– Realistisk og naudsynt med auke
Folketalet i distrikta går nedover på grunn av lågare fødselstal, lågare innvandring og fråflytting. Statsråd Sigbjørn Gjelsvik (Sp) meiner det er realistisk å få til vekst igjen – også utan auka innvandring.
Kommunar etter sentralitet. Raudt markerer dei mest sentrale og blått dei minst sentrale kommunane, der folketalsutviklinga også er særleg krevjande. Biletet er henta frå Stortingsmelding nr. 27 (2022–2023) Eit godt liv i heile Noreg – distriktspolitikk for framtida, som vart lagd fram tysdag.
Samtalen
Sigbjørn Gjelsvik (Sp)
kommunal- og distriktsminister
Aktuell
Regjeringas nye distriktsmelding
Samtalen
Sigbjørn Gjelsvik (Sp)
kommunal- og distriktsminister
Aktuell
Regjeringas nye distriktsmelding
eva@dagogtid.no
Tysdag la regjeringa fram ei distriktsmelding med nytt mål. I staden for å jobbe for å halde oppe hovudtrekka i busetnadsmønsteret i distrikta, som tidlegare regjeringar, skal målet framover vere å snu folketalsutviklinga i distrikta frå nedgang til auke.
Dag og Tid har snakka med kommunal- og distriktsminister Sigbjørn Gjelsvik (Sp).
– Kva tidsperspektiv har de for å få til ein auke?
– Vi har ikkje sett nokon konkret dato, men det er ein tydeleg ambisjon frå vår side at folketalet i distriktskommunane skal auke. Noko som er gledeleg, er at tal frå i fjor også syner at mange distriktskommunar hadde folketalsauke. Det kjem i stor grad av at mange flyktningar frå Ukraina vart busette i distriktskommunar, men det handlar også om ny vekst og positiv utvikling mange stader.
– Gjennom dei fem åra før i fjor gjekk folketalet likevel ned i 200 av dei minst sentrale kommunane rundt om i landet, og i meldinga vert det forklart med lågare innvandring, færre fødslar og ei sentraliserande flytting. Kor realistisk er det å få til auke mot desse større trendane?
– Det er både realistisk og naudsynt. Det er heller ikkje slik at trendar går i ei rett line over tid. Etter pandemien har vi sett at fleire er interesserte i å busetje seg i eller i større grad enn før jobbe frå ein distriktskommune. Nokre av dei store industriutviklingane som er på gang no, skjer òg i distriktskommunar. Det gjev stor framtidstru.
– Fiskeindustrien, som i høgste grad er ei distriktsnæring, er heilt avhengig av utanlandsk arbeidskraft, i nokon grad også av å fly inn folk til å gjere jobben. Korleis skal de syte for at nye industriarbeidsplassar i distrikta fører til auka busetjing?
– Noko av det viktigaste svaret på det, er å bidra til heilårsarbeidsplassar, gjennom å kombinere arbeid i ulike næringar eller strekkje sesongen der det er snakk om sesongarbeid. Lokalsamfunn som gjer det, som Båtsfjord, til dømes, har i større grad klart å få til busetjing. Mange av dei som jobbar i fiske og fiskeindustrien i Båtsfjord, kjem frå andre land, men ved å tilby dei heilårsarbeidsplassar bidreg dei i større grad til ringverknader og til å byggje lokalsamfunn.
– Innvandringa til Noreg er lågare no enn i tiåret etter EU-utvidinga austover. Klarar vi å auke folketalet i distrikta utan auka innvandring framover?
– Det er det absolutt høve til. Og som sagt ser vi at mange lokalsamfunn klara å få til vekst og utvikling utover innvandring også i dag. Vi er opptekne av å understøtte dei gode lokale initiativa som finst, og leggje til rette for at folk skal kunne bu i distrikta i framtida.
– De vil leggje fleire statlege arbeidsplassar til distriktskommunar. Er det då snakk om kommunar i det som vert omtalt som sentralitetsklasse 6 – altså dei minst sentrale kommunane, der folketalsutviklinga er særleg krevjande – eller fyrst og fremst i meir sentrale distriktskommunar, med lågare sentralitetsklasse?
– Vi er opptekne av at kommunar i alle sentralitetsklassar frå 3 til 6 òg skal vurderast ved etablering av omlokalisering av statlege arbeidsplassar. Vi har alt lagt fem stillingar i tilsynsrådet for kriminalomsorga til Vardø, som ligg i sentralitetsklasse 6.
– Kor mange statlege arbeidsplassar er det realistisk å flytte ut?
– Vi har ikkje sett noko måltal, men vi seier at det ved nyetablering eller omlokalisering skal gjerast ei konkret vurdering som inkluderer lokalisering i ein av dei mindre sentrale kommunane. I tillegg seier vi at vi i utgangspunktet vil ha lokalisering utanfor Oslo og dei store byane. Men det må gjerast konkrete vurderingar i kvart enkelt tilfelle og for kvar enkelt verksemd.
