidelege, brundressa «præriepopulisten» som den lokale blekka deira hadde freista – men ikkje lukkast i – å få has på.

Som for å drive dei politisk korrekte til apopleksi, avslørte Peterson nyleg at han er æresmedlem av den utvida familien til Charles Joseph, ein Kwakwaka’wakw-kunstnar som har gjeve han namnet Alestalagie («stor søkar»). Kwakwaka’wakw er eit urfolk i British Columbia. I dagens kulturkrig er det rett og slett ein genistrek å få dei på laget sitt.

Den sentrale bodskapen i dei tolv reglane til Peterson er at vi lyt «akseptere det fryktelege ansvaret som følgjer med livet». Regel nummer 1 er «Stå opprett med akslene bakover.» Nummer 2 er «Ver mot deg sjølv som nokon du har ansvar for å hjelpe.» Ja, det er sjølvhjelp som berre Nord-Amerika kan gjere det, men det er gamaldags, mandig «sjå-for-helvete-til-å-bli-vaksen»-sjølvhjelp. «Set huset ditt i perfekt stand før du kritiserer verda.» «Gå etter det som er meiningsfullt (ikkje det som er føremålstenleg).» «Sei sanninga – eller, i det minste, ikkje lyg.»

«Liding», seier Peterson, «er ein strukturell del av det å vere til.» «Ikkje gjer deg ulykkeleg ved å jage etter lykke, for lykke er ein sideeffekt. Når ho kjem, så ta imot henne med takksemd. Men ho er flytande og uføreseieleg. Det er ikkje noko å sikte mot.»

Dette er kloke ord. Men der er nokre snodige òg. Regel nr. 11 er «Ikkje forstyrr ungane når dei står på rullebrett.» Regel nr. 12 er «Kos med katten når du møter ein på gata.» Og sentralt i Petersons forsvar for hierarki (huttetu!) står den analogien mellom menneske og hummar som gav Cathy Newman så mykje trøbbel.

Det er berre eitt problem med 12 Rules for Life, og det er at reglane berre handlar om normale liv. Dei gjev ingen gode råd for den vanskelegaste tida i livet: sommarferien. Det som no kjem, som ein hyllest til Peterson, er difor mine eigne 12 Rules for Summer, resultatet av over eit halvt hundreårs djupdykk i alt av menneskeleg kultur:

1. Stå opprett med akslene bakover, med mindre du er den som ber all bagasjen, inkludert babytinga.

2. Ver mot deg sjølv som nokon du har ansvaret for å få til å sove.

3. Bli ven med folk som vil at du skal få den beste vinen.

4. Samanlikn feriestaden med den du reiste til i fjor, og ikkje den andre er på i år.

5. Lat ikkje borna dine gjere noko som får deg til å mislike dei. Send dei på sommarleir i staden.

6. Ikkje bry deg om å setje huset ditt i perfekt stand: ein av dei eldre ungane dine vil truleg ha fest der medan du er vekke.

7. Gå etter det som kan etast (ikkje det som er tilrådd på TripAdvisor).

8. Ikkje sei sanninga om kor mykje ferien din kostar.

9. Gå ut frå at den du høyrer på, kan noko du ikkje kan, som til dømes det lokale språket.

10. Ver presis når du talar. Ikkje bestill tolv øl når du meiner to.

11. Forstyrr ungane når dei sit med telefonen. Ta rett og slett den fordømde telefonen frå dei.

12. Om du er utanlands, spark til ein katt når du ser han på gata. Det er berre engelskmenn som liker kattar.

Vi lyt gjenoppdage dei evige verdiane, har Peterson sagt, «og leve dei ut.» Ja, og aldri meir så enn i sommarferien. Så her, ver så god, her er tolv reglar til:

1. Planlegg turen for å minske stress. Kan hende bør orden og kaos flyge kvar for seg i år.

2. Forlat sosiale medium. Og bli der.

3. Ikkje ha med deg telefonen rundt omkring.

4. Lær noko nytt. (Eg slår eit slag for brettpadling.)

5. Arbeid to timar om morgonen. Det gjer slutt på at du uroar deg. Om det ikkje går, slå av.

6. Les ein stor roman. (Valet mitt denne månaden er Kartusianerklosteret i Parma.)

7. Ta svært lange spaserturar, ein type trening du sjeldan har tid til.

8. Spel eit musikkinstrument, om det så berre er ei blikkfløyte.

9. Et og drikk mindre, ikkje meir, enn elles.

10. Ikkje sjå på TV (bortsett frå VM).

11. Ikkje ta meir enn fem fotografi og éin video. Det er meir enn nok.

12. Framfor alt, slutt å lage lister med reglar.

Nyt sommaren, kjære lesarar. Neste år på denne tida vil mangfaldpolitiet ha avgjort at heile ideen om ferie er politisk ukorrekt. Heldigvis kan vi stole på at Jordan Peterson fortel dei kvar dei skal dra – på ferie.

Niall Ferguson

Einerett: The Sunday Times /
Dag og Tid
Omsett av Lasse H. Takle
Niall Ferguson og Paul Krugman skriv denne spalta annakvar veke