Eva Aalberg Undheim

eva@dagogtid.no

Rusreformutvalet har tilrådd å avkriminalisere narkotiske stoff. Det skal framleis vere ulovleg å bruke, kjøpe og selje narkotika, men bruk og oppbevaring av mindre dosar til eige forbruk skal ikkje lenger straffast, dersom utvalet får det som det vil.

Pernille Huseby, som er generalsekretær i rusorganisasjonen Actis, meiner rusreforma sviktar dei unge.

– I dag har vi låg bruk av narkotika hjå ungdom. Det risikerer vi å setje på spel med dette forslaget, har ho sagt til NRK.

– Finst det belegg for å seie at det er faren for straff som hindrar unge i å nytte rus i dag?

– Nei, men Noreg er eit av landa i Europa som har lågast bruk av rusmiddel blant ungdom, og det fortel oss at vi gjer ein del rett i dag. Basert på det vi høyrer frå ungdom, har det noko å seie at brot på forbodet får følgjer. Slik det er i dag, får ikkje unge prikk på rullebladet dersom dei til dømes vel å inngå ein ruskontrakt. Mange oppgjev slike kontraktar som ein god grunn til å seie nei i ein situasjon der ein opplever press om å nytte rus. Det trengst ei reform som hjelper dei tunge narkomane og gjer vegen inn i behandling betre for dei, men utvalet har løyst oppgåva ved samstundes å gjere det vanskelegare å nå inn til unge med hjelp i ein fase der dei sjølve kanskje ikkje innser at dei treng hjelp. Utvalet føreslår at dei som vert tekne med narkotika, må møte for ein ruskonsulent i kommunen, men det skal ikkje få konsekvensar om dei vel å ikkje møte.

– Er de imot avkriminalisering for ungdom?

– Nei, men det må gjerast på ein smartare måte, og det må føre til ei form for reaksjon om dei vel å ikkje møte til rådgjeving. Vi meiner dei må inn i eit forpliktande løp, at dei bør slusast inn i til dømes eit møte hjå ein ruskonsulent, der det vert kartlagt om dei har eit helseproblem og bør overførast til helseomsorga eller ikkje. Har dei ikkje eit rusproblem, bør dei møtast med til dømes eit gebyr etter inntekt. Personar som ikkje er sjuke, har ansvar for eigne handlingar. Vi veit at kontrollar og sanksjonar verkar. Vi kan jamføre med reaksjonane for å køyre for fort. Om vi ikkje hadde hatt kontrollar og reaksjonar overfor dei som bryt fartsgrensene, ville vi hatt ein ganske annan situasjon på norske vegar.

– Kva med unge under 18, skal dei òg få bøter?

– Det beste førebyggjande tiltaket for dei er at foreldra vert trekte inn og stiller opp. Mange er nøgde med den typen ruskontraktar som finst for unge i dag. Dei møter for helsesøster og får hjelp til å slutte å ruse seg. I tillegg får dei individuelt tilpassa oppfølging for å få livet på rett kjøl att. Det er eit løp vi meiner bør behaldast for den yngste gruppa, for gjennom det har vi god sjanse til å få folk inn i eit sunnare livsløp. Vi har medlemsorganisasjonar som jobbar med behandling av både hasj- og marihuanamisbrukarar, og dei seier folk søkjer hjelp veldig seint. Gjev vi høve til å søkje hjelp så friviljug som rusreformutvalet legg opp til, kan vi har kome i ein situasjon der fleire ventar lenger før dei kjem i kontakt med helsesystemet. Då kan vi få tyngre rusproblem blant unge, og det tek lengre tid å hjelpe dei.

– Ser de noko positivt ved forslaga frå utvalet?

– Det er positive element der som bør takast med vidare, og modellen dei skisserer, kan nok justerast til å verte ei løysing som er bra, men i dag er det såpass mykje i modellen som er problemfylt at eg har vanskar med å sjå at dei har løyst noko i det heile. Dei seier dessutan ikkje noko om ressursane som trengst. Dei peikar på at barnevernet skal kunne ha ei rolle andsynes ungdomar med rusproblem, og det er jo fint, men vi veit frå omtalen av barnevernet at det ikkje nett no står ein skokk med kompetente personar der utan noko å gjere som er klare til å rette innsatsen mot ungdom med byrjande rusproblem. Det trengst ressursar. Utvalet har heller ikkje gått skikkeleg inn på endringar som kan følgje om vi fjernar strafferamma knytt til narkotikabruk. Ta samfunnstryggleiken som døme. Vi opererer jo ikkje med prikkar på rullebladet i dag berre for å vere slemme med folk. Det har òg eit tryggleiksaspekt. Forsvinn rulleblad, treng vi ein type register, slik at vi ikkje risikerer at folk med jamleg narkotikabruk vert sette til å køyre tanks i Forsvaret eller vere pilotar. Slike ting er det ikkje sett skikkeleg på.