Italia

Nicholas H. Møllerhaug

redaksjonen@dagogtid.no

Då Italia tidlegare i vår var i koronakrigstilstand, hende det noko anna minst like utenkeleg. Ut or landets fengsel kom dei køyrande – berykta mafiabossar på veg heim til sine kjære. Via rettslege kjenningar skulle dei få sone i husarrest. Årsaka var at dei var i risikogruppa og kunne bli smitta i fengselet.

Til saman 376 mafiosi var sende heim. Blant desse var det fleire bossar med lange drapsdommar. Som Francesco Bonura frå den kjende Cosa Nostra-mafiaen. Han var i si tid ein av Toto «Beistet» Riinas mest lojale medarbeidarar. Då viruset kom, hadde han sona 14 år i eit av dei strengaste høgsikringsfengsla i Italia. Den 21. april blei han send heim til Palermo og bustaden i ein fjong bygard. Roma-avisa La Repubblicas utsende tok i mai turen dit for å treffe naboane til Bonura. Dei fleste journalisten får i tale, seier dei har ingenting imot han: «Han er absolutt ein respektabel mann.»

Då nyhenda eksploderte, var det langt frå alle som syntest dette var greitt. Ein av kritikarane var den kjende Napoli-advokaten Antonello Ardituro. Han har i mange år etterforska det berykta Camorra-nettverket.

– Absolutt heile systemet har feila i denne saka, sa han.

Møter rivalar

Til La Repubblica fortalde han at han var redd dette ville føre til at folk byrjar å tvile på statens kamp mot mafiaen. Det var urettvist overfor alle mafiaetterforskarane som dagleg risikerer livet i arbeidet. Ardituro var også redd fleire av bossane kunne kome til å flykte. Politiet hadde ikkje ressursar til å dekke dei ekstrakostnadane overvaking av desse superkriminelle kravde. Ein alt ekstrem arbeidssituasjon på grunn av covid-19 blei dermed langt vanskelegare.

Han frykta også at dei heimkomne mafiasjefane kunne skape konfliktar i og mellom klanane. Bossane hadde vore fengsla i årevis, og i mellomtida kunne dei kriminelle organisasjonane utvikle seg i retningar dei mislikte. Vel heime låg alt til rette for at dei kunne ta grep som kunne føre til store uro både internt og overfor andre klanar. Dette såg ein eit blodig døme på den 6. mai. Då melde hovudstadsavisa Il Messaggero om bakhaldsåtak i Napoli – på høgljos dag. Offeret var eit høgareståande medlem av Camorra-klanen som veker tidlegare var heimsend.

Problema stogga ikkje der. Det viste seg at det lokale hospitalet var gjort om til koronasjukehus. Det mislikte familien hans, og dei laga eit kraftig rabalder der. Då dei retta trugsmål mot personalet, kom politiet til slutt og fekk bossen overførd til eit sjukehus i nabobydelen.

Dette var ei av mange dropar som fekk parlamentarikarane til å handle lynraskt på tampen av mai: Dette kom aldri til å gå bra. Dermed gjekk dei i gang med å gjere om vedtaket frå vekene då Italia låg nede for pesten.

Vendepunktet

Romas handlekraft blir i ettertid sett på med stor lette. Ei som har særleg grunn til glede, er ei eldre kvinne på 84 år: Maria Falcone i Palermo. Heilt sidan 23. mai 1992 har ho vore sentral i kampen mot mafiaen. Like lenge har bror hennar, dommaren Giovanni Falcone, vore borte. Han blei i si tid ei levande legende for det han fekk til i kampen mot mafiaen. Mellom anna var Falcone ein sentral del i Palermos «antimafia-pool». Dette var eit undercover-samarbeid der mafiaetterforskarar kunne dele informasjon. Den personlege risikoen vart også mindre, sidan dei i fellesskap skreiv ut arrestordrar. Seinare kom Falcone særleg til å bli hugsa for kjemperettssaka han leidde i Palermo. Frå 10. februar 1986 til 16. desember 1987 blei 338 mafiosi dømde til samla 2665 år i fengsel.

For Falcone kom prisen for suksessen til å bli høg.

Etter eit mislukka attentatsforsøk i 1989 blei han tre år seinare drepen av ei kjempebombe plassert under ein av hovudvegane inn mot Palermo by. Kona Francesca Morvillo og tre politifolk blei også rivne bort. Attentatet blir rekna som eit historisk vendepunkt som årleg blir mint med markeringar i Palermo. I år gjorde derimot koronapandemien markeringa umogleg.

I staden blei italienarane oppmoda om å markere denne dystre dagen i det stille. Klokka 18.00 den 23. mai hang det blafrande kvite laken frå vindauge og verandaer – frå nord til sør. Markeringa fall saman med at bossane endeleg var på veg tilbake til fengsla. Fru Falcone meiner dette er eit sunt teikn ved dagens Italia: «Då skandalen var eit faktum, byrja italienske medium straks å skrive kritisk om dette. Sånn var det aldri før. Dermed vart presset så stort at Roma måtte handle.»

Isolasjon

I ettertid har saka om dei 376 koronamafiosiane vore ein augeopnar for mange. Dette viser at det finst italienske byråkratar som ikkje har forstått korleis mafiaen verkar. Ifølge Maria Falcone er det berre eitt grep som verkar i antimafiaarbeidet: den såkalla Bis 24-ordninga. Ho gjer det mogleg å sperre bossane inne, i isolasjon frå omverda, for å unngå klanorganisering bak gitteret. For dette var ikkje tilfellet før i tida. Då gjekk fengselet i Palermo – Ucciardone – under tilnamnet «Grand Hotel Ucciardhome». Her levde bossane som krøsusar med horer om natta og russisk kaviar om dagen. Forholda var så komfortable at bossane berre kalla opphaldet for «ein tur på hytta». Som oftast blei også straffelengda korta kraftig ned undervegs.

Alt dette endra seg då brot til Maria Falcone blei drepen. Etter attentatet endra Italia lovverket på rappen og vedtok ei ny lov: Bis 41. Dermed blei det slutt på kakselivet i fengselet. Det var dette ein var engsteleg for då bossane fekk reise heim under pandemien i vår. Ein blei redd mafiagrepet var i ferd med å losne.

I desse dagar er dei fleste mafiosiane heime igjen – i fengsla sine. Italia kan puste letta ut.

Kjelder: La Repubblica, Il Messag­giero, Wikipedia, Ilsicilia.it og Il fatto quotidiano