Jon Hustad

jon@dagogtid.no

Evergrande… Sjølv om få, om nokon, veit kva namnet tyder – kinesarar liker amerikanskklingande, men meiningslause ord – så lyt du læra deg namnet. No trugar selskapet kinesisk økonomi og dimed verdsøkonomien. Pål Ringholm er analysesjef for kreditt i Sparebank 1 Markets.

– Kva er Evergrande? Statleg, privat, semiautonomt? Det er så mange underlege konstruksjonar i Kina.

– Det er ikkje lett å svara på, men utgangspunktet er at det er eit børsnotert eigedomsselskap. Men kinesisk eigedom fungerer ikkje som vestleg eigedom. All jord i Kina vert eigd av folket, men som vi veit, er «folket» ein eufemisme for staten, eller rettare, for kommunistpartiet. Folket sel ikkje eigedom, dei leiger han ut over mange år. I praksis vil det seia at kommunale styresmakter sel jord til private eigedomsselskap, som sit med svære lån.

– Kvifor har dei så mykje lån? Dei er då berre mellommenn?

– Når det skal gå fort, treng dei finansiering. Vi veit ikkje kor mykje lån Evergrande har på balansen, men eg har laga ein analyse der eg kjem med eit overslag. Eg trur dei har roughly 2650 milliardar kroner i gjeld. Gjelda er ein funksjon av skala. I Kina byggjer dei ikkje småhus. I Kina byggjer dei svære blokkar. Skal Evergrande byggja stort, må dei låna stort. Kapitalen har dei fått frå kinesiske bankar, frå gjeldsmarknaden, frå internasjonale kundar og ikkje minst frå folk flest, som vil ha bustad. Ein stad mellom 1 og 1,5 millionar kinesarar har sett inn sparepengar i selskapet. Evergrande er eit konglomerat som har sitt eige band, sitt eige fotballag, sin eigen underhaldningspark og så bortetter. Selskapet er enormt.

– Men eine og åleine er ikkje selskapet så stort målt opp med den samla økonomien. Det går då an å berga det?

– Ja, men du kan ikkje stogga analysen ved det fyrste leddet. Evergrande har ein prolog. Den kinesiske staten har laga nokre såkalla red lines i sanden. Dei vil ha avgrensingar på kor mykje kapital eigedomsselskapa kan taka inn. Kommunistpartiet prøver å få redusert sektoren, å få han «danna». Men ja, Evergrande kan bergast, andre selskap kan taka over porteføljen, utanlandske lånegjevarar kan påførast tap. Det er den fyrste biten av analysen. Vi kan vona at Evergrande er åleine, og då stoggar kanskje alle problema.

– Men det trur du ikkje heilt på?

– Nei, du hugsar kan henda korleis det gjekk i Japan på slutten av 1980-åra?

– Ja... Det er vel fyrst no at dei som kjøpte aksjar då, har fått attende pengane dei gjekk inn med?

– Ja, gjelda japanske selskap sat med, var enorm. Vi hugsar også Asia-krisa og Thailand. Men gjelda som japanske og thailandske selskap sat med før krisene, var mykje mindre enn den gjelda kinesiske selskap sit med no, målt som del av den samla økonomien. Den kinesiske staten ser at gjelda er altfor høg. Men samstundes er dei opptekne av det vi kallar moral hazard. Dei veit at alle trur at den kinesiske staten kjem inn og bergar selskapa. Ei slik rolle ynskjer ikkje staten å ha. No har dei eit vanskeleg dilemma. Bergar dei ikkje Evergrande, kjem det opptøyar. Men nesten same kva som skjer, vert det vanskelegare for andre selskap å henta inn pengar. Sluttresultatet vert kanskje at kinesarane forstår at eigedom ikkje kan stiga evig i verdi. Då får vi eit økonomisk tilbakeslag. 40 prosent av all kinesisk formue er i eigedom.

– Vi fekk finanskrisa av di «alle» hadde lån i dollar. Men den kinesiske valutaen vert ikkje omsett fritt. Er ikkje dette eit isolert kinesisk problem?

– Vi snakkar ikkje om smitte via finansmarknaden. Smitta kjem via den økonomiske marknaden. Kina stramma inn kredittmarknaden i 2013–2015. Då gjekk råvareprisen ned. Bustadmarknaden i Stavanger vart sterkt råka. Det som skjer i Kina, vert ikkje lenger verande i Kina.

– Så kva er det vi skal vera redde for?

– At staten ikkje maktar å demma opp for ei krise i eigedomsmarknaden, at dei ikkje maktar å stogga ein klassisk finansiell nedtur i bustadmarknaden. Land etter land har gått gjennom slik nedturar: Spania, Latvia, Danmark, Mexico… Då er worst case-scenarioet at veksten vert mykje lægre. I mange år har veksten i verdsøkonomien vore basert på ekstraveksten i Kina. Utan den veksten kan vi få ein global nedtur.

– Men må ikkje nedturen koma før eller seinare i alle høve? Det er då ein del som tyder på at Kina ikkje kan verta like rikt som Vesten?

– Det er det store spørsmålet. Kan Kina få eit yrande privat og kreativt næringsliv? Svaret er at vi ikkje veit. Men det vi veit, er at nedturar alltid kjem. Vi veit heller ikkje om nedturen kjem no, men vi veit at Evergrande er ein kandidat som katalysator for nedturen. Privat sektor i Kina har så mykje gjeld. Ja, staten har arbeidt for å få ned gjelda i eigedomssektoren. For to år sidan var bustadsektoren 30 prosent av BNP, han er no nede i rundt 25 prosent. Men framleis er sektoren den klart største i verdas nest største økonomi. Kinesisk eigedom er den viktigaste bransjen i verdsøkonomien.