Helse

Eva Aalberg Undheim

eva@dagogtid.no

Nye tal frå Nav syner at vi i dag manglar 5600 sjukepleiarar i Noreg. Og verre skal det bli. I 2035 vil det mangle 28.000 sjukepleiarar, ifølgje framskrivingar frå Statistisk sentralbyrå (SSB). Leiaren i Sjukepleiarforbundet, Eli Gunhild By, kallar situasjonen ei varsla krise.

– Over år har vi fått tal både frå SSB, Nav og KS’ arbeidslivsbarometer som syner at sjukepleiarane er den yrkesgruppa det vert størst mangel på framover. Alt i 2015 mangla vi 2550 sjukepleiarar, og det sa vi frå om. I fjor var talet oppe i 5900. No må politikarane og arbeidsgjevarane ta utviklinga på alvor og gjere noko før det er for seint.

– Mangelen var høgare i fjor enn i år. Tyder ikkje det at vi er på rett veg?

– Nei. I fjor var det noko uvisse knytt til tala frå Trøndelag, som følgje av fylkessamanslåinga. Nedgangen er uansett så liten og mangelen så stor at det på ingen måte er noko å seie seg nøgd med. Skal vi unngå alvorlege feil og syte for at pasientane framleis får god behandling, må vi gjere tiltak som både rekrutterer fleire og gjer at fleire vert verande i jobben sin.

– Kva er den viktigaste årsaka til mangelen, etter di vurdering?

– Det handlar om stor arbeidstyngd, at mange ikkje har høve til å gå i heile stillingar, løn som ikkje er bra nok, og turnusar som er for krevjande. Den gjennomsnittlege avgangsalderen for sjukepleiarar er 57 år. Så her finst det ikkje berre eitt svar. Vi må ha fleire heile stillingar og betre løn, og vi må klare å drive kompetansehevande tiltak og etter- og vidareutdanning.

– Helseminister Bent Høie seier til Aftenposten at regjeringa har oppretta utdanningsprogram for leiarar i kommunale helse- og omsorgstenester, auka løyvingane til etter- og vidareutdanning og stilt krav om redusert bruk av deltid. Han meiner svaret på utfordringane no er å forsterke desse tiltaka. Er du samd?

– Det Bent Høie seier, heng godt saman med argumenta våre. Men når ein helseminister ser at tala framleis er så høge som dei er, og at vi kjem til å mangle 28.000 sjukepleiarar i 2035, må det gjerast meir. No må vi faktisk prioritere dette, slik at vi sikrar at folkesetnaden og pasientane får god pleie, behandling og omsorg også i framtida.

– Kva inneber det i praksis at det er 5600 sjukepleiarar for lite i dag?

– Det inneber at pasientane ikkje får den behandlinga dei har krav på. Det inneber òg dårlegare oppfølging av pårørande, feilmedisinering, mindre oppfølging av psykiske plager og mindre tilrettelegging. Når pasientar får behandling seinare, vert dei òg liggjande lenger på sjukehus, og det fører til større kostnader.

– Kvar er utfordringane størst?

– I kommunane. Både på sjukeheimar og i heimesjukepleia er det vanskeleg å få tak i folk.

– Likevel har du sagt at det ikkje fyrst og fremst trengst å utdanne fleire?

– Vi må utnytte arbeidskraftreserven betre, og det gjer vi ved å tilsetje fleire på heiltid. Så må vi hugse at sjukepleiarutdanninga er 50 prosent praksis. Skal fleire bli utdanna, må vi ha gode praksisplassar. I dag er det mangel på dei. Sjukehusa har plikt til å ta imot studentar, men i kommunane får dei ikkje noko ekstra for det.

– Kva gjer arbeidspresset for sjukepleiarar verre no enn før?

– Mykje handlar om at pasientane er sjukare enn før. Ein pasient på ein sjukeheim i dag er dårlegare enn sjukeheimspasientar var før. Det er ei følgje av samhandlingsreforma og det politiske ønsket om at folk skal behandlast nærare heimen, lenger. Det fører òg til at dei er dårlegare når dei fyrst kjem på sjukehus. Mange av sjukeheimane har ikkje endra talet på tilsette etter samhandlingsreforma, og det er alvorleg.

– Ein av tre sjukepleiarar jobbar deltid. Berre halvparten av stillingane lyste ut dei to siste åra, er heiltidsstillingar. Kva kjem det av?

– Det er nok ein kombinasjon av historikk, kultur og arbeidsgjevarar som ikkje er viljuge til å lyse ut heile stillingar. Vi opplever arbeidsgjevarar som skuvar turnusplanlegginga framom seg, men vi har òg fleire døme på stader der det er jobba godt med turnusen for å få fleire heile stillingar, og der har til dømes òg sjukefråværet gått ned.

– Går det an å verte kvitt deltid?

– Eg kan ikkje tenkje meg at vi kjem dit at alle jobbar fullt, men vi har mykje å gå på. Det viktigaste vi kan gjere for å få bukt med sjukepleiarmangelen, er å få fleire inn i heiltid. Det finst turnusar og helgejobbing i andre sektorar, som politi og brannvesen, som er mannstunge yrke, der det ikkje er den same bruken av deltidsstillingar.