Ny sosialdemokratisk nedtur
Valet i Bayern sist helg får endå fleire alarmklokker til å ringja i det europeiske sosialdemokratiet. Dei bayerske sosialdemokratane står att som eit parti for dei over 60.
Leiaren for partiet Dei grøne, Katharina Schulze, statsministeren i Bayern, Markus Söder, og leiaren for Frie veljarar i Bayern, Hubert Aiwanger, på ein pressekonferanse etter valet i delstaten.
Foto: Lukas Barth-Tuttas / Reuters / NTB scanpix
Tysk politikk
halvor.tjonn@gmail.com
Frå 1960-åra og fram til i dag har bayersk politikk vore enkel å skjøna: Den konservative kristeleg-sosiale unionen (CSU) styrte. Det einaste som var spennande, var kor stort fleirtal partiet skulle få i den bayerske landdagen. Så fekk sosialdemokratane mellom 20 og 30 prosent. Resten, det vil seia smulane, blei fordelte mellom tre–fire mindre parti.
Bayern er viktig: Delstaten ligg midt i Europa, nord for Alpane, på grensa mellom den katolske og den protestantiske delen av kontinentet. Når ein kjem til hovudstaden München, merkar ein fort at ein kjem til heimstaden for nokre av dei viktigaste industrikonserna i Europa, som BMW, Siemens, Audi, Puma, Adidas og så bortetter.
Om Bayern hadde vore eit sjølvstendig land – noko mange i Bayern nok framleis drøymer om – ville landet ha hevda seg heilt i toppen i dei fleste av statistikkane der det gjeld å liggja øvst.
Difor var valet til nytt delstatsparlament – Landdagen – sist helg mykje meir enn eit tilfeldig lokalval i ein tilfeldig del av Tyskland. Valet var endå eit teikn på at dei politiske realitetane i Europa er i ferd med å endra seg.
Det partiet som har styrt Bayern gjennom nesten heile etterkrigstida, CSU, gjekk tilbake frå 47 til 37 prosent av veljarane. Mykje verre var resultatet for sosialdemokratane: Meir enn annankvar veljar forlét partiet. Det gjekk attende frå 20,6 til 9,7 prosent.
Ser ikkje bra ut
SPD lek til alle kantar: 12 prosent av dei som røysta på SPD for fem år sidan, røysta no på CSU. Nesten 18 prosent røysta på Dei grøne, 2,5 prosent på Alternative für Deutschland (AfD) og så bortetter. Fyrst og fremst var det dei unge som flykta frå partiet. I dei unge aldersgruppene låg SPD på mellom 7 og 8 prosent av røystene. Berre i gruppa over 60 år fekk SPD meir enn 10 prosent av veljarane. Og det var berre i denne aldersgruppa SPD var det nest største partiet, etter CSU.
Om ikkje dette var nok: SPD har tradisjonelt heilt sidan den tida då Karl Marx, Friedrich Engels og Ferdinand Lassalle gjekk omkring på jorda, vore partiet for den tyske arbeidarklassa. Bayern har framleis mange industriverksemder og difor mange tradisjonelle arbeidarar. Korleis røysta dei ved valet? Jau, 9 prosent av arbeidarane i Bayern røysta på SPD, medan 4 prosent røysta på Die Linke, som svarar til vårt SV. 22 prosent røysta på det innvandringskritiske AfD og 33 prosent på CSU.
Tala frå valet i Bayern syner ein annan trend som òg ser ut til å vera alleuropeisk: Innvandringskritikk er for menn, medan det å vera meir venleg til innvandring er for kvinner. Blant menn i Bayern røysta 14 prosent på AfD, berre 7 prosent av kvinnene. På Dei grøne, eit innvandringsliberalt parti, røysta 20 prosent av kvinnene i Bayern, men berre 16 prosent av mennene. CSU og SPD hadde på den andre sida om lag like mange kvinnelege som mannlege veljarar.
Verre enn frykta
Dei fleste i SPD var budde på at valet i Bayern ville bli dårleg. Men at det skulle bli så dårleg som det synte seg, slo ned som ei bombe. Ein kunne heller ikkje trøysta seg med at Die Linke gjorde det godt, og at det som mangla med SPD, var ein politikk lenger ute til venstre. Veljarane har rett og slett sendt leiinga i SPD ein bodskap om at dei er misnøgde med partiet.
På litt sikt kan fylgjene bli at SPD i Tyskland går ut av regjeringskoalisjonen med unionspartia CDU og CSU. Då vil Tyskland vera i den same situasjonen som Sverige, nemleg at ingen er sterke nok til å danna fleirtalsregjering.
Halvor Tjønn er journalist, forfattar og fast skribent i Dag og Tid.
Er du abonnent? Logg på her for å lese vidare.
Digital tilgang til DAG OG TID – heilt utan binding
Prøv ein månad for kr 49.
Deretter kr 199 per månad. Stopp når du vil.
Tysk politikk
halvor.tjonn@gmail.com
Frå 1960-åra og fram til i dag har bayersk politikk vore enkel å skjøna: Den konservative kristeleg-sosiale unionen (CSU) styrte. Det einaste som var spennande, var kor stort fleirtal partiet skulle få i den bayerske landdagen. Så fekk sosialdemokratane mellom 20 og 30 prosent. Resten, det vil seia smulane, blei fordelte mellom tre–fire mindre parti.
