ANDREAS HOMPLAND

hompland@online.no

Sidan sist påske har eg fått ein ny hyttegranne i dalstrøka innafor: ei formidabel monstermast i prangande raudt og kvitt, eit heienes Notre-Dame som viser til noko som er høgare enn oss: Die Energiewende.

Kraftbransjen oppgraderer turbinane og rustar opp leidningsnettet til overføringskablane til kontinentet. Det blir ein autobahn til Tyskland med trafikk begge vegar: Dei får vasskraft når nedbøren er rikeleg her; me får kolkraft og kraft frå vind og sol som ikkje kan lagrast der. Den store draumen er å bruka slik overskotskraft til å pumpa vatn opp att i regulerte kraftmagasin, slik at det kan brukast fleire gonger.

KRAFTLINER har eg vent meg til, og det skulle berre mangla: Hadde det ikkje vore for dei store vasskraftprosjekta, ville desse heiene aldri hatt vegar og vore tilgjengelege for andre enn dei få. Det har også gitt varige konsesjonsinntekter til grisgrendte og fattige kommunar.

Men nå er ei ny tid i emning. Noregs vassdrags- og energidirektorat (NVE) tar med omtrent alt av heier i indre Agder og dalstrøka innanfor på kartet over 13 område som er veleigna til store vindmølleparkar. Det er fordi det blæs mykje der, fordi det ikkje er store naturverdiar, og fordi det er kort veg til utanlandskablane.

Om nokre år kan synsranda vera fylt av vindmøller og heiene fulle av vegar og planerte platå for dei himmelhøge turbinane. Og kommunane får ikkje anna att enn litt eigedomsskatt – så lenge det varer.

BYRÅSJEFEN meiner Spaltisten høyrer til den førre generasjonen, er sneversynt og talar for si eiga sjuke hei. Er det noko me har nok av i dette landet, så er det villmark og natur som få har glede av likevel. Litt visuell forureining og støy må ein finna seg i dersom me kan yta vår skjerv for å berga klimaet. Noko anna ville vera nasjonalsjåvinistisk. Sjølv tykkjer Byråsjefen at vindmøller er ein pryd i landskapet, eit symbol på vekst, framgang og solidaritet i klimakrisetider.

VERTINNA er ikkje glad i tyske turistar som legg lite att. Dei kjem i bubilar og har bunkra opp med mat og øl, og så fyller dei frysaren med fisk når dei dreg. Dei få som tar inn hos henne, er greie og ordentlege folk, men dei trugar med å slutta å koma dersom det veks opp vindmøller på fjelltoppane langs fjorden. Den slags har dei nok av heime; til Noreg kjem dei for å oppleva urørt natur.

Vertinna har lita tru på at vindkrafta er berekraftig. Når kapitalistane har tatt ut den grøne profitten, finn dei opp eit energisystem som er billegare og meir effektivt. Då kjem møllene til å stå der og raga som utdaterte samtidsruinar – på line med nedlagde gruver, cellulosefabrikkar og forfalne pensjonat, men utan etterbruk.

I «NORSK UTAKT» (1984) skreiv Hans Magnus Enzensberger om nordmenn: «De er heimfødinger og kosmopolitter på en gang. De kommer haltende på etterskudd med tida, og er samtidig forut for den.» «Norge, dette extravaganza i periferien av Europa, mellom oljeterminal og sommerhytte, fjellgård og glassarkitektur, er ikke paradis på jorda, men et selvrådighetens monument, og en murrende idyll.»

Den kommunale velviljen for store kraftanlegg er over. Stadig fleire kommunar murrar og seier nei til fleire vindmølleparkar. Dei har frivillig ofra naturkvalitet, og dei har fått rimeleg att for det. Men nok er nok. Nå er det ikkje snakk om ein nasjonal dugnad for å bygga landet, men om å legga til rette for at privat og utanlandsk kapital skal okkupera vind og vidder utan grunnrente.

RETTINGAR. Til og med Byråsjefen kan minnast feil. Det har eg fått opplyst av ein kjennar med dokumentarisk oversikt over norsk populærmusikk i den gamle tid i 1960-åra – både grøn og i alle regnbogefargar. Men ettersom dette vedrører Byråsjefen, nøyer eg meg med «erindringsforskyvning». Det gjeld «Framskrittet kommer til å fortsette», som han greidde ut om i påskesideblikket.

The Monn-Keys spela aldri inn den songen som ordinær single med B-side i 1961. Han er med på ei tynn, einsidig plastplate med tittelen «Nye gode år». I den offisielle diskografien heiter det om formatet: Flexi-disc, 7», 33 1/3 RPM, Shape, Single Sided, EP. Card Backed, Square.

Det mediehistorisk interessante er at verket blei produsert av Egil Monn Iversen A/S som commercial og kom som vedlegg til Arbeiderbladet: «Dette er en lydpreget hilsen fra Arbeiderbladet. Den kan avspilles på alle typer grammofoner med hastighet 33 1/3.»

Tracklist inne­­­­held fem spor: Dei to første er utan tittel og med Unknown Artist. På det tredje sporet framfører gravferdssongaren frå Ønskekonserten, Olav Werner, «De unge slekter». Fjerde spor er ein liten tale av Einar Gerhardsen. Femte spor er «Fremskrittet Kommer Til Å Fortsette».

DÅ EINAR GERHARDSEN blei gravlagd frå Oslo rådhus 25. september 1987, var det utan tonefylgje av The Monn-Keys. Britt Langlie las Rudolf Nilsens dikt «Nr. 13», og Den Norske Operas kor framførte «Slavekoret» fra Nebukadnesar av Verdi. Mellom raude flagg og fagforeiningsfaner blei den offisielle minnemarkeringa avslutta på Youngstorget med janitsjarkorps og «Internasjonalen» som allsong.

Andreas Hompland er
sosiolog og skribent.