JavaScript is disabled in your web browser or browser is too old to support JavaScript. Today almost all web pages contain JavaScript, a scripting programming language that runs on visitor's web browser. It makes web pages functional for specific purposes and if disabled for some reason, the content or the functionality of the web page can be limited or unavailable.

Takk for at du vil dele artikkelen

Den du deler artikkelen med, kan lese og eventuelt lytte til heile artikkelen.
Det gjer vi for at fleire skal oppdage DAG OG TID.

Namnet ditt vert synleg for alle du deler artikkelen med.

Samfunn

250 år under hælen til Kina

Uigurane har aldri hatt ein Dalai Lama til å tale saka si i verda.

Kvar veke les vi inn utvalde artiklar, som abonnentane våre kan lytte til.
Lytt til artikkelen
1891
20190301
1891
20190301

Xinjiang er den største regionen i Kina, meir enn fire gonger så stor som Noreg, eit land av stepper, ørken og fjell, med kring 24 millionar innbyggarar. Det kinesiske namnet tyder «nytt territorium». Området kom under kinesisk kontroll under det ekspansive Qing-dynastiet på 1700-talet.

Nemninga uigur viser ikkje til eitt distinkt folk. Ordet stammar frå mellomkrigstida og er ei fellesnemning for fleire folkegrupper i Xinjiang som snakka ulike variantar av tyrkiske språk og hadde islam som religion. I 1930- og 1940-åra prøvde uigurar å opprette ein sjølvstendig republikk kalla Aust-Turkestan, med støtte frå Sovjetunionen, men Kina vann attende kontrollen.

Først etter revolusjonen i 1949 byrja kinesarane for alvor å kolonisere Xinjiang. Mange han-kinesarar flytta til regionen og endra demografien dramatisk. I 1949 utgjorde dei berre 8 prosent av folket i Xinjiang. I 2010 var han-kinesarane kring 40 prosent, medan uigurane utgjorde 45 prosent. Kasakhar er den tredje største folkegruppa. Undertrykkinga i regionen likna på situasjonen i Tibet, men fekk ikkje same internasjonale merksemd: Uigurane hadde ingen eksilleiar som Dalai Lama til å gjere saka si kjend.

Samanbrotet til Sovjetunionen i 1991 gjorde situa­sjonen spend i Xinjiang. Brått dukka det opp ei rekkje sjølvstendige statar i Sentral-Asia. Kasakhstan, Kirgisistan og Tadsjikistan grensar alle til Xinjiang, og uigurane hadde langt fleire kulturelle fellestrekk med folka i vest enn med han-kinesarane. Tanken om sjølvstende blussa opp att i Xinjiang, separatistane fekk vind i segla, og motstanden mot kinesarane fekk fleire valdelege utslag. Uigurar stod bak terroraksjonar, og i juli 2009 mista kring 200 menneske livet i opptøyar i distriktshovudstaden Urumqi. Sidan da har Beijing stadig stramma grepet i regionen.

Digital tilgang til DAG OG TID – heilt utan binding

Prøv ein månad for kr 49.
Deretter kr 199 per månad. Stopp når du vil.


Eller kjøp eit anna abonnement

Xinjiang er den største regionen i Kina, meir enn fire gonger så stor som Noreg, eit land av stepper, ørken og fjell, med kring 24 millionar innbyggarar. Det kinesiske namnet tyder «nytt territorium». Området kom under kinesisk kontroll under det ekspansive Qing-dynastiet på 1700-talet.

Nemninga uigur viser ikkje til eitt distinkt folk. Ordet stammar frå mellomkrigstida og er ei fellesnemning for fleire folkegrupper i Xinjiang som snakka ulike variantar av tyrkiske språk og hadde islam som religion. I 1930- og 1940-åra prøvde uigurar å opprette ein sjølvstendig republikk kalla Aust-Turkestan, med støtte frå Sovjetunionen, men Kina vann attende kontrollen.

Først etter revolusjonen i 1949 byrja kinesarane for alvor å kolonisere Xinjiang. Mange han-kinesarar flytta til regionen og endra demografien dramatisk. I 1949 utgjorde dei berre 8 prosent av folket i Xinjiang. I 2010 var han-kinesarane kring 40 prosent, medan uigurane utgjorde 45 prosent. Kasakhar er den tredje største folkegruppa. Undertrykkinga i regionen likna på situasjonen i Tibet, men fekk ikkje same internasjonale merksemd: Uigurane hadde ingen eksilleiar som Dalai Lama til å gjere saka si kjend.

Samanbrotet til Sovjetunionen i 1991 gjorde situa­sjonen spend i Xinjiang. Brått dukka det opp ei rekkje sjølvstendige statar i Sentral-Asia. Kasakhstan, Kirgisistan og Tadsjikistan grensar alle til Xinjiang, og uigurane hadde langt fleire kulturelle fellestrekk med folka i vest enn med han-kinesarane. Tanken om sjølvstende blussa opp att i Xinjiang, separatistane fekk vind i segla, og motstanden mot kinesarane fekk fleire valdelege utslag. Uigurar stod bak terroraksjonar, og i juli 2009 mista kring 200 menneske livet i opptøyar i distriktshovudstaden Urumqi. Sidan da har Beijing stadig stramma grepet i regionen.

