Den merkelege samanhengen mellom migrasjon og autisme
Barn av innvandrarar har langt større risiko for å få ein autismediagnose enn barn av innfødde nordmenn har. Ingen veit kvifor.
Les også
Debatten om den eksplosive auken av autisme i Noreg held fortsatt fram.
Foto: Adobestock.com
Ikkje ein epidemi
Les også
Ei anna historie
Les også
Skjermbruk og autismeøkning
Les også
Illustrasjon: Shutterstock / NTB
Man er født autist
Les også
Illustrasjon: Shutterstock. / NTB
Ordskifte: Hva skyldes økningen av nevroutviklingsforstyrrelser?
Les også
På tide med eit paradigmeskifte?
Les også
Datateknologi som nettbrett blir ofte framheva som eit nyttig hjelpemiddel for barn med autisme. Men kan skjermbruk i dei første leveåra òg medverke til at barn kan utvikle autisme?
Illustrasjon: Shutterstock / NTB
Autismeforsking utan svar
Les også
Illlustrasjon: / NTB
Viktigare å spreie kunnskap om autisme enn å leite etter årsaker
Les også
Ingen alarm frå forskingsfronten
Les også
Illustrasjon: Shutterstock / NTB
Autismebølgja som ingen forstår
Les også
Debatten om den eksplosive auken av autisme i Noreg held fortsatt fram.
Foto: Adobestock.com
Ikkje ein epidemi
Les også
Ei anna historie
Les også
Skjermbruk og autismeøkning
Les også
Illustrasjon: Shutterstock / NTB
Man er født autist
Les også
Illustrasjon: Shutterstock. / NTB
Ordskifte: Hva skyldes økningen av nevroutviklingsforstyrrelser?
Les også
På tide med eit paradigmeskifte?
Les også
Datateknologi som nettbrett blir ofte framheva som eit nyttig hjelpemiddel for barn med autisme. Men kan skjermbruk i dei første leveåra òg medverke til at barn kan utvikle autisme?
Illustrasjon: Shutterstock / NTB
Autismeforsking utan svar
Les også
Illlustrasjon: / NTB
Viktigare å spreie kunnskap om autisme enn å leite etter årsaker
Les også
Ingen alarm frå forskingsfronten
Les også
Illustrasjon: Shutterstock / NTB
Autismebølgja som ingen forstår
peranders@dagogtid.no
Auken i talet på barn med autismediagnose er ikkje jamt fordelt. Somme innvandrargrupper har ein langt høgare frekvens av barn med autisme enn majoritetsbefolkninga, og slik er det både i Noreg og ei rekkje andre land. Nokre av tala er forbløffande.
Som ein del av utgreiinga frå Autisme- og touretteutvalet i 2020 laga Folkehelseinstituttet ein tabell over prosentdelen av barn med autismediagnose fordelt på landbakgrunn. Tabellen inkluderte alle barn fødde i Noreg mellom 2001 og 2016 og synte nokre påfallande skilnader. Barn frå nesten alle innvandrargrupper hadde høgare frekvens av autismediagnose enn majoritetsbefolkninga, og somme låg svært langt over.
Tolvgangen
I aldersgruppa 2 til 5 år hadde 0,23 prosent av barna med to norske foreldre ein autismediagnose i denne perioden. Blant barna til polske foreldre var frekvensen 0,54, nær det dobbelte. Blant barn av pakistansk bakgrunn var frekvensen 1,17. Barn av somaliske foreldre: 1,64. Barn av foreldre frå Sri Lanka: 1,95. Høgast var frekvensen blant barn med eritreisk familiebakgrunn, der 2,77 prosent i aldersgruppa 2-5 hadde ein autismediagnose. I denne gruppa var altså andelen 12 gonger så stor som blant dei med norsk familiebakgrunn.
FHI understreka at tala ikkje var justerte for andre variablar som kan påverke risikoen for autisme. «Ifølge forskerne gir funnene likevel en klar pekepinn om økt risiko for autisme i de to yngste aldersgruppene i nesten alle de store minoritetsgruppene. Økningen omfatter landgrupper av både europeisk, afrikansk og asiatisk opprinnelse», heitte det.
Skilnadene mellom gruppene var uansett så store at ingen av dei kjende risikofaktorane for autisme skulle kunne gje slike utslag.
Store utslag
Biletet vart stadfesta av ein studie som forskarar ved St. Olavs Hospital publiserte i fjor. Studien inkluderte 142 barn i alderen 2–6 år som fekk autismediagnose i Sør-Trøndelag mellom 2016 og 2019, det vil seie alle barna som fekk slik diagnose ved St. Olav i desse åra.
