Sideblikk
Nasjon i kamp med lava og lupin
Det eruptive har forma, utfordrar og omskaper sagaøya. Og som landet, så folket.
Thingvellir nasjonalpark med tusen års folkestyre i ryggen.
Foto: Agnese Stracquadanio / Reuters / NTB
Til Island skal ein fara i lag med Halldór Kiljan Laxness (1902–1998), Nobelprisen i litteratur 1955, i Ivar Eskelands særmerkte omsetjing. Då møter ein liv og lagnad i Brekkukot, til tonefylgje av Islands klokke, men ein kan også følgja den gamle kommunisten i kamp mot at landet var til sals til amerikanarane på Keflavik.
Ein personleg favoritt er Bygdekrønike (Innansveitarkronika) med bitter strid mellom bygdefolk og styresmakter om hovudskallen til Egil Skallagrimsson og riving av kyrkja i Mosfellsdal: «Det er ofte noe vrient for øvrigheten å drive igjennom urettvise hensikter mot fattige sambygdinger med ordet i sin makt, den makt som på Island for det meste har hatt høyere gyldighet enn loven.»
PÅ LÖGBERGET ved Tingvellir får ein ei kjensle av 1000 års folkestyre. Men Spaltisten kjende seg litt vulkansk alt då han steig om bord i flyet og leverte «brottfararspjaldinn».
Vertinna er samd i at ein aldri skal missa eit høve til å vitja Island og møta natur, saga, gilde folk og godt vertskap. Språkleg meiner ho ein kjem langt dersom ein knekker koden for diftongar og andre finessar i sognamoul. Det glir endå betre med ein støyt av riksbrennevinet Svartidaudi.
Ein kan til og med vera heldig å få eit glimt av all den overveldande naturen mellom tjukke skoddeflak, der det står hestar i regn. Men med Laxness må ein koma i hug sauen: «Vakkert landskap på Island er der hvor beitet er godt for smalen».
SAGALITTERATUREN er eit høgdepunkt i germansk og europeisk diktarkunst. Aldri var lia fagrare enn i Njåls saga. Dei heldt fram med å islandisera hoff- og trubadurpoesi, og dei skapte si eiga språklege røynd i det Laxness kalla «insulær innbilskhet». Dei har slått England i torskekrig og fotball-EM; for tida leier Breidablik den øvste divisjonen («Besta deilid»). Men då vikingfinansfolk glitra og skulle erobra verda, knekte det nakken på islandsk økonomi.
Digital tilgang – heilt utan binding
Prøv ein månad for kr 49.
Deretter kr 199 per månad. Stopp når du vil.
