Per Anders Todal

peranders@dagogtid.no

Auken i talet på barn med autismediagnose er ikkje jamt fordelt. Somme innvandrargrupper har ein langt høgare frekvens av barn med autisme enn majoritetsbefolkninga, og slik er det både i Noreg og ei rekkje andre land. Nokre av tala er forbløffande.

Som ein del av utgreiinga frå Autisme- og touretteutvalet i 2020 laga Folkehelseinstituttet ein tabell over prosentdelen av barn med autismediagnose fordelt på landbakgrunn. Tabellen inkluderte alle barn fødde i Noreg mellom 2001 og 2016 og synte nokre påfallande skilnader. Barn frå nesten alle innvandrargrupper hadde høgare frekvens av autismediagnose enn majoritetsbefolkninga, og somme låg svært langt over.

Tolvgangen

I aldersgruppa 2 til 5 år hadde 0,23 prosent av barna med to norske foreldre ein autismediagnose i denne perioden. Blant barna til polske foreldre var frekvensen 0,54, nær det dobbelte. Blant barn av pakistansk bakgrunn var frekvensen 1,17. Barn av somaliske foreldre: 1,64. Barn av foreldre frå Sri Lanka: 1,95. Høgast var frekvensen blant barn med eritreisk familiebakgrunn, der 2,77 prosent i aldersgruppa 2-5 hadde ein autismediagnose. I denne gruppa var altså andelen 12 gonger så stor som blant dei med norsk familiebakgrunn.

FHI understreka at tala ikkje var justerte for andre variablar som kan påverke risikoen for autisme. «Ifølge forskerne gir funnene likevel en klar pekepinn om økt risiko for autisme i de to yngste aldersgruppene i nesten alle de store minoritetsgruppene. Økningen omfatter landgrupper av både europeisk, afrikansk og asiatisk opprinnelse», heitte det.

Skilnadene mellom gruppene var uansett så store at ingen av dei kjende risikofaktorane for autisme skulle kunne gje slike utslag.

Store utslag

Biletet vart stadfesta av ein studie som forskarar ved St. Olavs Hospital publiserte i fjor. Studien inkluderte 142 barn i alderen 2–6 år som fekk autismediagnose i Sør-Trøndelag mellom 2016 og 2019, det vil seie alle barna som fekk slik diagnose ved St. Olav i desse åra.

Studien tyda på at barn av mødrer frå andre land enn Noreg hadde meir enn 7 gonger så stor risiko for autismediagnose som barn av norskfødde mødrer. Barna til mødrer med innvandrarbakgrunn hadde òg jamt over meir alvorlege symptom enn dei med norskfødde mødrer. Den høgaste autismefrekvensen fann forskarane blant barna til foreldre med bakgrunn frå Eritrea og Somalia.

Globalt fenomen

Studien frå St. Olav var relativt liten, og skilnaden på innfødde og innvandrarar var det sterkare enn i dei fleste liknande studiar. Men forskarar finn det same fenomenet i ei rekkje land: Barn av innvandrarar får oftare ein autismediagnose enn barn av foreldre frå majoritetsbefolkninga.

Årsakene er ukjende, men så langt tyder ikkje forskinga på at det handlar om spesielt sterk genetisk disposisjon for autisme i befolkninga i somme land. Rett nok er det generelt ikkje like gode helsedata frå fattige land som frå rike. Men dei studiane som er gjort av autismeførekomst i til dømes Afrika sør for Sahara, tyder på at utbreiinga ikkje er større der enn i andre delar av verda. Og risikoen for autisme ser ut til å vere forhøga i dei aller fleste immigrantgrupper, anten innvandrarane kjem til Noreg frå Europa, Afrika eller Asia.

Inga forklaring

Det ser dermed ut som det kan vere noko ved sjølve migranttilværet som er forbunde med høgare risiko. Og den auka risikoen verkar særleg vere knytt til mora: Å ha far frå eit anna land gjev ikkje like sterke utslag, syner ein ny studie frå Folkehelseinstituttet. Den såg på data for barn fødde i Noreg mellom 2006 og 2017, og synte dessutan at innvandrarbarn fekk ADHD-diagnosar langt sjeldnare enn barn av norskfødde foreldre.

– Barn av innvandrarar er overrepresenterte når det gjeld autismediagnosar og underrepresenterte når det gjeld ADHD, men vi kjenner ikkje forklaringa. Eg vil ikkje spekulere i kva årsakene kan vere. Men det er absolutt noko vi bør sjå nærare på, seier Alexandra Havdahl, leiar for Autismestudien.