Jernbanereforma

Sist veke vart det kjent at britiske Go-Ahead vann anbodsrunden for å få køyre Sørlandsbanen, Arendalsbanen og Jærbanen dei neste ti åra. Også ei rekkje andre togstrekningar i Noreg skal ut på anbod, mellom dei Dovrebanen, Bergensbanen, Rørosbanen, Nordlandsbanen og Trønderbanen. For regjeringspartia er jernbanereforma ei prestisjesak. Konkurranse skal gje eit betre togtilbod og meir nyskaping og spare staten for pengar, om vi skal tru regjeringa. «Vi oppnår et minst like godt togtilbud som i dag, men til en mye lavere kostnad», lova samferdsleminister Jon Georg Dale nyleg i ei pressemelding.

Langt frå alle er overtydde. Privatiseringsskeptikarane har fått vatn på mølla av at britiske Go-Ahead vann kontrakten om Sørlandsbanen. Selskapet har dårleg rykte i Storbritannia på grunn av store problem med drifta på jernbanestrekningane sine, og fekk botnplassering blant britiske togselskap i ei forbrukarundersøking i fjor.

Men tvilen handlar om mykje meir enn det frynsete ryktet til Go-Ahead. Kjem konkurranse og privatisering både til å gje nordmenn eit betre togtilbod og spare samfunnet for kostnader, slik regjeringa har sagt?

Det britiske dømet

I Noreg er erfaringane med jernbanekonkurranse avgrensa til Gjøvikbanen, der NSB vann anbodet i 2005. Den løysinga blir rekna som eit ganske vellukka eksperiment. I tillegg driftar franske Keolis Bybanen i Bergen. Ute i Europa har privatiseringa kome i mange ulike variantar, og det er ikkje enkelt å oppsummere erfaringane. Men vi kan starte med å sjå på Storbritannia, som er det europeiske landet som har gått lengst.

Både tilhengarar og motstandarar av togprivatisering viser gjerne til Storbritannia som døme for å underbyggje synet sitt. «Her har vi sett hvordan du kan få sunn, god konkurranse til å fungere», sa daverande samferdsleminister Ketil Solvik-Olsen etter eit studiebesøk i Storbritannia i 2015. Han kunne peike på trafikkveksten på britiske tog. Frå 1920 gjekk passasjertala i Storbritannia stort sett nedover i 70 år. Sidan konkurranseutsetjinga midt på 1990-talet har talet på togreiser blitt meir enn dobla i landet, og avgangane har blitt langt fleire. Dei offentlege tilskota til togdrift har òg blitt reduserte. Så langt solsida av saka.

Er du abonnent? Logg på for å lese vidare

Digital tilgang – heilt utan binding

Prøv ein månad for kr 49.
Deretter kr 199 per månad. Stopp når du vil.

E-postadressa di

Eg godtek vilkåra

Eller kjøp eit anna abonnement

Er du abonnent? Logg på for å lese vidare