Emneknaggar

Fleire artiklar

Etter valet i 2016 blei det vanleg å seie at Trump vann fordi folk hadde oversett kjenslene til den kvite arbeiderklassa. Er biletet eit anna i denne omgangen?

Etter valet i 2016 blei det vanleg å seie at Trump vann fordi folk hadde oversett kjenslene til den kvite arbeiderklassa. Er biletet eit anna i denne omgangen?

Foto: Dustin Chambers / Reuters / NTB

UtanriksSamfunn

Overkorrigeringa

NEW YORK: Mark Lilla fekk enorm merksemd for sin diagnose av presidentvalet i USA i 2016. Eg oppsøker han for å få oppdaterte psykologiseringar av den amerikanske folkesjela anno 2024.

Ida Lødemel Tvedt
Etter valet i 2016 blei det vanleg å seie at Trump vann fordi folk hadde oversett kjenslene til den kvite arbeiderklassa. Er biletet eit anna i denne omgangen?

Etter valet i 2016 blei det vanleg å seie at Trump vann fordi folk hadde oversett kjenslene til den kvite arbeiderklassa. Er biletet eit anna i denne omgangen?

Foto: Dustin Chambers / Reuters / NTB

UtanriksSamfunn

Overkorrigeringa

NEW YORK: Mark Lilla fekk enorm merksemd for sin diagnose av presidentvalet i USA i 2016. Eg oppsøker han for å få oppdaterte psykologiseringar av den amerikanske folkesjela anno 2024.

Ida Lødemel Tvedt
Med jamne mellomrom legg Riksrevisjonen, her representert ved riksrevisor Karl Eirik Schjøtt-Pedersen, fram undersøkingar med nokså hard kritikk av korleis vedteken politikk vert gjennomført av forvaltinga.

Med jamne mellomrom legg Riksrevisjonen, her representert ved riksrevisor Karl Eirik Schjøtt-Pedersen, fram undersøkingar med nokså hard kritikk av korleis vedteken politikk vert gjennomført av forvaltinga.

Foto: Ole Berg-Rusten / NTB

Samfunn
Eva Aalberg Undheim

Eit spørsmål om kontroll

I rapport etter rapport kritiserer Riksrevisjonen statlege institusjonar for feil og manglar. Men kva kjem det eigentleg ut av kritikken?

Odd Nordstoga slo gjennom som soloartist i 2004. No har han skrive sjølvbiografi.

Odd Nordstoga slo gjennom som soloartist i 2004. No har han skrive sjølvbiografi.

Foto: Samlaget

BokMeldingar
ArildBye

Ein av oss

Odd Nordstoga skriv tankefullt om livet, ut frå rolla som folkekjær artist.

Stian Jenssen (t.v.) var alt på plass i Nato då Jens Stoltenberg tok til i jobben som generalsekretær i 2014. Dei neste ti åra skulle dei arbeide tett i lag. Her er dei fotograferte i Kongressen i Washington i januar i år.

Stian Jenssen (t.v.) var alt på plass i Nato då Jens Stoltenberg tok til i jobben som generalsekretær i 2014. Dei neste ti åra skulle dei arbeide tett i lag. Her er dei fotograferte i Kongressen i Washington i januar i år.

Foto: Mandel Ngan / AFP / NTB

IntervjuSamfunn
Christiane Jordheim Larsen

Nato-toppen som sa det han tenkte

Stian Jenssen fekk kritikk då han som stabssjef i Nato skisserte ei fredsløysing der Ukraina gjev opp territorium i byte mot Nato-medlemskap. – På eit tidspunkt må ein ta innover seg situasjonen på bakken, seier han.

Feature

Greske byggjeklossar

Eg dreg til Kreta og lærer om skilnaden på tyske og britiske turistar.

May Linn Clement
Feature

Greske byggjeklossar

Eg dreg til Kreta og lærer om skilnaden på tyske og britiske turistar.

May Linn Clement

les DAG OG TID.
Vil du òg prøve?

Her kan du prøve vekeavisa DAG OG TID gratis i tre veker.
Prøveperioden stoppar av seg sjølv.

Komplett

Papiravisa
Digital utgåve av papiravisa
Digitale artiklar
Digitalt arkiv
Lydavis

Digital

Digital utgåve av papiravisa
Digitale artiklar
Digitalt arkiv
Lydavis

Komplett

Papiravisa
Digital utgåve av papiravisa
Digitale artiklar
Digitalt arkiv
Lydavis

Digital

Digital utgåve av papiravisa
Digitale artiklar
Digitalt arkiv
Lydavis