Studien tyda på at barn av mødrer frå andre land enn Noreg hadde meir enn 7 gonger så stor risiko for autismediagnose som barn av norskfødde mødrer. Barna til mødrer med innvandrarbakgrunn hadde òg jamt over meir alvorlege symptom enn dei med norskfødde mødrer. Den høgaste autismefrekvensen fann forskarane blant barna til foreldre med bakgrunn frå Eritrea og Somalia.
Globalt fenomen
Studien frå St. Olav var relativt liten, og skilnaden på innfødde og innvandrarar var det sterkare enn i dei fleste liknande studiar. Men forskarar finn det same fenomenet i ei rekkje land: Barn av innvandrarar får oftare ein autismediagnose enn barn av foreldre frå majoritetsbefolkninga.
Årsakene er ukjende, men så langt tyder ikkje forskinga på at det handlar om spesielt sterk genetisk disposisjon for autisme i befolkninga i somme land. Rett nok er det generelt ikkje like gode helsedata frå fattige land som frå rike. Men dei studiane som er gjort av autismeførekomst i til dømes Afrika sør for Sahara, tyder på at utbreiinga ikkje er større der enn i andre delar av verda. Og risikoen for autisme ser ut til å vere forhøga i dei aller fleste immigrantgrupper, anten innvandrarane kjem til Noreg frå Europa, Afrika eller Asia.
Inga forklaring
Det ser dermed ut som det kan vere noko ved sjølve migranttilværet som er forbunde med høgare risiko. Og den auka risikoen verkar særleg vere knytt til mora: Å ha far frå eit anna land gjev ikkje like sterke utslag, syner ein ny studie frå Folkehelseinstituttet. Den såg på data for barn fødde i Noreg mellom 2006 og 2017, og synte dessutan at innvandrarbarn fekk ADHD-diagnosar langt sjeldnare enn barn av norskfødde foreldre.
– Barn av innvandrarar er overrepresenterte når det gjeld autismediagnosar og underrepresenterte når det gjeld ADHD, men vi kjenner ikkje forklaringa. Eg vil ikkje spekulere i kva årsakene kan vere. Men det er absolutt noko vi bør sjå nærare på, seier Alexandra Havdahl, leiar for Autismestudien.
Er du abonnent? Logg på her for å lese vidare.
Digital tilgang til DAG OG TID – heilt utan binding
Prøv ein månad for kr 49.
Deretter kr 199 per månad. Stopp når du vil.
peranders@dagogtid.no
Auken i talet på barn med autismediagnose er ikkje jamt fordelt. Somme innvandrargrupper har ein langt høgare frekvens av barn med autisme enn majoritetsbefolkninga, og slik er det både i Noreg og ei rekkje andre land. Nokre av tala er forbløffande.
Som ein del av utgreiinga frå Autisme- og touretteutvalet i 2020 laga Folkehelseinstituttet ein tabell over prosentdelen av barn med autismediagnose fordelt på landbakgrunn. Tabellen inkluderte alle barn fødde i Noreg mellom 2001 og 2016 og synte nokre påfallande skilnader. Barn frå nesten alle innvandrargrupper hadde høgare frekvens av autismediagnose enn majoritetsbefolkninga, og somme låg svært langt over.
Tolvgangen
I aldersgruppa 2 til 5 år hadde 0,23 prosent av barna med to norske foreldre ein autismediagnose i denne perioden. Blant barna til polske foreldre var frekvensen 0,54, nær det dobbelte. Blant barn av pakistansk bakgrunn var frekvensen 1,17. Barn av somaliske foreldre: 1,64. Barn av foreldre frå Sri Lanka: 1,95. Høgast var frekvensen blant barn med eritreisk familiebakgrunn, der 2,77 prosent i aldersgruppa 2-5 hadde ein autismediagnose. I denne gruppa var altså andelen 12 gonger så stor som blant dei med norsk familiebakgrunn.
FHI understreka at tala ikkje var justerte for andre variablar som kan påverke risikoen for autisme. «Ifølge forskerne gir funnene likevel en klar pekepinn om økt risiko for autisme i de to yngste aldersgruppene i nesten alle de store minoritetsgruppene. Økningen omfatter landgrupper av både europeisk, afrikansk og asiatisk opprinnelse», heitte det.
Skilnadene mellom gruppene var uansett så store at ingen av dei kjende risikofaktorane for autisme skulle kunne gje slike utslag.
Store utslag
Biletet vart stadfesta av ein studie som forskarar ved St. Olavs Hospital publiserte i fjor. Studien inkluderte 142 barn i alderen 2–6 år som fekk autismediagnose i Sør-Trøndelag mellom 2016 og 2019, det vil seie alle barna som fekk slik diagnose ved St. Olav i desse åra.
