Per Anders Todal

peranders@dagogtid.no

Smittetala i Noreg overgår alle tidlegare toppar i pandemien – og slik var det alt før den nye omikronvarianten dukka opp. Rebecca Jane Cox er leiar for Influensasenteret ved Universitetet i Bergen.

– Omikron er ein sterkt endra og truleg langt meir smittsam variant av koronaviruset. Vart du overraska da du fekk vite kor mykje viruset hadde mutert?

– Det var jo noko slikt vi hadde frykta. Og er det noko vi har lært av tida med dette viruset, er det at vi må vente det uventa. Så står det att å sjå kor alvorleg sjukdom omikron gjev. I Sør-Afrika ser det ut til å gje ganske mild sjukdom hos dei som har hatt covid-19 før, men vi veit ikkje korleis det vil arte seg her.

– «Kombinasjonen av mye sirkulerende virus og delvis beskyttelse kan føre til et sterkt seleksjonspress som kan drive viruset til å endre seg i en uønsket retning», skreiv du i ein artikkel i haust. Verda er no eit perfekt laboratorium for nye mutantar?

– Ja, og det er dels fordi dei rike landa har svikta. Langt frå alle land i verda har hatt god nok tilgang til vaksinar, og det har gjeve stor spreiing av viruset og stor fare for mutasjonar. Vi har laga eit forferdeleg eksperiment.

– Framleis er det deltavarianten som dominerer i Noreg. Når tek omikron heilt over, trur du?

– Det kjem an på om folk følgjer opp tiltaka frå styresmaktene. Eg meiner fleire av råda regjeringa kom med tysdag, burde vore påbod i staden. Det gjeld til dømes bruk av munnbind. Førebels har vi berre hatt ei handfull omikrontilfelle, men vi har jo ikkje kontroll på deltavarianten heller.

– Strategien til styresmaktene har til dels vore vanskeleg å skjøne. Til dømes var det strengare karantenereglar om ein mistenkte at ein var smitta av omikronvarianten.

– Ja, det har vore mykje forvirring både om kva reglar som gjeld, og kvifor dei blir innførte. Vi burde hatt klarare reglar og betre grunngjeving.

– Ein meter avstand på serveringsstader og i butikkar, ikkje fleire enn ti gjester i heimen – er slike tiltak nok til å bremse eit langt meir smittsamt koronavirus?

– Eg trur ikkje det. Eg meiner til dømes vi burde innføre ventekarantene for alle nærkontaktar av dei som er smitta. Det fungerte veldig bra tidleg i pandemien. Om vi ikkje set inn nok tiltak no, kan dette kome heilt ut av kontroll.

– Vaksinane er mindre effektive mot dei nye mutantane og ser ikkje ut til å verne så lenge som mange håpa. Vart du sjølv skuffa over at vaksinane gav såpass kortvarig vern mot smitte?

– Vaksinane er ikkje perfekte, men dei er det beste vi har no. Dei gjev eit visst vern også mot omikron, og dei vernar i stor grad mot alvorleg sjukdom. Eg må berre understreke kor viktig det er at folk tek vaksinane.

– Men den fallande effekten til vaksinane har truleg skapt mistillit hos dei som var skeptiske frå før?

– Kanskje var presentasjonen av vaksinane litt for raus i starten. Og det var uheldig at somme erklærte pandemien for over alt i sommar. Men det er jo ikkje noko nytt at vi treng påfyllingsdosar av mange vaksinar. Og tenk på influensavaksinane, dei blir det laga nye av kvart år.

– Er det håp om å få ein effektiv vaksine mot omikron raskt nok til å stagge den varianten?

– Nei, den spreier seg for fort. Vaksineselskapa er i gang med ein omikronvaksine, men det tek for lang tid før den er klar til distribusjon. Det vi har no, er dei vaksinane som alt finst. Og jo meir antistoff du har, jo betre verna er du mot alvorleg sjukdom.

– I beste fall er omikron ein mildare variant som gjev veldig mange immunitet mot seinare infeksjon. Kan denne mutasjonen bli ei velsigning?

– Kanskje, men det er for tidleg å seie. Mange av dei som har fått omikron så langt, er anten tidlegare covid-smitta eller vaksinerte. Men vi kan jo håpe at dette er byrjinga på slutten.

– Ein optimistisk hypotese: Om omikron er ein mild variant, kan viruset rulle over verda og skape immunitet mykje raskare enn nokon vaksine kan distribuerast?

– Hypotetisk sett, ja. Men vi skal vere varsame med konklusjonane enno. Vi veit lite om korleis omikron artar seg i risikogruppene og hos dei som ikkje har nokon immunitet frå før. Viruset er endra, men det er framleis covid 19-viruset. Og sjølv om vi er leie no, må vi stå i dette ei stund til. Og vegen ut går gjennom vaksinering og ansvarleg åtferd for å avgrense smitten.

– Men når vi kjem til neste jul, kan vi kanskje håpe at koronaviruset ikkje er ein særleg større trussel enn ein sesonginfluensa?

– Vi kan håpe det. Men eg kan ikkje love det. Det vi kan glede oss over, er at viruset er ein mindre trussel enn for eit år sidan. Og det kan vi takke vaksinane for.