Dystre utsikter for velferdsstaten
Om nordmenn flest vil halda fram med å taka ut meir fritid og dyrare helsetenester, må dei i 2060 ut med 63 prosent av løna berre i inntektsskatt.
Aller meldingars mor og bestemor i offentleg sektor heiter Perspektivmeldinga. Kvart fjerde år før eit nytt stortingsval ser byråkratane i Finansdepartementet (FIN) inn i krystallkula. Kvar er den norske velferdsstaten om femti år om vi held med å oppføra oss slik vi gjer i dag? Talet dei kom fram til for 2060, var 6. Om vi held fram som vi gjorde i 2012, i alle år framover, ja, så manglar staten 6 prosent av verdiskapinga i Fastlands-Noreg om velferdsstaten skal halda fram som i dag. Talet inkluderer bruken av pengane i Oljefondet.
Dette 6-talet kan vi omsetja i pengar. I dag er bruttonasjonalproduktet for fastlandet (verdiskapinga på sokkelen er ikkje med) på 2400 milliardar, seier FIN. 6 prosent av dette vert 144 milliardar, som tilfeldigvis er nett det same som vi bruker på sjukepengar og uføretrygd. I eit tenkt 2060 må vi altså auka skattane med 6 prosent av BNP eller kutta i til dømes uføretrygd eller sjukepengar.
Ikkje reelt
Problemet med talet til Finansdepartementet er at det ikkje er i nærleiken av å vera reelt. I dei fleste år vert nordmenn litt rikare, og når vi vert rikare, har vi to val: Vi kan velja å arbeide mindre eller å taka imot pengane. I 1930 var eit normalårs-verk 2368, i 2010 var det 1688 timar. Ei perspektivmelding laga i 1930 på same viset som den noverande ville altså ha synt eit overskot på minst 50 prosent. Frå 1930 til 2011 gjekk den røynlege arbeidstida ned med 40 prosent og ned med 23 prosent frå 1970 til 2011.
I siste nummeret av Samfunnsøkonomen har SSB-forskarane Erling Holmøy og Birger Strøm rekna på kva som skjer om vi held fram med å taka ut stadig meir fritid. Dei siste 40 åra har vi altså teke ut 23 prosent meir fritid, dei reknar med at vi i dei neste 50 tek ut 20 prosent, altså går auken i fritid litt ned. Men han er der.
Men karane stoggar ikkje der. Dei har òg gått ut ifrå at vi i Noreg vil halda fram med å auka standarden på helse og omsorg, naturleg nok sidan vi dei siste 30 åra stort sett kvart år har auka kvaliteten med mellom 1,5 og 2 prosent og ofte endå meir. Men dei legg opp til konservativ vekststandard, berre 1 prosent, og sjølv om privat sektor skal ha ein produktivitetsvekst på 2 prosent, som igjen gjer at vi som arbeider i det private, i utgangspunktet får ein lønsvekst på 2 prosent. 2 prosent er elles langt høgre enn veksten har vore det siste tiåret.
Digital tilgang – heilt utan binding
Prøv ein månad for kr 49.
Deretter kr 199 per månad. Stopp når du vil.
