Sofie May Rånes

sofie@dagogtid.no

Det er ein vanskeleg situasjon for mange lærestader. OsloMet må kutte 100 millionar i 2025, og Noregs teknisk-naturvitskaplege universitet (NTNU) tilbyr sluttpakke til alle tilsette ved Institutt for lærarutdanning.

Direktør ved NTNU Bjørn Haugstad har sagt at han kan garantere at det vil bli oppseiingar. Dåverande forskings- og høgare utdanningsminister Ola Borten Moe (Sp) sa alt i 2022 at «festen er over» i akademia. Kva tenkjer han no, to år seinare?

– Kvifor går det tilsynelatande så dårleg med universiteta?

– Det er sannsynlegvis både ein effekt av korona og lågare søkjartal ved ein del studium. Dei ekstra koronaplassane blir trekte tilbake som planlagt, og i tillegg ser me færre søknadar og mindre tilfang av studentar på ein del linjer. Dette igjen gjer at produksjonen går ned.

– Kva legg du i «produksjonen»?

– Talet på studiepoeng, gradar og doktorgradar som blir produserte. Det er jo trass alt det samfunnet er på jakt etter. Sektoren er ikkje til for seg sjølv. Eg har sagt tidlegare at festen er over etter mange år med sterk vekst i sektoren. Eg trur det er sunt med ei realitetsorientering i sektoren, i tillegg til å gå ein runde der ein faktisk må prioritere. Det burde dei sjølvsagt gjort i resten av offentleg sektor òg, men på grunn av altfor mykje oljepengar og for høg skatt aksepterer me dårleg produktivitet og mangel på resultat i all offentleg verksemd. Me lever i vår eigen variant av hollandsk sjuke.

– Kven skal universiteta skulde på for at det har blitt slik? Signala frå styresmaktene har jo vore at dei ville satse på høgare utdanning.

– Under korona kom det mange ekstra midlertidige plassar som no blir fasa ut. Dette er det som var planlagt og kommunisert frå to regjeringar og eit samla Storting. Noko som ikkje burde vere ei overrasking. Over tid kjem også demografiske endringar, med færre unge, til å slå inn om ein ikkje finn andre målgrupper.

Ola Borten Moe

Foto: Stortinget

– No må NTNU kutte i talet på tilsette ved Institutt for lærarutdanning. OsloMet må kutte 100 millionar i 2025. Me kan vel frykte at dette går ut over kvaliteten på undervisninga og tilbodet til studentane?

– Lærarutdanningane opplever mangel på studentar fleire stadar. Dette går sjølvsagt ut over finansieringa, trass i at norske universitet og høgskular sannsynlegvis har den høgste andelen grunnfinansiering i verda. Me bør ikkje ha studietilbod som ingen etterspør.

– Det blir fleire og fleire universitet i Noreg, det stiller krav om fleire tilsette, noko som er dyrt. Burde ein bremse denne utviklinga og heller oppfordre til å halde på høgskulane?

– Noreg er einaste landet med krav om så mange doktorgradsprogram for å kalle seg universitet. Det var eigentleg krav som var laga for at ikkje fleire skulle bli universitet. No er det nesten ikkje høgskular att fordi sektoren har brukt store ressursar på å klare krava. Ei openberr suboptimalisering, ville eg tenkt. At regjeringa føreslår å tilpasse kartet etter terrenget, vil i dette tilfellet gjere at institusjonane kan velje å bruke mindre midlar på kravet, meir på undervisning og studietilbod. Så det tenkjer eg er særs fornuftig og bra.

– Du nemnde at sektoren treng ei realitetsorientering. Korleis skal dei prioritere då?

– Skal det vere liv laga, må lærestadane tilby opplegg som studentar søkjer seg til, og det er jo strengt teke jobben deira. Det handlar om både fagleg og institusjonell autonomi. Så om dei til dømes likevel meiner at pengane skal gå til administrasjon og kommunikasjon, står dei sjølvsagt heilt fritt til det.

– Meiner du at det er for mange leiarar i akademia?

– Institusjonell autonomi gjer jo at det er eit ansvar sektoren sjølv har. Generelt meiner eg at me har eit altfor stort byråkrati i heile Noreg. Det svekkjer all utvikling og gjer alt dyrare og meir tungvint enn det burde vore.