Studien tyda på at barn av mødrer frå andre land enn Noreg hadde meir enn 7 gonger så stor risiko for autismediagnose som barn av norskfødde mødrer. Barna til mødrer med innvandrarbakgrunn hadde òg jamt over meir alvorlege symptom enn dei med norskfødde mødrer. Den høgaste autismefrekvensen fann forskarane blant barna til foreldre med bakgrunn frå Eritrea og Somalia.
Globalt fenomen
Studien frå St. Olav var relativt liten, og skilnaden på innfødde og innvandrarar var det sterkare enn i dei fleste liknande studiar. Men forskarar finn det same fenomenet i ei rekkje land: Barn av innvandrarar får oftare ein autismediagnose enn barn av foreldre frå majoritetsbefolkninga.
Årsakene er ukjende, men så langt tyder ikkje forskinga på at det handlar om spesielt sterk genetisk disposisjon for autisme i befolkninga i somme land. Rett nok er det generelt ikkje like gode helsedata frå fattige land som frå rike. Men dei studiane som er gjort av autismeførekomst i til dømes Afrika sør for Sahara, tyder på at utbreiinga ikkje er større der enn i andre delar av verda. Og risikoen for autisme ser ut til å vere forhøga i dei aller fleste immigrantgrupper, anten innvandrarane kjem til Noreg frå Europa, Afrika eller Asia.
Inga forklaring
Det ser dermed ut som det kan vere noko ved sjølve migranttilværet som er forbunde med høgare risiko. Og den auka risikoen verkar særleg vere knytt til mora: Å ha far frå eit anna land gjev ikkje like sterke utslag, syner ein ny studie frå Folkehelseinstituttet. Den såg på data for barn fødde i Noreg mellom 2006 og 2017, og synte dessutan at innvandrarbarn fekk ADHD-diagnosar langt sjeldnare enn barn av norskfødde foreldre.
– Barn av innvandrarar er overrepresenterte når det gjeld autismediagnosar og underrepresenterte når det gjeld ADHD, men vi kjenner ikkje forklaringa. Eg vil ikkje spekulere i kva årsakene kan vere. Men det er absolutt noko vi bør sjå nærare på, seier Alexandra Havdahl, leiar for Autismestudien.
«Barn frå nesten alle innvandrargrupper hadde høgare frekvens av autismediagnose enn majoritetsbefolkninga»
Les også
Debatten om den eksplosive auken av autisme i Noreg held fortsatt fram.
Foto: Adobestock.com
Ikkje ein epidemi
Les også
Ei anna historie
Les også
Skjermbruk og autismeøkning
Les også
Illustrasjon: Shutterstock / NTB
Man er født autist
Les også
Illustrasjon: Shutterstock. / NTB
Ordskifte: Hva skyldes økningen av nevroutviklingsforstyrrelser?
Fleire artiklar
Skodespelar Svein Tindberg flettar saman eigne barndomserfaringar med 4000 år gamle forteljingar frå Bibelen.
Foto: Marcel Leliënhof
Høgaktuelle forteljingar frå Midtausten
Trur vi Bibelen er ei utdatert bok, tek vi feil. Svein Tindberg syner korleis gamle jødisk-kristne soger talar til vår eksistens no når bombene fell mellom folkeslag.
Foto: Dag Aanderaa
Pyntesjuke og luksuslov
Christian Kvart ville styre pynten, krydderet og konfekten.
Miridae, ei bladtege med oval form.
Foto: via Wikimedia Commons
Levande innsikt om døyande insekt
Ein optimistisk tone råder i ei tettpakka faktabok om dystre utsikter for insekta.
Moss–Horten-ferja er den mest trafikkerte i landet. Skjer det noko uføresett, som då dei tilsette blei tatt ut i LO-streik i fjor, veks køane på begge sider av fjorden.
Foto: Terje Bendiksby / AP / NTB
Pengegaloppen i ferjetoppen
Det står ei Norled-ferje her og ei Torghatten-ferje der – innstilte. Ferja, ein livsnerve for mange, er eigd av folk vi ikkje aner kven er, utanfor vår kontroll.
Yrka med det høgste sjukefråværet er kvinnedominerte med relasjonelt arbeid og høge emosjonelle krav, skriv Lill Sverresdatter Larsen.
Foto: Gorm Kallestad / NTB
Langvarig overbelastning gir rekordhøyt sykefravær
«Vi har lenge drevet en dugnad for å holde skuta flytende.»