Kommentar

Erik Solheim

erik.solheim@enivest.net

Ikkje kvotepliktig sektor er transport, jordbruk, oppvarming, avfall og nokre mindre kjelder. Frå desse delane av samfunnet kjem nesten halvparten av utsleppa, knapt 25 millionar tonn karbondioksid. Å halvere dette, fortel utgreiinga, krev ei rask utvikling av ny teknologi, at dei nye maskinene vert billege nok og at viljen til å ta nyskapingane i bruk, er stor. Vi må òg, for å få dette til, endre matkulturen vår, vekk frå kjøt frå grasetande dyr og over til plantemat. Noko liknande fekk kristenkongane vanskar med då dei ville nekte trønderane å ete hestekjøt, endå mennene med sverd i neven den gongen hadde meir hardvorne maktmiddel enn regjeringane kan ty til i dag.

Billeg vert det heller ikkje. Opp til 500 kroner per tonn spart CO2 kostar det å gjere lastebilane meir effektive, elektrifisere ferjene og varme opp byggjeplassar med straum i staden for olje. Til samanlikning: Så seint som for to år sidan låg kvoteprisen på CO2 i EU på rundt 100 kroner tonnet; no har han gått opp til 250. Mellom 500 og 1500 kroner er prisen for å få alle nye bilar til å gå på straum, å få elektriske motorar i alle bybussar og at halvparten av lastebilane skal komme seg fram med hydrogen eller kraft frå nettet. Meir enn 1500 kroner, fortel utgreiinga, vil gå med for kvart tonn mindre utslepp dersom meir av vegtransporten, anleggsmaskiner og sjøfart skal få drivstoff frå planter og avfall.

Kyotoprotokollen og alle seinare avtaler byggjer på at kvar stat berre har ansvar for utsleppa innanfor sine grenser. Når gassen brenn i andre land i staden for på norske plattformer, vert verknaden i atmosfæren akkurat den same, men på den norske lista står det null. Sameleis er det med elbilar. Vi kan stryke utslepp dersom straumen kjem frå fossane. Men den store osen – for det meste av kol – som kjem av å framstille batteria, må produsentlandet svare for. Og vi kan ikkje lett vente at andre land dempar sine utslepp når det er våre kjøp som driv dei opp. Slik sirkulerer gassane av kol og olje i den globale økonomien. Og dei veks stadig.

Elektrifisering av transport er eit av tiltaka som skal reinse mykje – 34 prosent av heile pakken. Men teknologien er uferdig og ladestasjonar manglar. Rask lading krev stor effekt og større nettkapasitet over heile landet. Meir biodiesel frå landbruk, havbruk og industri skal, i lag med hydrogen, fjerne eksosen langs vegane og på sjøen. På ein blunk, frå 2023 til 2025, skal vi her i landet framstille 300 millionar liter nytt og avansert biodrivstoff kvart år framover, opp frå 20 millionar liter no.

Klimaavtalane set utsleppa frå brenning av ved, og olje laga av biomasse, til null. Av ein kubikkmeter trevyrke er berre halvparten av brennverdien igjen i oljen. Den andre halvparten vert borte under omdanninga. Kjemien let seg ikkje styre av avtalar, og diesel frå tre gjev frå seg like mykje CO2 som diesel frå råolje, nokre meiner meir. Om vi høgg i dag, er det meste av hundreåret gått før skogen igjen har henta karbonet ut av lufta. På papiret vert det mindre klimagassar, i atmosfæren meir.

No skal politikken ta over. Dei styrande skal skaffe alle milliardane og finne ut kven som skal betale dei. Dei må få til ei fordeling som folk flest godtek. Frå Stortinget flyt budsjettmidlane framleis lett til alt som aukar utsleppa – slikt som nye vegar for større trafikk. Drivkrafta bak dette, bak veksten i all moderne økonomi, har vore billeg, fossil energi. Ideen om å halde det gåande på same måten med andre, dyrare og langt meir avgrensa energiformer, er ein vegvisar til skorfeste. Teknikken kan ikkje utrette alt som klimakuren vil ha gjort. Vi kan trygt hevde at oppskrifta ikkje er gjennomførleg. Oppgåva er for stor, og ho krev mykje meir enn nye maskiner og biodiesel. Men ho er ikkje større enn draumen om nye, tekniske under.

Erik Solheim er tidlegare leiar i Naturvernforbundet og fast skribent i Dag og Tid.