Hjartet gjorde eit hopp av glede her om dagen då eg høyrde ein ung mann bruke nemninga «fellesfaktoren» om noko som var sams for ei gruppe menneske. Dei fleste seier «minste felles multiplum», som er det stikk motsette av det dei meiner.

Ja, dette er ein kjepphest. Eg har ein del av dei, og flokken blir stadig større.

Minste felles multiplum er det lågaste talet som ei gruppe tal går opp i; det er eit høgt tal. Minste felles multiplum for tala 2, 3 og 4 er 12. Største felles faktor er det høgaste talet ei gruppe tal kan delast med; det er eit lågt tal. Største felles faktor for tala 2, 3 og 4 er 1.

Eg har prøvd å forklare dette for mange, men då blir dei flakkande i blikket og skiftar samtaleemne ved første høve. Det er tydeleg at dyskalkuli – manglande talforståing – grip om seg i samfunnet.

No viste det seg at den unge kunnige mannen var matematikklærar, så eigentleg hadde det vore rart om han bomma her.

Men med fornya tru på matematikkunnskapane blant folk har eg i det siste testa ut ein del taluttrykk på omgivnadene. (Vel, det er meir snakk om idiomatiske enn matematiske formlar, må eg vedgå.)

Om dei visste kva «den fjerde statsmakta» var? Dei kjende ikkje eingong til den første.

Kva med «femte hjul på vogna»? Nei.

(Eg valde å hoppe over uttrykket «stå på så det seier seks», som eg hugsar at grannen vår ofte brukte i ei uskuldigare tid enn vår.)

Kva med «å vere i den sjuande himmel»? Pass igjen.

Eg kom heilt til «det går tretten på dusinet» i den uformelle pisaundersøkinga mi. Men den gjekk dei ikkje på. Det går jo ikkje, forklarte dei litt overberande, for det er berre tolv i eit dusin, det veit jo alle. Eg prøvde å seie at det var nettopp det som var poenget, men fekk berre medlidande blikk til svar.

Dette skjer stadig oftare: Eg veit at eg har rett. Men eg er den einaste som veit det, og derfor er det eg som framstår som idiot.

Eit sikker teikn på at eg er i ferd med å gå ut på dato.

OBO