– De vil òg gje kommunane meir fridom i arealpolitikken. På kva måte skal det kunne snu folketalsutviklinga?
– I dag opplever mange kommunar at dei har for lite handlingsrom til å leggje til rette for bustadbygging og næringsutvikling i områda dei sjølv meiner er best til det. Så arealpolitikken er viktig for å leggje til rette for ny vekst og sterkare utvikling i delar av landet. Vi vil òg bidra til meir aktiv bustadpolitikk og tiltak for bustadbygging, pluss auka tempo i utbygginga av høghastigheitsbreiband til alle, noko som er avgjerande for at bedrifter skal etablere seg og folk skal kunne jobbe frå distrikta.
– Både matjorda, ulike naturtypar og naturmangfaldet er under press fleire stader. Er det då så lurt å gje kommunane meir fridom i arealpolitikken?
– Vi skal ta vare på matjorda og viktige natur- og miljøkvalitetar, men det er ikkje det same som å seie at det generelt sett ikkje kan byggjast i 100-metersbeltet i strandsona eller i randsona rundt tettbygde strøk eller fjellområde. Vi vil ha ei større differensiering her. Eg var i fjor i Kvinnherad, som har mykje strandline, og der er det klart at det er fullt mogleg å kombinere det å ta vare på viktige natur og miljøkvalitetar samstundes som ein også byggjer ut i strandsona. Difor signaliserer vi at det må verte større handlingsrom for kommunane til å gjere dei gode vurderingane lokalt, både for å ta vare på natur- og miljøkvalitetar og for å kunne leggje til rette for auka bustadbygging og næringsverksemd.
Er du abonnent? Logg på her for å lese vidare.
Digital tilgang til DAG OG TID – heilt utan binding
Prøv ein månad for kr 49.
Deretter kr 199 per månad. Stopp når du vil.
eva@dagogtid.no
Tysdag la regjeringa fram ei distriktsmelding med nytt mål. I staden for å jobbe for å halde oppe hovudtrekka i busetnadsmønsteret i distrikta, som tidlegare regjeringar, skal målet framover vere å snu folketalsutviklinga i distrikta frå nedgang til auke.
Dag og Tid har snakka med kommunal- og distriktsminister Sigbjørn Gjelsvik (Sp).
– Kva tidsperspektiv har de for å få til ein auke?
– Vi har ikkje sett nokon konkret dato, men det er ein tydeleg ambisjon frå vår side at folketalet i distriktskommunane skal auke. Noko som er gledeleg, er at tal frå i fjor også syner at mange distriktskommunar hadde folketalsauke. Det kjem i stor grad av at mange flyktningar frå Ukraina vart busette i distriktskommunar, men det handlar også om ny vekst og positiv utvikling mange stader.
– Gjennom dei fem åra før i fjor gjekk folketalet likevel ned i 200 av dei minst sentrale kommunane rundt om i landet, og i meldinga vert det forklart med lågare innvandring, færre fødslar og ei sentraliserande flytting. Kor realistisk er det å få til auke mot desse større trendane?
– Det er både realistisk og naudsynt. Det er heller ikkje slik at trendar går i ei rett line over tid. Etter pandemien har vi sett at fleire er interesserte i å busetje seg i eller i større grad enn før jobbe frå ein distriktskommune. Nokre av dei store industriutviklingane som er på gang no, skjer òg i distriktskommunar. Det gjev stor framtidstru.
– Fiskeindustrien, som i høgste grad er ei distriktsnæring, er heilt avhengig av utanlandsk arbeidskraft, i nokon grad også av å fly inn folk til å gjere jobben. Korleis skal de syte for at nye industriarbeidsplassar i distrikta fører til auka busetjing?
– Noko av det viktigaste svaret på det, er å bidra til heilårsarbeidsplassar, gjennom å kombinere arbeid i ulike næringar eller strekkje sesongen der det er snakk om sesongarbeid. Lokalsamfunn som gjer det, som Båtsfjord, til dømes, har i større grad klart å få til busetjing. Mange av dei som jobbar i fiske og fiskeindustrien i Båtsfjord, kjem frå andre land, men ved å tilby dei heilårsarbeidsplassar bidreg dei i større grad til ringverknader og til å byggje lokalsamfunn.
– Innvandringa til Noreg er lågare no enn i tiåret etter EU-utvidinga austover. Klarar vi å auke folketalet i distrikta utan auka innvandring framover?
– Det er det absolutt høve til. Og som sagt ser vi at mange lokalsamfunn klara å få til vekst og utvikling utover innvandring også i dag. Vi er opptekne av å understøtte dei gode lokale initiativa som finst, og leggje til rette for at folk skal kunne bu i distrikta i framtida.
