Posten

Bjørn Brænd

Infrastrukturen Postverket vart oppretta med kongeleg privilegium i 1647, mykje på grunn av press frå forretningar og framveksten av byråkratiet i København. Bøndene fekk oppgåva med å transportera post frå gard til gard. Det var dei sentrale byane i Sør-Noreg som fyrst fekk postsamband, og alle rutene starta i Kristiania. Postomberinga var organisera som ein stafett med postbønder som tok seg av frakta mot fritak frå skatt, skyssplikt, innkvartering, vegplikt og militærteneste.

Fram til 2016 hadde Posten Noreg einerett på å handsame lukka adresserte brev under 50 gram med heimel i postlova. For å ha denne eineretten var det krav om å oppfylle konsesjonspålagde oppgåver, mellom anna levering av post til heile landet, seks dagar i veka, til same pris. Samferdsledepartementet dekte meirkostnadar ved å halde oppe eit tenestenivå i postnettet utover det som var økonomisk lønsamt – men då hadde Postverket allereie, med signing frå politikarane, starta ei avskaling av lønsame delar av verksemda, pakkepost vart til dømes flytt til dottera Bring.

Rest-Posten er meir enn brev under 50 gram til private, ikkje minst lokalaviser og små riksaviser som med dette grepet, omdeling to–tre gongar i veka hjå Posten, vil få ei usikker framtid. Ikkje nok med at politikarane vengestekkjer Posten med å sette bort laurdagsomdelinga av aviser (der ein kunne fått med brevpost i same slengen) til en underbodsleverandør som Kvikkas, med det resultatet at fredagsaviser, til dømes Arbeidets Rett, som kjem ut på Røros og ikkje når fram til sorteringspunktet tidleg nok fredag, i beste fall kjem i postkassa måndag, men oftast tysdag i byar på sentrale Austlandet der 1/3 av innbyggjarane i Noreg bur. Det er ikkje bra! Bergensarar i Oslo som tingar papiravisa Bergens Tidende, får ho diverre dagen etter av same årsak – det gjeld truleg ikkje regjeringskontora og statsministerbustaden, men folk flest – medan laurdagsavisa har blitt tysdagsavis i Oslo!

Medisinar til folk og fe blir sende med posten i grisgrendte strøk, distriktslækjarane (som det naturlegvis ikkje heiter lenger) sender ulike prøver som held seg berre kort tid, kjøkenverksemder i privat og offentleg eige sender regelbunde vassprøver til godkjende laboratorium og så bortetter.

Der dei private transportselskapa ikkje har rute, på tallause mil med fylkeskommunalt og kommunalt eigde vegar i distriktsnoreg, der må folk sjølve køyre milevis med bil eller mange nautiske mil med småbåt for å hente pakker kjøpte over den digitale handledisken. Lokale småbutikkar går ein heller snøgg undergang i møte i både bygd og by, og utan ei hyppig postteneste nyttar det ikkje å starte netthandel for snøgg levering av lokalprodusert ost, pølse og indrefilet av sau og rein, kresne kundar krev kjappe leveransar. Slakt av spedkje krev ein snøgg sendemåte utanom dei store butikkjedene om forbrukarane skal få det før kjøtet er på grensa av å bli skjemt.

Dette får vere nok i denne omgangen, men folk har fleire røynsler på lager! Folk blir oppgjevne når byråkratar og styresmakter over tid systematisk svekkjer infrastrukturverksemder i det langstrekte landet vårt. Fjordar på tvers av vegar og fjell så høge at det må byggjast tunellar for å kome raskt og trygt fram til den ytste postkassa, er noko av vårt særpreg. Vinterstengde fjellovergangar òg!

Det todelte KrF har skjøna mykje av det som er viktig for folk flest, både på det kristenblå Sørvestlandet og hos dei meir trulause aust og nord i landet. KrF vil at folk som bur spreitt, skal ha gode oppveksttilbod der dei bur og har budd i generasjonar. Det gjeld på mange verdiområde, også der den økonomiske faktoren ikkje går direkte fram i ein budsjettpost, men der folk nærer omsorg for naboane når det blir alvor, sjølv om dei konkurrerer om både sildesteng og beitemark i fjellet. Kunnskapane om lokale tilhøve er viktige i ei tid med omstilling til grønare produksjon og levemåte. Innanfor samferdsle treng vi mykje, til dømes logistikk som både kan og bør bli teken vare på av infrastrukturverksemda i norsk eige: Postverket.