Bayern er viktig: Delstaten ligg midt i Europa, nord for Alpane, på grensa mellom den katolske og den protestantiske delen av kontinentet. Når ein kjem til hovudstaden München, merkar ein fort at ein kjem til heimstaden for nokre av dei viktigaste industrikonserna i Europa, som BMW, Siemens, Audi, Puma, Adidas og så bortetter.
Om Bayern hadde vore eit sjølvstendig land – noko mange i Bayern nok framleis drøymer om – ville landet ha hevda seg heilt i toppen i dei fleste av statistikkane der det gjeld å liggja øvst.
Difor var valet til nytt delstatsparlament – Landdagen – sist helg mykje meir enn eit tilfeldig lokalval i ein tilfeldig del av Tyskland. Valet var endå eit teikn på at dei politiske realitetane i Europa er i ferd med å endra seg.
Det partiet som har styrt Bayern gjennom nesten heile etterkrigstida, CSU, gjekk tilbake frå 47 til 37 prosent av veljarane. Mykje verre var resultatet for sosialdemokratane: Meir enn annankvar veljar forlét partiet. Det gjekk attende frå 20,6 til 9,7 prosent.
Ser ikkje bra ut
SPD lek til alle kantar: 12 prosent av dei som røysta på SPD for fem år sidan, røysta no på CSU. Nesten 18 prosent røysta på Dei grøne, 2,5 prosent på Alternative für Deutschland (AfD) og så bortetter. Fyrst og fremst var det dei unge som flykta frå partiet. I dei unge aldersgruppene låg SPD på mellom 7 og 8 prosent av røystene. Berre i gruppa over 60 år fekk SPD meir enn 10 prosent av veljarane. Og det var berre i denne aldersgruppa SPD var det nest største partiet, etter CSU.
Om ikkje dette var nok: SPD har tradisjonelt heilt sidan den tida då Karl Marx, Friedrich Engels og Ferdinand Lassalle gjekk omkring på jorda, vore partiet for den tyske arbeidarklassa. Bayern har framleis mange industriverksemder og difor mange tradisjonelle arbeidarar. Korleis røysta dei ved valet? Jau, 9 prosent av arbeidarane i Bayern røysta på SPD, medan 4 prosent røysta på Die Linke, som svarar til vårt SV. 22 prosent røysta på det innvandringskritiske AfD og 33 prosent på CSU.
Tala frå valet i Bayern syner ein annan trend som òg ser ut til å vera alleuropeisk: Innvandringskritikk er for menn, medan det å vera meir venleg til innvandring er for kvinner. Blant menn i Bayern røysta 14 prosent på AfD, berre 7 prosent av kvinnene. På Dei grøne, eit innvandringsliberalt parti, røysta 20 prosent av kvinnene i Bayern, men berre 16 prosent av mennene. CSU og SPD hadde på den andre sida om lag like mange kvinnelege som mannlege veljarar.
Verre enn frykta
Dei fleste i SPD var budde på at valet i Bayern ville bli dårleg. Men at det skulle bli så dårleg som det synte seg, slo ned som ei bombe. Ein kunne heller ikkje trøysta seg med at Die Linke gjorde det godt, og at det som mangla med SPD, var ein politikk lenger ute til venstre. Veljarane har rett og slett sendt leiinga i SPD ein bodskap om at dei er misnøgde med partiet.
På litt sikt kan fylgjene bli at SPD i Tyskland går ut av regjeringskoalisjonen med unionspartia CDU og CSU. Då vil Tyskland vera i den same situasjonen som Sverige, nemleg at ingen er sterke nok til å danna fleirtalsregjering.
Halvor Tjønn er journalist, forfattar og fast skribent i Dag og Tid.
9 prosent av arbeidarane i Bayern røysta på SPD, medan 4 prosent røysta på Die Linke, som svarar til vårt SV. 22 prosent røysta på det innvandringskritiske AfD og 33 prosent på CSU.
Fleire artiklar
Foto: Gorm Kallestad / NTB
Erling Kittelsen er blant dei mest mangsidige av norske poetar, skriv Jan Erik Vold.
Rondanecupen på Otta er ei bridgetevling stinn av tradisjon.
Foto: Otta bridgeklubb
«Det finst bridgespelarar i kvar ein avkrok.»
Jill Stein på eit valkampmøte i Dearborn i Michigan 6. oktober. I vippestaten Michigan fryktar demokratane at Stein skal ta mange røyster frå Harris.
Foto: Rebecca Cook / Reuters / NTB
Stein kan velte lasset
Jill Stein, kandidaten til Dei grøne, er valjokeren demokratane gjerne skulle vore forutan.
Sunniva M. Roligheten debuterte som romanforfattar i 2022. Boka som kjem ut no, har ho skrive saman med Daniel A. Wilondja.
Foto: Anna-Julia Granberg / Blunderbuss
Orda mellom oss
Sunniva M. Roligheten, Daniel A. Wilondja og Google Translate har saman skrive ein fascinerande tekstkollasj.
Teikning: May LInn Clement