– De vil leggje fleire statlege arbeidsplassar til distriktskommunar. Er det då snakk om kommunar i det som vert omtalt som sentralitetsklasse 6 – altså dei minst sentrale kommunane, der folketalsutviklinga er særleg krevjande – eller fyrst og fremst i meir sentrale distriktskommunar, med lågare sentralitetsklasse?
– Vi er opptekne av at kommunar i alle sentralitetsklassar frå 3 til 6 òg skal vurderast ved etablering av omlokalisering av statlege arbeidsplassar. Vi har alt lagt fem stillingar i tilsynsrådet for kriminalomsorga til Vardø, som ligg i sentralitetsklasse 6.
– Kor mange statlege arbeidsplassar er det realistisk å flytte ut?
– Vi har ikkje sett noko måltal, men vi seier at det ved nyetablering eller omlokalisering skal gjerast ei konkret vurdering som inkluderer lokalisering i ein av dei mindre sentrale kommunane. I tillegg seier vi at vi i utgangspunktet vil ha lokalisering utanfor Oslo og dei store byane. Men det må gjerast konkrete vurderingar i kvart enkelt tilfelle og for kvar enkelt verksemd.
– De vil òg gje kommunane meir fridom i arealpolitikken. På kva måte skal det kunne snu folketalsutviklinga?
– I dag opplever mange kommunar at dei har for lite handlingsrom til å leggje til rette for bustadbygging og næringsutvikling i områda dei sjølv meiner er best til det. Så arealpolitikken er viktig for å leggje til rette for ny vekst og sterkare utvikling i delar av landet. Vi vil òg bidra til meir aktiv bustadpolitikk og tiltak for bustadbygging, pluss auka tempo i utbygginga av høghastigheitsbreiband til alle, noko som er avgjerande for at bedrifter skal etablere seg og folk skal kunne jobbe frå distrikta.
– Både matjorda, ulike naturtypar og naturmangfaldet er under press fleire stader. Er det då så lurt å gje kommunane meir fridom i arealpolitikken?
– Vi skal ta vare på matjorda og viktige natur- og miljøkvalitetar, men det er ikkje det same som å seie at det generelt sett ikkje kan byggjast i 100-metersbeltet i strandsona eller i randsona rundt tettbygde strøk eller fjellområde. Vi vil ha ei større differensiering her. Eg var i fjor i Kvinnherad, som har mykje strandline, og der er det klart at det er fullt mogleg å kombinere det å ta vare på viktige natur og miljøkvalitetar samstundes som ein også byggjer ut i strandsona. Difor signaliserer vi at det må verte større handlingsrom for kommunane til å gjere dei gode vurderingane lokalt, både for å ta vare på natur- og miljøkvalitetar og for å kunne leggje til rette for auka bustadbygging og næringsverksemd.
– Det er ikkje slik at trendar går i ei rett line over tid.
Fleire artiklar
Sunniva M. Roligheten debuterte som romanforfattar i 2022. Boka som kjem ut no, har ho skrive saman med Daniel A. Wilondja.
Foto: Anna-Julia Granberg / Blunderbuss
Orda mellom oss
Sunniva M. Roligheten, Daniel A. Wilondja og Google Translate har saman skrive ein fascinerande tekstkollasj.
Teikning: May LInn Clement
«Blokk har vore nytta om stabben folk vart halshogne på.»
Med jamne mellomrom legg Riksrevisjonen, her representert ved riksrevisor Karl Eirik Schjøtt-Pedersen, fram undersøkingar med nokså hard kritikk av korleis vedteken politikk vert gjennomført av forvaltinga.
Foto: Ole Berg-Rusten / NTB
Eit spørsmål om kontroll
I rapport etter rapport kritiserer Riksrevisjonen statlege institusjonar for feil og manglar. Men kva kjem det eigentleg ut av kritikken?
Odd Nordstoga slo gjennom som soloartist i 2004. No har han skrive sjølvbiografi.
Foto: Samlaget
Ein av oss
Odd Nordstoga skriv tankefullt om livet, ut frå rolla som folkekjær artist.
Stian Jenssen (t.v.) var alt på plass i Nato då Jens Stoltenberg tok til i jobben som generalsekretær i 2014. Dei neste ti åra skulle dei arbeide tett i lag. Her er dei fotograferte i Kongressen i Washington i januar i år.
Foto: Mandel Ngan / AFP / NTB
Nato-toppen som sa det han tenkte
Stian Jenssen fekk kritikk då han som stabssjef i Nato skisserte ei fredsløysing der Ukraina gjev opp territorium i byte mot Nato-medlemskap. – På eit tidspunkt må ein ta innover seg situasjonen på bakken, seier han.