Eva Aalberg Undheim

eva@dagogtid.no

I dag er det varsla skulestreikar for klimaet i Bergen, Stavanger og Mandal. Neste fredag skjer det same i Oslo, Hamar, Svolvær, Haugesund, Trondheim og Arendal. Elevane er ikkje åleine om å protestere mot politikarane si handtering av klimaendringane.

I desember vart det stifta ei norsk gruppering av Extinction Rebellion, ei internasjonal rørsle som tek til orde for sivil ulydnad som verkemiddel i klimasaka.

Inger Østenstad, som er fyrsteamanuensis i allmenn litteraturvitskap ved Universitetet i Oslo, er medlem.

– Kva føremål har Extinction Rebellion?

– Vi er eit ikkjevaldeleg globalt opprør for å få styresmaktene til å erkjenne at vi står midt i ei økologisk krise av eksistensielle dimensjonar. Dei må formidle den alvorlege sanninga til befolkninga og setje i verk tilstrekkelege tiltak for å unngå at situasjonen vert katastrofal.

– Kva er tilstrekkelege tiltak?

– Eitt døme er mobiliseringa under andre verdskrig, særleg i USA, der heile den amerikanske økonomien vart snudd om og mobilisert til krigsinnsats i løpet av nokre månader. Ein liknande snuoperasjon meiner vi er naudsynt her.

– Kva legg du i det?

–?FNs klimapanel meiner dette, ikkje berre eg. Det er naudsynt at vi omskaper økonomien til å ha eitt mål for auga for å unngå dei verste konsekvensane. Det betyr at alle moglege tiltak må setjast i verk. Vi må til dømes byrje å rasjonere CO2, gjere om transportsektoren og andre forureinande sektorar, og med det same setje i gang tiltak for å ta hand om biomangfaldet.

–?Korleis oppstod rørsla?

– Ho starta i Storbritannia i fjor haust og har spreidd seg raskt. I dag har ho kontaktar over heile verda, og det er danna nasjonale grupper i over 30 land. Årsaka til den raske spreiinga er at stadig fleire ser alvoret. Vi står midt i eit samanbrot med global oppvarming, masseutrydding av artar og øydelegging av biosfæren. Dette har vore varsla sidan 1990-åra, men held berre fram med å forverre seg.

– Kven er de?

–?Unge, gamle, menn og kvinner frå heile landet, og folk med ulike valørar når det gjeld politikk og livssyn. Det vi har til felles, er at vi erkjenner alvoret i situasjonen, og at det som må gjerast, må gjerast raskt og før det er for seint. Vi var sju personar som stifta foreininga i midten av desember. No er vi fleire hundre, og vi får dagleg nye påmeldingar. Det skjer før vi strengt teke har kome i gang.

– I kva saker vil de ty til sivil ulydnad?

– Kravet vårt er at styresmaktene må erkjenne alvoret og handle deretter. Fredag 15. mars offentleggjer vi opprørserklæringa, ei grunngjeven erklæring av opprøret i Noreg. Vi skal òg vere med på den internasjonale opprørsveka som byrjar 15. april.

– Fungerer ikkje vanlege demokratiske metodar lenger?

– Vi forbruker 1,7 gonger dei tilgjengelege ressursane jorda har å by på, årleg. Vi øydelegg livsgrunnlaget både for oss sjølve og for andre artar og er ikkje i stand til å stoppe i tide. Snittemperaturen på jorda kjem til å auke til eit nivå som truar sjølve livet. Årsakene til dette er komplekse, men det som er sikkert, er at styresmaktene er handlingslamma. Dei set langsiktige mål som dei ikkje innfrir, og så løyser dei det med å setje nye langsiktige mål endå lenger fram i tid. Det er klart at dei som innser alvoret, mistar tillit til at politikarane er i stand til å løyse problema.

– Det går føre seg ulike klimasøksmål rundt om i verda, også her heime. Meiner du den rettslege vegen alt er uttømd?

– Alle moglege tilnærmingar trengst for å tvinge styresmaktene til ansvar og tvinge dei til handling. Dess større press, dess større er sjansen for at statar og dei som ureinar, vert straffa i søksmåla som går føre seg, og dess større er sjansen for at styresmakter tek ansvaret som må takast.

– Kva for løysingar ser de?

– Det er ikkje vår oppgåve å kome med løysingar. Det finst ei mengd forslag til løysingar, men det er styresmaktene sitt ansvar å finne dei beste og setje dei i verk.

– Kva skilnad utgjer de? Vert de eit nytt Greenpeace, som skrik høgare?

– Vi er ei globalt ikkjevaldeleg borgarrettsrørsle, ikkje ein vanleg miljøorganisasjon. Greenpeace gjer ein kjempeviktig og god jobb, og vi treng alle krefter som jobbar for klimaet. Men dei er ein organisasjon, og oppgåva vår er å gjere opprør.

– Trur du den politiske klimakampen har det i seg å verte valdeleg på sikt?

– Vi er i ein farleg situasjon. Vi ser føre oss ei framtid med auka massemigrasjon, matmangel og kamp om stadig knappare ressursar. Konfliktnivået kjem til å auke, men i mange land er det endå tid til å handle politisk. I den kampen er ikkjevald det mest heilage av alle prinsipp. Berre gjennom ikkjevald kan vi oppnå dei beste og mest rettvise løysingane for livet etter oss.