Eva Aalberg Undheim

Eva@dagogtid.no

Rapporten Klimakur 2030, som vart lagd fram førre veke, legg til grunn at det kan kuttast 5,1 tonn CO2-ekvivalentar i landbruket fram mot 2030, i hovudsak gjennom å redusere kjøtforbruket til fordel for plantebasert kost eller fisk. Dette vil innebere omfattande endringar av norsk landbruk. Landbruksdirektoratet reknar med at 1 million dekar jordbruksareal går ut av drift.

Høgskulelektor i landbruk og klimakunnskap ved Høgskolen i Innlandet Thomas Cottis meiner likevel klimakuren er bra for jordbruket.

– Ei global oppvarming på over 1,5 grad utgjer ein stor risiko for matproduksjonen i verda. Difor er vi avhengige av at alle næringar gjer store kutt, og då må jordbruket sjølv ta sin del.

– Burde det ikkje vere skilnad på å kutte i jordbruket, som produserer mat, og i andre sektorar, som transport?

– Jordbruket har signert ein intensjonsavtale med staten om å kutte 5 millionar tonn CO2-ekvivalentar frå 2021 til 2030. Det tilseier rundt 7 prosent kutt i løpet av ein tiårsperiode, og det er lite jamført med andre næringar, som må vente kutt på 7 prosent kvart einaste år.

– Éin million dekar jordbruksjord ut av drift inneber mindre produksjon. Vil ikkje det berre gje meir import?

– Ved å redusere kjøtforbruket og vri kosthaldet over på meir plantemat opnar det seg nye høve for å produsere meir mat i matjorda vår og auke sjølvforsyninga. I dag vert 90 prosent av dyrkamarka vår brukt til fôr til husdyr, og berre 10 prosent til matvekstar. I røynda kan halvparten brukast til matvekstar, og så kan vi bruke den andre halvparten til gras og fôrvekstar til dyra som er att. Dimed kan vi auka sjølvforsyninga samstundes som vi betrar folkehelsa og reduserer klimagassar. Eg trur jordbruket er tent med å gå positivt inn i denne omstillinga, for ho kjem uansett.

– Store beiteareal kjem òg til å gå ut av drift, med konsekvensar for kulturlandskap og biologisk mangfald.

– Det kjem an på korleis vi utnyttar høva redusert kjøtforbruk gjev. Dei færraste norske kyr er på beite i dag. Med lågare yting og ei satsing på storfe som skal ete meir gras og mindre kraftfôr med soya frå Brasil, kan vi utnytte gras og beite like bra som i dag.

– Å erstatte kjøt med plantebasert kosthald var òg blant tiltaka i Klimakur 2020, som vart lagd fram i 2010. Kva gjer det lettare å få til no?

– Forbrukaren sit med nøkkelen her. Vi kan ikkje byrje med å få jordbruket til å produsere mindre kjøt dersom vi som forbrukarar held fram med dagens kjøtforbruk. Det som kan vere skilnaden no, er at det er ein trend og ei større forståing i befolkninga, særleg blant unge, om at det verken er sunt eller bra for klimaet at vi et så mykje kjøt som vi gjer. Regjeringa har òg sagt at redusert kjøtforbruk er det viktigaste klimatiltaket i jordbruk og kosthald, og det er ei positiv utvikling i næringsmiddelindustrien for å lage produkt med meir grønsaker og korn.

– Også andre føresetnader må oppfyllast om resonnementet ditt skal gå i hop: Vi må produsere korn og grønsaker på større område enn i dag og syte for å kjøpe norsk mat, ikkje import. I dag går kornarealet ned, og det er vanskeleg å finne norske grønsaker i butikkane sjølv i sesong. Kva tiltak må til?

– I dag har vi køyrt oss fast i eit system der det meste av tilskota går til kjøtproduksjon, og vi boostar den produksjonen med importert kraftfôr. Dei siste åra har vi òg flytta meir av drøvtyggjarane inn på kornareal. Så tilskotssystemet må endrast. Eg vil oppmode landbruksministeren til å setje seg ned med flinke folk og lage ein samla plan for omstilling av jordbruket parallelt med omstilling av kosthaldet.

– Vil ikkje resonnementet òg krevje sterkare importvern?

– Jau, vi er nøydde til å ruste opp importvernet.

– I landbruket er det frustrasjon over at matproduksjon vert syndebukken medan flytrafikken får halde fram som før. Forstår du frustrasjonen?

– Ja. Og dei største utsleppa for oss rike nordmenn er det høge forbruket, og transporten. Men eg meiner at jordbruket her prøvar å dyrke ei lite taktisk offerrolle. Nett no vert det snakka om Klimakur, som er eit sett med tiltak for ikkje-kvotepliktig sektor. Men næringar som olje og annan industri, i kvotepliktig sektor, må òg kutte. Vi må vri forbruket og slutte å fyre med olje, kol og gass i løpet av ei tiårsperiode. Det er det store biletet. Men av omsyn til mattryggleik, helse, sjølvforsyning og klimautsleppa frå sektoren som heiter jordbruk, er det òg ein fordel å redusere kjøtforbruket.